و امیر مومنان علی علیه السلام در حکمت 84 نهج البلاغه می فرماید: بازماندگان شمشیر (آنان که در جنگ شرافت کشته نشده اند)، دوام شان فزون تر و فرزندانشان بیشتر هستند. در این سخن امام به نکته ظریف و پیچیده ای اشاره کرده است که با مطالعه شرح حکمت می توان به آن دست یافت.
حضرت علی (ع) در این سخن به طایفه هایی اشاره نموده که دشمنان با بی رحمی بسیار از آنان قربانی گرفتند، اما باقی ماندگان آن ها بقای فزون تری دارند و فرزندان آنان بیش تر هستند. همانطور که در ذکر این سند گفته شده ه تجربه های تاریخی این امر را اثبات و تایید می کند و تاریخ نگاران به طایفه هایی اشاره نموده اند که عدد بسیاری از آنان کشته شدند اما چندی نگذشت که فرزندان آنان به طرز باورنکردنی زیاد شدند. نمونه مشهود آن فرزندان امام علی علیه السلام هستند؛ بنی امیه هر جا آنان را پیدا می کردند و فرصتی دست می داد آن ها را از دم شمشیر می گذارندند. بنی عباس نیز با قصاوت و بی رحمی آنان را می کشتند اما نسلشان به اندازه ای فزونی یافت که در همه بلاد عدد زیادی از آن ها مشاهده می شد.
(امروزه می توان به فلسطینیان اشاره کرد. آن ها که بالغ بر هفتاد سال است با صهیونیست اشغالگر در حال مبارزه است اما نسلشان و دوام آنان بیشتر شده است ).
و اما درباره رابطه بین کشتار بی رحمانه و افزون شدن زاد و ولد و باقی ماندگان نظرات مختلفی است که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد:
- از جمله آراء موجود در این باره می توان به نظر ابن میثم و شارحان هم نظر با او اشاره کرد. آنان معتقدند که ارتباطی طبیعی میان این دو رخداد وجود ندارد و آنچه که باعث این اتفاق می شود عنایت پروردگار و الطاف بی منتهای او می باشد. خداوند به مظلومانی این چنین برکت در نسل می دهد.
- و اما برخی از شارحان هم نظر با مرحوم کمره ای هستند. او این ارتباط را به موضوع انتخاب اصلح مرتبط دانسته است. به این معنا که نتیجه تنازع بقا انتخاب اصلح است. او عنوان می کند که در زمان تنازع بقا آنان که قوی تر هستند باقی می مانند و آن ها که ضعیف به شمار می روند کشته می شوند و قوی ترها نسلی فزون و زاد و ولدی بیش تر دارند. از این رو عبارت «أَبْقَى عَدَداً وَ أَكْثَرُ وَلَداً» برایشان صادق است.
- و اما تفسیر روشن تر را می توان این چنین بیان کرد: آنان که شهید و کشته می دهند دارای بازماندگانی هستند که در نظر توده های مردم عزیز می گردند. به همین علت مردم تمایل دارند از آنان داماد بگیرند و به آنان عروس بدهند. پس به همین جهت زاد و ولدشان زیادتر می شود. در واقع ارتباط سببی با آنان باعث افتخار خواهد بود؛ پس مردم برای ایجاد این ارتباط تلاش می کنند.
ناگفته نماند که جمع میان این تفاسیر ممکن است.