حکایاتی از شأن نزول آیاتی از سوره توبه

در این مطلب بر آن شدیم تا شأن نزول آیه هایی از سوره توبه را به شکل حکایاتی کوتاه برای بهره مندی بیشتر و درک بهتر آیات بیان کنیم. سوره توبه که به برائت شهرت دارد نهمین سوره از سوره های مدنی قرآن کریم است. این سوره با “بسم الله الرحمن الرحیم” شروع نمی شود و الله تعالی در آن امر به قطع ارتباط با مشرکان کرده است. در این سوره مبارکه خداوند به رسول خویش فرمان می دهد که برای اهل شرک آمرزش نطلبد. همچنین به جهاد با کافران و موضوع زکات پرداخته است. از وقایع تاریخی اشاره شده در این سوره می توان به واقعه مسجد ضرار، غزوه حنین و سرپیچی نمودن برخی از افراد در غزوه تبوک اشاره کرد.

شأن نزول آیاتی از سوره توبه

آیه ۳۸ سوره توبه

رسول خدا صلی الله علیه و آله از طائف برگشت. ایشان دستور جهاد با رومی ها را صادر کرد. آن زمان از سال وقت بر داشت محصول بود. به همین دلیل یاران دوست داشتند در محل زندگی و کار بمانند تا به جمع آوری محصول و کسب معاش بپردازند. در واقع شرایط به گونه ای بود که رفتن به جنگ برایشان سخت می نمود. این سختی تنها برای برداشت محصولات نبود. ان ها می دانستند که رومیان دشمنان سخت و قدرتمندی هستند و راه نیز طولانی است. زمانی که وقت جنگ فرا رسید حضرت دید تنها عده کمی آمده اند. در همین حین بود که آیه ۳۸ بر رسول الله(ص) نازل شد. در این آیه چنین آمده است: ای کسانی که ایمان آورده اید به چه دلیل زمانی که به شما گفته می‌شود: به سوی جهاد در راه خدا گام بردارید بر زمین سنگینی می کنید ؟! آیا به زندگی دنیا به جای آخرت راضی گشته اید؟با اینکه متاع زندگی دنیا در مقابل آخرت جز اندکی نیست.

شأن نزول آیه ۴۹ – عشق بی مورد!

رسول خدا صلی الله علیه و آله مسلمانان را برای غزوه تبوک مهیا کرده بود و به آنان دستور داد تا حرکت کنند. در این میان جد بن قیس که یکی از رؤسای قبیله بنی سلمه بود و جزو منافقین به شمار می رفت، نزد پیامبر آمد و گفت: ای رسول خدا! اگر که به من رخصت دهید در این جنگ حضور پیدا نکنم. حضرت سوال کرد که دلیل چیست؟ بن قیس گفت: به زنان علاقه شدیدی دارم. به ویژه اگر که چشم من به دختران رومی بیافتد. این امکان وجود دارد که دل از دست داده و مفتون آن ها شوم و دست از جنگ بکشم!

پیامبر که صحبت های او را شنید به او اجازه داد تا شرکت نکند. در این حین بود که آیه ۴۹ با این مضمون نازل شد: “برخی از آن مردم منافق با تو گویند که ما را از جهاد معاف کن و ما را در آتش فتنه نیفکن؛ بدان که آنان خود به فتنه افتاده اند و همانا دوزخ به آن کافران محیط است” و عمل بن قیس محکوم گردید

شأن نزول آیه ۷۵ توبه- دنیا طلبی

ثعلبه بن حاطب از انصار بود. او فرد فقیری بود که سودای ثروتمند شدن را در سر داشت. ثعلبه همواره به مسجد پیامبر می رفت و از حضرت طلب می‌کرد تا برای افزایش روزی او دعا کند. پیامبر به او می گفت: مقدار کمی که بتوانی حق آن را ادا نمایی بهتر از مقدار بسیاری است که توانایی ادا نمودنش را نداری.

آیا برای تو بهتر نیست همچون من زندگی ساده ای داشته باشی؟! ثعلبه اما گوشش بدهکار نبود و به پیامبر گفت: قسم به خداوند که اگر حق تعالی به من مالی بدهد تمامی حقوق آن را پرداخت کنم.

رسول خدا (ص) برای او دعا کرد.

مدتی گذشت، خبر آمد که پسر عموی ثعلبه که از قضا ثروتمند بود از دنیا رفته و ثروت زیادی به ثعلبه رسیده است. البته روایت دیگری این چنین آمده که او گوسفندی خرید و آن گوسفند ان چنان زاد و ولد کرد که نگهداری از آن ها در مدینه سخت بود و او به آبادی های اطراف رفت

خلاصه اینکه در هر صورت او آنچنان به دنیا و مال و منال مشغول شد که حتی نماز جمعه را نیز شرکت نمی کرد.

مدتی گذشت، پیامبر مامور جمع آوری زکات را به نزد ثعلبه فرستاد تا زکات بپردازد. اما ثعلبه نه تنها قبول نکرد بلکه به تشریع این حکم نیز ایراد گرفت و اعتراض نمود. حال ممکن است این اعتراض به سبب عدم فهمیدن مفهوم زکات باشد یا دنیا پرستی که اجازه نمی دهد به حقیقت امر اعتراف کند.

در هر صورت پیامبر زمانی که این سخن را شنید فرمود: وای بر ثعلبه که در همان هنگام آیه ۷۵ به این مضمون نازل شد: از منافقان کسانی هستند که با خداوند عهد بستند، چنانچه خداوند از فضل خویش به ما عطا نماید، به یقین صدقه داده و از صالحان خواهیم بود.

 

• تلاوت ترتیل آیه 49 سوره توبه – احمد دباغ