گناه یعنی خلاف. این واژه در دین مبین اسلام به هر نوع کار و عملی که خلاف اوامر الهی باشد، اطلاق می گردد. از این عمل با نام های مختلفی دیگری چون «ذنب»، «اثم»، «فاحشه»، «جرم» و «فسق» در آیات قرآن و روایات مختلفی که از اولیاء الله به جای مانده اند. یاد می شود و به دو نوع گناه کبیره و گناه صغیره تقسیم بندی شده اند. این تقسیم بندی نیز نشأت گرفته از قرآن و روایات است. گناه در نفس آدمی تاریکی ایجاد می کند و او را از خداوند متعال که نور مطلق است دور می سازد.
تعریف گناه کبیره
گناه کبیره به گناهی اطلاق می شود که وعده آتش برای آن داده شده است (در قرآن و روایات)؛ از سوی شرع مقدس به شدت نهی شده است، عقل حکم نماید که فلان معصیت، کبیره است، از سوی اولیاء الهی به کبیره بودن آن اشاره شده است و یا ادله ای درباره آن وجود داشته که نشان دهنده بزرگ بودن آن نسبت به دیگر معاصی است.
البته ناگفته نماند که تمامی گناهان کبیره در یک سطح نمی باشند، برخی بدون توبه بخشیده نخواهند شد و برخی با انجام امور نیک و تحت شرایطی بخشیده می شوند.
گناهان کبیره در کلام امام صادق علیه السلام
گفته شده که یکی از اندیشمندان اسلامی به نام عمرو بن عبید به نزد امام صادق علیه السلام رفته و پس از عرض سلام و ارادت می‌گوید: خداوند در آیه ۳۸ سوری شوری می‌فرمایید: نیکوکاران افرادی هستند که از گناه های بزرگ و زشتی دوری می کنند …
عمرو به این جای آیه که رسید، ساکت شد. امام علیه السلام به او گفت چرا ادامه نمی‌دهی؟ عمرو گفت: میخوام گناهان بزرگ را از کتاب خدا بدانم.
پس امام علیه السلام معاصی کبیره ای را که در قرآن به آن ها اشاره شده است را بر زبان جاری می سازد و یک به بک همراه با آیه مرتبط می گوید.
این گناهان عبارتند از:
- شرک به خداوند متعال
این گناه بزرگ ترین گناه کبیره است. در آیات مختلفی شرک به خدا و در واقع شریک قائل شدن برای او مذمت شده و عذابی دردناک وعده داده شده است. در آیه 72 سوره مائده خداوند بهشت را بر افراد مشرک حرام دانسته است. همچنین در آیه 116 سوره نسأ آمده که خداوند شرک را نمی آمرزد و در آیات دیگری حبط اعمال و عذاب دوزخ به مشرکان وعده داده شده است.
- نا امیدی از رحمت پروردگار
امیدواری رحمت و موهبتی الهی و نا امیدی ناشی از وسوسه های شیطان است. امید آدمی را به تلاش و زندگی وا می دارد اما نا امیدی او را به موجودی منزوی و بی خاصیت تبدیل می کند. در این میان نا امیدی از رحمت الهی گناهی کبیره است و قرآن آن را ویژگی افراد کافر می داند (در آیه 87 سوره یوسف اشاره شده است) چرا که مگر می شود خداوند که مهربان مطلق است و خود رب و خالق انسان ها، آن ها را در بزنگاه های زندگی تنها رها کرده و مورد رحمت خویش قرار ندهد؟! انسان در هنگام وفور نعمت باید ناسپاسی کن و نه در هنگام بلا و مصیبت نا امید …
- ایمنی از مکر خدا!
اگر چه در ادبیات فارسی مکر به نیرنگ معنا شده اما در ادبیات عرب مکر تدبیر و چاره اندیشی برای بازگرداندن از هدف است خواه حق باشد یا باطل. در این میان اما مکر الهی تدبیر خداوند است که نقشه کفار را به هم می زند. امام صادق علیه السلام در نماز خویش می فرمود که بارالها من را از مکر خود غافل و ایمن نساز. سپس ادامه می داد جز زیانباران کسی از مکر خداوند ایمن نخواهد بود. در واقع ایمن نبودن در معنای توجه کردن به مسئولیت ها، تکالیف و خوف از قصور در انجام آنان است. در واقع ایمنی از مکر خداوند افراط در امیدواری و رجا است و واهمه نداشتن از قدرت و عظمت او.
- تلاوت تحقیق آیه 53 سوره زمر – استاد منشاوی
۞ قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا ۚ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ
بگو: «ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.