بی تابی یا جزع مقابل صبر است و در اسلام جزو صفات نکوهش شده به شمار می رود. جزع در واقع حالتی است که آدمی در مقابل حادثه ها و رخدادهای ناگوار شکیبایی از خود نشان نمی دهد و با حالتی مأیوس به زانو در می آید. این یأس و ناامیدی او را از وصول به مقامات عالیه و مقصد باز می دارد و ارزش او را در میان مردم کم می کند. بی تابی و کم طاقت بودن باعث می شود انسان شیرینی زندگی به دهانش مزه ندهد و جز تلخی چیزی نچشد. در واقع او نمی خواهد که بچشد! زمانی که بی تاب است آن چه را که در زندگی اش شیرین است نه می بیند و نه می چشد. درباره جزع و بی تابی در قرآن نیز آمده است. الله تعالی در سوره معارج آدمی را موجودی حریص و هم چنین کم طاقت معرفی نموده که وقتی به او ناراحتی و بدی برسد بی تابی می نماید … البته گفته اند که مقصود تمامی انسان ها نیستند و افرادی هستند که تربیت نیافته و بدون شخصیت هستند. درباره این صفت نکوهش شده نیز از ائمه اطهار علیهم السلام احادیثی روایت شده اند که در این مطلب به نگارش آن ها البته به زبان فارسی می پردازیم.
بی تابی و جزع در احادیث
پیامبر خدا (ص)
- آن که بلا را می شناسد بر آن صبر می کند و آن کس نمی شناسد، آن را ناخوش می دارد.
- دو صوت است که خدای متعال آن ها را دشمن می دارد: شیون در زمان مصیبت و آواز در زمان شادی.
- از ما نمی باشد آنکس که (در هنگامه مصیبت) به صورت سیلی زند و گریبان دَرَد.
امام علی (ع)
- هر آن که در زمان مصیبت به زانوی خویش بزند، اجر او هدر می رود.
- حضرت چون صدای فغان بانوان را بر کشته شدگان در جنگ صفین شنید فرمود: آیا زنانتان با این فغان گریه که می شنوم بر شما چیره شده اند؟ چرا آن ها را از این ناله و شیون باز نمی دارید؟!
- بی تابی و جزع باعث هلاکت می شود.
- از جزع بر حذر باش! پس آن امید را قطع می کند، کار را به ضعف و سستی می کشاند، اندوه به بار می آورد، و آگاه باش که برای برون رفت از آن دو راه است: یا مشکلی دارای چاره است که باید درباره آن اندیشید و یا بدون چاره است که در آن باره لازم است صبر پیشه شود.
- بی تابی نمودن از صبر (در مقابل بلا) رنج آورتر می باشد.
- جزع در زمان مصیبت از خود مصیبت سخت تر است.
- جزع و بی تابی نمودن در وقت بلا، نهایت رنج و محنت است.
- بی تابی کردن در مصیبت، مصیبت را بیش تر می کند و صبر نمودن آن را کم کرده و از بین می برد.
- با جزع بسیار مصیبت بزرگ می شود.
- در برابر ناگواری های کم بی تابی و جزع نکنید. پس این کار شما را به ناگواری های فراوانی می اندازد.
- مصیبت یک چیز است و چون که جزع نمایی دو تا شود.
- هر آنکه جزع کند خویش را عذاب داده است و امر خدای سبحان را ضایع نموده و ثوابش را فروخته است.
- آن کس که زمام اختیار را به دست شخص ناشکیبایی بسپارد از فضیلت صبر محروم می ماند.
امام محمد باقر (ع)
- بدترین نوع جزع سر دادن شیون و زدن بر سر و سینه و کندن مو است. آن که نوحه گری راه اندازد، صبر را ترک کرده است.
امام کاظم (ع)
- مصیبت و ناگواری برای صابر یکی است و برای فرد ناشکیبا دو تا.
- تلاوت ترتیل آیه 20 سوره معارج – خلیل حصری
إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا
هنگامی که بدی به او رسد بیتابی می‌کند،