در این مطلب که با عنوان سیره رضوی منتشر شده است بخشی از خلق و خوی امام رضا علیه السلام و سیره سازنده ایشان در راستای الهام بخشی و بهره مندی از آن ها که سرمایه های کمال و معنویت هستند به شکل روایت های منقول نگارش شده است. به این امید که شناخت و به کارگیری آن ها آدمی را در مسیر راستین قرار دهد تا دنیا و آخرتش رنگ و بویی خدایی گیرد.
سیره رضوی – اخلاق و رفتار امام رضا علیه السلام
- رجاء بن ابی ضحاک که مامور آوردن امام از مدینه به خراسان بود و از وابستگان خلافت عباسی به شمار می رفت، نقل می کند: به خداوند سوگند هیچ گاه مردی را با تقواتر و به ذکر الله گویاتر و از خدای متعال بیمناک تر از ایشان (مقصود امام رضا علیه السلام است) مشاهده نکردم[1].
- از اسماعیل بن علی برادر دعبل خزاعی نقل شده که می گفت: امام رضا علیه السلام به دعبل خزاعی پیراهنی از خز هبه کرد و به او فرمود که قدر این پیراهن را بدان، من هزار شب و در هر شبی هزار رکعت با این لباس نماز خوانده ام و هزار بار قرآن را ختم کرده ام[2].
- رجاء بن ضحاک می گوید: امام علیه السلام شب ها در بستر خویش فراوان قرآن می خواند و چون به آیه های بهشت و جهنم می رسید گریه می کرد و بهشت را از خداوند طلب می نمود و از آتش جهنم به الله تعالی پناه می برد[3].
- ابراهیم بن عباس درباره امام می گفت: امام رضا (ع) روزه (مستحب) فراوان می گرفت و در هر ماه روزه گرفتن سه روز (اول، آخر، وسط) از ماه را از دست نمی داد[4].
- از امام رضا (ع) روایت شده که همیشه به یاران خویش می فرمود: بر شما باد به سلاح انبیاء. از او سوال شد که سلاح پیامبران چه چیزی است؟ بیان فرمود: سلاحشان دعا است[5].
- از ابراهیم بن عباس نقل شده که می گفت: هیچ گاه ندیدم امام رضا علیه السلام به یکی از غلامان و خدمتکاران خویش دشنام داده و ناسزا گوید یا آب دهان خود را به زمین ریخته و در خنده خود قهقهه کند.خنده ایشان تبسم بود[6]
- ابن ابی الحدید معتزلی که از اندیشمندان سنی مذهب بود می گوید: علی بن موسی علیه السلام، داناترین، بخشنده ترین و بزرگوارترین مردم از جهت اخلاق و رفتارهای انسانی بوده است[7].
- ابن شهر آشوب می گوید: سفیان ثوری امام را در لباسی از خز دید. پس گفت: ای پسر پیامبر خدا! اگر که لباسی بی ارزش تر از این به تن می کردی (بهتر بود). امام فرمود: دستت را بده. سپس دست او را گرفت و آن را زیر آستین خود برد. در زیر آن پیراهن زبر پشمی را دید. امام فرمود: ای سفیان! لباس خز برای مردم است و لباس خشن برای خداوند می باشد[8].(در واقع مخلصان زندگی ساده ای دارند هر چند برای حفظ آبرو و رعایت شأن ظاهری آراسته دارند).
- از ابی عباد روایت شده که گفت: بساط علی بن موسی الرضا (ع) در تابستان حصیر و در زمستان گلیم پشمی است و پوشش ایشان لباس خشن بود. ایشان زمانی که برای مردم ظاهر می گشت، خویش را برایشان آراسته می کرد[9].
- نقل شده که حضرت رضا علیه السلام ظرف پوستی مخصوصی داشتند که در آن پنج مسواک وجود داشت. بر روی هر یک از این مسواک ها نام یکی از نمازهای پنجگانه نوشته شده بود که هنگام هر نمازی با مسواک ویژه آن نماز، مسواک می کردند[10].
- صولی از مادربزرگش روایت می کند که از ایشان درباره امام علیه السلام فراوان سوال می شد و او می گفت: چیزی از او یاد ندارم جز اینکه او را مشاهده می کردم که با عود هندی روغنی بخور می نمود و بعد از آن مُشک و گلاب به کار می برد[11].
- محمد بن جهم می گوید: امام رضا علیه السلام (از بین انواع میوه ها)، انگور را بیش تر دوست می داشت[12] .
- ابن شعبه حرانی نقل می کند: امام رضا (ع) هر زمان که می خواست نیازمندی های خود را یادداشت نماید این چنین می نوشت: «بسم الله الرحمن الرحیم ان شاء الله به خاطر می آورم. سپس هر چه می خواست می نوشت»[13].
- ابراهیم بن عباس نقل می کند: امام رضا علیه السلام اکثر وقت ها این شعر را زمزمه می نمود. زمانی که در ناز و نعمتی به آن غره نشو، بلکه بگو خدا نعمت خویش را تمام کن و سلامتی ده[14].
منابع:
[1] مشکاه النور: 62
[2] بحار الانوار 83: 222 ح 7
[3] عیون اخبار الرضا 2: 196
[4] عیون اخبار الرضا 2: 184
[5] مکارم الاخلاق: 270
[6] عیون اخبار الرضا2: 197
[7] شرح نهج البلاغه 15: 291
[8] مناقب ابن شهر آشوب 4: 360
[9] عیون اخبار الرضا2: 192
[10] مکارم الاخلاق: 50
[11] مکارم الاخلاق: 40
[12] بحار الانوار49: 308
[13] تحف العقول: 443
[14] عیون اخبار الرضا2: 191