در آیه 79 سوره واقعه که عبارت است از: «لا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ»، واژه «مطهرون» بیان شده است. این واژه به چه گروه از افراد اطلاق می شود. با معراج النبی همراه باشید در این مطلب معانی و تفاسیر گفته شده برای این کلمه را بیان خواهیم کرد.
پیش از پرداختن به برداشت ها، معنی آیه 79 و دو آیه قبل از آن در کنار معانی کلمات را برای درک و فهم بهتر موضوع بیان می کنیم. در آیه های 77 و 78 خداوند می فرماید: «که آن قرآن کریمی است»، «که در کتاب محفوظی قرار دارد». سپس و در آیه مورد بحث می فرماید: «و جز مطهرون (پاکان) نمی توانند به آن دست بزنند (یا دست یابند)».
معانی کلمات:
- مطهرون:پاک شده ها، آنانی که از سوی خداوند تطهیر شده اند همچون فرشتگان و اهل بیت (ع).
- مکنون: پوشیده. در ظاهر آیه 78 در معنای مصون و محفوظ از تغییر و تبدیل می باشد، مستور از غیر اهل خود نیز می تواند معنا شود.
- کریم: گرانقدر و با ارزش.
تفاسیر نگاشته شده برای آیه 79 (اقتباس از تفاسیر)
تفسیر نمونه
در تفسیر نمونه آیت الله مکارم شیرازی درباره آیه 79 چنین آمده است (اقتباس از تفسیر): بسیاری از تفسیر کنندگان قرآن به تبعیت از روایت های منقول از ائمه اطهار علیهم السلام در ارتباط با این آیه، این آیه را عدم جواز مس قرآن کریم بدون غسل و وضو دانسته اند. این در حالی است که جمعی دیگر از مفسران این آیه را به ملائکه مطهری که به قرآن آگاهی دارند یا واسطه وحی بر رسول الله (ص) مرتبط می دانند.
برخی دیگر از مفسران نیز این آیه را اشاره به این موضوع دانسته اند که حقیقت قرآن و مفاهیم والای آن را تنها پاکان درک می کنند. به تعبیری دیگر کم ترین پاکی که روح جویی است برای فهم کم ترین مفاهیم قرآن نیاز است. این پاکی هر چه قدر بیش تر باشد مقدار فهم و درک بیشتر است.
البته بین هر سه تفسیر منافاتی نیست و این احتمال وجود دارد که هر سه تفسیر در مفهوم آیه جمع هستند.
تفسیر المیزان
آیه 79 صفت «کتاب مکنون» در آیه پیشین است. البته این احتمال نیز وجود دارد که صفتی سوم برای قرآن کریم باشد. و بنابراین حرف «لا» به کار رفته، لای نافیه باشد. معنا و مفهوم آیه این است: آن کتاب مکنون که قرآن کریم در آن است و یا قرآنی که در آن کتاب است، از دسترس ناپاکان به دور بوده و محفوظ است و به جز پاکان هیچ کس آن را مس نمی کند.
در هر صورت سخن در سیاق بزرگداشت امر قرآن کریم و تجلیل آن است. از این رو متوجه خواهیم شد که مقصود مس قرآن یا دست کشیدن به خطوط آن نیست و علم یافتن به معارف آن است که به غیر از پاکان هیچ یک از خلق به معارفش عالم نخواهد بود.
واژه «مطهرون» اسم مفعول است که از باب تفعیل تطهیر می باشد. مقصود از این واژه افرادی هستند که الله تعالی دل های آنان را از پلیدی و رجس پاک یا چیزی بدتر و عظیم تر از این ها که تعلق به غیر خداوند است پاک نموده است. این معنا از تطهیر با واژه «مس» که گفته شد به معنای دستیابی به علم است بسیار مناسب تر از طهارت به معنای پاکی از خبث است.
پس این افراد عبارتند از فرشتگان و انسان های برگزیده ای که خداوند آیه تطهیر را درباره آنان بیان کرده است. البته برخی مفسران بدون دلیل این آیه مبارک را ویژه فرشتگان دانسته اند.
برخی مفسران نیز «لا» موجود در کنار «یمسه» را ناهیه گفته اند و بیان کردند که مقصود «مس» دست کشیدن به قرآن است و به تناسب مفهوم طهارت، طهارت از حدث و خبث یا تنها حدث است.
باید یادآور شد که اگر این «لا» نافیه باشد نیز همین معنا را خواهد داد و جمله به صورت خبری و بلیغ تر خواهد بود.
در کشاف آمده که اگر این بخش از آیه 79صفت قرآن گرفته شود معنای آیه چنین می شود که شایسته نمی باشد کسی قرآن را لمس نماید جز آنکه دارای طهارت باشد چنین فردی می تواند به نوشته ها دست بزند.
تفسیر نور
در تفسیر نور از آقای قرائتی نکات زیر درباره این آیه بیان شده اند (اقتباس از تفسیر):
- تلاوت الفاظ قرآن و فهم لغات آن برای همه انسان ها ممکن است ولی تماس با روح این کتاب آسمانی طهارتی ویژه همچون طهارت ائمه علیهم السلام که در آیه تطهیر ذکر شده، می خواهد. به همین جهت است که خداوند نفرمود: «لا یقرئه و لا یفهمه الا المطهرون» بلکه فرمود: «لا یمسه الا المطهرون». تماس معنی خاصی دارد و آن را می توان از این روایت استخراج کرد: فقط مقربان درگاه خداوند با قرآن کریم تماس پیدا می کنند.
- قرآن کریم مطهر است و تنها پاکان می توانند آن را مس نمایند.
- بهره مندی از قرآن کریم از آدابی برخوردار است که از جمله آن می توان به داشتن وضو برای مس آن اشاره کرد.
- حقایق والای قرآن را انسان های آلوده به شرک، کُفر، نفاق و دشمنی نمی فهمند.
مطهرون چه افرادی هستند؟
حال که به تفاسیر مختلف موجود برای این بخش از آیه اشاره شد می توان بیان کرد که مطهرون چه افرادی هستند. بر اساس این تفاسیر و روایت های وارده دو برداشت برای این واژه وجود دارد. برداشت اول مطابق با تفسیر مس کتابت قرار و عدم جواز مس قرآن بدون طهارت است. به این معنا که مطهرون افرادی هستند که دارای طهارت برای مس قرآن هستند.
و اما برداشت دوم به دو گروه اشاره می شود و مطابق با فهم قرآن و عِلم داشتن به آن است. این دو گروه مصداق عبارتند از فرشتگان الهی و ائمه علیهم السلام (پیامبر و اهل بیت). چرا که ائمه بر اساس نص صریح قرآن در آیه تطهیر از هر گونه رجس و ناپاکی به دور هستند. این دوری روحشان را پاک و خالص گردانیده؛ همین امر سبب می شود تا روح آنان آمادگی فهم و درک آیه های قرآن را داشته باشد.
- تلاوت تحقیق آیه 79 سوره واقعه – عبدالباسط
لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ
و جز پاکان نمی‌توانند به آن دست زنند [= دست یابند].