سوره نبأ چهل آیه دارد. این سوره در شهر مکه بر پیامبر اکرم (ص) نازل شده است و نام آن نیز از آیه دوم آن که به قیامت با لفظ «نبأ عظیم» اشاره شده،آمده است. در آیه های سوره نبأ با نگاهی مستدل به نظام حکیمانه ای که بر طبیعت حاکم است، وجود قیامت برای اجرا کردن نظام کیفر و پاداش لازمه حکمت الهی گفته شده است به گونه ای که بدون آن هستی آدمی و خلقت او عبث و بیهوده است. علاوه بر این نگاه در دیگر آیه های این سوره از جزء سی قرآن به عذاب طغیانگران و نعمات بهشتیان در کنار هشدار به کافران اشاره شده است.
تفسیر آیه های دیگری از سوره نبأ
در آیه های مورد بحث و در ادامه آیه های قبلی که به بخشی از کیفر و فرجام طغیانگران اشاره شد و علت این بدبختی در سرای آخرت بیان شد، الله تعالی به سرانجام و پاداش نیکوکاران که در نقطه مقابل طغیانگران قرار دارند، اشاره می کند تا در یک مقایسه رو در رو حقایق آشکارتر شوند. خداوند در آیه 31 می فرماید: همانا برای افراد پرهیزگار پیروزی بزرگی است (إن للمتقين مفازا).
واژه مفاز اسم مکان است یا مصدر میمی از ماده فوز است. خود فوز به معنای وصول به خیر و نیکی همراه با سلامت است و به معنای نجات و پیروزی نیز می باشد که در آیه مورد بحث معنای دوم لحاظ گردیده است. از این رو واژه مفاز که به شکل نکره بیان شده است به پیروزی بزرگ و رسیدن به خیر و نیکی اشاره دارد.
حق تعالی در ادامه شرحی از این پیروزی بزرگ را بیان می کند. خداوند می فرماید: باغاتی خرم و سر سبز و حفظ شده با میوه هایی از انواع انگورها (حدائق اعنابا).
کلمه اول این آیه یعنی حدائق در واقع جمع حدیقه است و حدیقه به باغ و بستانی که سر سبز است و درختان بسیاری در آن وجود دارد اطلاع می شود. البته باغی که حفظ شده و توسط دیوار و از هر لحاظ محفوظ است.
راغب در کتاب مفردات خود چنین گفته است که کلمه حدیقه در اصل به زمینی گفته می شود که دارای آب است مثل حدقه چشم که همواره در آن آب وجود دارد.
نکته جالبی که در این آیه وجود دارد این است که حق تعالی از میان تمامی میوه ها تنها از انگور سخن گفته است. انگور نسبت به دیگر میوه ها مزایای بسیاری دارد. این میوه همچون یک غذای کامل است و موادی نزدیک به شیر مادر دارد و دو برابر گوشت در بدن انسان حرارت ایجاد می کند. علاوه بر همه این ها به اندازه ای متشکل از مواد مفید است که می توان آن را یک داروخانه طبیعی نامید.
میوه انگور برای تصفیه خون عالی است و ضد سم می باشد. این میوه به دفع رماتیسم و نقرس کمک کرده و عاملی مهم برای مقابله با بالا رفتن میزان اوره خون به شمار می رود. انگور همچنین برای تقویت اعصاب، ایجاد نشاط و توان بخشیدن به انسان سودمند است. به دلیل نبودن مجال برای پرداخت کامل به انگور به این بخش از فواید این میوه شگفت انگیز بسنده می کنیم.
الله تعالی در ادامه به یکی دیگر از موهبت هایی که برای اهل تقوا در نظر گرفته اشاره کرده و می فرماید: برای آنان حوریانی است که بسیار جوان هستند که به تازگی برآمدگی سینه آن ها ظاهر گردیده و هم سن و سال هستند (و کواعب اترابا).
واژه کواعب جمع کاعب است و در معنای دو شیزه ای است که به تازگی برآمدگی سینه اش آشکار شده و در اصل به ابتدای جوانی اشاره دارد.
کلمه اتراب نیز جمع ترب بر وزن حزب است که عموما برای جنس مونث استفاده می شود و به افراد هم سن و سال گفته می شود. برخی نیز بر این باورند که این کلمه از ترائب گرفته شده که به معنی دنده های سینه است که شبیه به هم هستند.
برای هم سن و سال بودن دو تفسیر وجود دارد؛ تفسیر اول این است که تمامی حوریان بهشتی هم سن بوده و در نهایت اعتدال قامت و زیبایی هستند. تفسیر دوم اما این هم سن و سال بودن را میان زوج و زوجه دانسته که یکی از مهم تدین ویژگی ها برای داشتن و برقرار ساختن یه رابطه مستحکم است اما خب اولین تفسیر و برداشت مناسب تر است.
و اما چهارمین نعمتی که خداوند برای اهل تقوا در نظر دارد شراب طهورا است. خداوند می‌فرماید: و جام هایی لبریز و پی در پی از شراب طهورا (و کاسا دهاقا).
شراب طهورا همانند شراب های آلوده دنیایی نیست. به این معنا که عقل را نمی زداید و باعث تنزل انسان نمی گردد. شراب بهشتی عقل آور، روح افزا، جان پرور و نشاط آور است.
واژه کاس بر وزن راس است و به معنی جامی است که پُر از نوشیدنی است. البته گاه به جام یا محتوای جام نیز اشاره دارد.
کلمه دهاق توسط بسیاری از مفسران و اهل لغت در معنای لبریز تفسیر شده است اما در لسان العرب ابن منظور دو معنای پیاپی و صاف و زلال برای آن لحاظ شده است.
پس اگر که مجموع تمامی این معانی در نظر گرفته شود مفهوم این آیه از سوره نبأ چنین می شود: برای اهل بهشت جامی پُر از شراب طهورا زلال و پی در پی می آورند
در ادامه و به دلیل آنکه شراب و جام تداعی کننده معنای نامطلوب آن در جهان فانی است در حالی که شراب طهورا دقیقا بر عکس شراب های دنیایی است؛ خداوند می‌فرماید: اهل بهشت در آنجا نه سخن بیهوده ای می شنوند و نه دروغی را (لایسمعون فیها لغوا و لا کذابا).
شراب دنیایی اثرات منفی بسیاری بر انسان می‌گذارد که مهم ترین آن ها زوال عقل است. این در حالی است که شراب طهورا چنین نیست و نه تنها نشاط آفرین است بلکه بر روح و جان آدمی آثار مثبت شگرفی می‌گذارد.
مرجع فیها در این آیه مبارکه جای بحث دارد و دو احتمال برای آن وجود دارد؛ اول اینکه مرجع این واژه بهشت است. دوم اینکه این کلمه به کاس بر می گردد.
اگر که احتمال اول درست گرفته شود در این صورت معنی آیه چنین می شود که در بهشت کلام لغو و دروغی به گوششان نمی رسد.
و اما بر اساس تفسیر دوم مفهوم چنین می‌شود که از نوشیدن آن جام شراب طهورا لغو و دروغی حاصل نمی گردد.
در هر صورت از جمله موهبت های عظیم الهی به بهشتیان این است که آنان در انجا از هر آنچه که اسمش لغو و بیهودگی است دور هستند …
- تحقیق قرآن با صدای استاد عبدالباسط محمد عبد الصمد