دعای چهاردهم صحیفه سجادیه که ادعیه ماثور حضرت زین العابدین علیه السلام در آن آمده است شکایتی است به درگاه باری تعالی که امام طی آن نگرانی نهایی خویش را در ارتباط با مظلوم واقع شدن و دیدن کردار ظالمان با خداند در میان گذاشته و از او کمک می خواهد.
در ادامه مطالب قبلی با همین عنوان به شرح دو فراز 11 و 12 خواهیم پرداخت. در این دو فراز امام می فرماید: خداوندا بر محمد و آل او درود فرست و دعای من را قرین اجابت فرما و شکایت من را با تغییر اوضاع و از میان بردن ستم همراه نما. کریما! من را با نا امیدی از عدل خویش مورد آزمایش قرار نده و آن ظالم را با پیدایش امن و امان مغرور نکن تا بر ستم من الحاح ورزد و من را از حق خویش باز داشته و او را از آنچه به ستمگران وعده داده ای به زودی آگاه کن و مژده استجابت درماندگان را به من ابلاغ نما.
شرح دعای چهاردهم صحیفه سجادیه – فرازهای 11 و 12
در این دو بخش امام درخواست حفظ ایمان (به احادیث موضوعی ایمان می توان از این لینک دسترسی داشت) نموده است. از این سخنان امام و مجموع پیکره سخن او حکمت، کرامت و فضیلت چون آبشاری خروشان فرو می ریزد. امام علیه السلام بعد از آنکه از خدای متعال استجابت دعا را تقاضا می کند به ابراز بندگی پرداخته و می فر ماید: خداوندا من را به نامیدی از عدل خویش مبتلا نکن زیرا یأس از عدل خداوند در حد کفر است. پس در حقیقت امام ایمان خویش را در گروه عنایت و تفضل حق تعالی دانسته و از او حفظ این مرتبه از ایمان خویش را طلب می نماید.
نکته ی دیگری که در این فرازها ذکر شده این است که حضرت به سرکشی بیش تر افراد تبه کار راضی نشده است. پس عرضه می دارد: خداوند شخصی که در حقم ستم نموده را در گناه فارغ البال قرار نده که بیشتر از قبل به بلای طغیان گرفتار گردد.
گویی که امام علیه السلام درد و گرفتاری دیگران را از خویش می داند و او را آنچنان در خطر می بیند گویی که خود در مخاطره است. به همین جهت از خداوند طلب نموده که او را در ایمنی انکار قرار ندهد تا به ستم بیشتر مبتلا گردد بلکه به ا و آگاهی عطا نماید که سر انحام ستم ستمگران را دانسته و از فرجام آن ها آگاه شود.
باشد که متبنه شده و از حال غفلت محض بازگردد و بداند که به زودی آن ها که ستم نموده اند می دانند که به چه مقامی باز می گردند. بر این اساس درخواست حضرت از خداوند علم ظالم است نه نفرین و نابودی او و نه گرفتاریش به رنج، محنت و مصیبت. حضرت سجاد علیه السلام یاری خدا را به حال خویش سودمند دانسته نه هلاک دشمن را. از این رو می فرماید: آنچه که از سرعت گشایش به افراد مضطر داده ای به من نیز عطا نما که خویش در قرآن کریم فرمودی: همانا با هر سختی آسانی است و کیست که درمانده را در زمان استمداد جواب دهد و رنج را از او دور می کند؟
بله؛ عقل محض آن است که از غضب و شهوت به دور باشد و مصداق کامل آن به خوبی در این واکنش امام علیه السلام نسبت به خصم مشخص است زیرا که امام مسیر کار را عافیت خویش از بلای دشمن دانسته نه نابودی دشمن چرا که هلاکت کامل عدو دلیل تام عافیت نیست. حتی اگر که دشمن نابود گردد آثار ظلمش باقی می ماند. پس حضرت از خداوند می خواهد که ستمگر در عذاب بیشتر سقوط نکند و خداوند او را از ظلم باز داشته و در عین حال عافیت از شر ستمگر را تقاضا نموده است.
بدین صورت امام سجاد علیه السلام شیوه عقلانی دعا نمودن را به امت مسلمان یاد می دهد تا مبادا تنها برای نابودی دشمن دست به دعا برداشته و از شیوه احساسی تبعیت کنند.
در واقع حضرت زین العابدین (ع) گشایش امور را برای هر دو طرف طلب نموده است که هم ظالم آگاه گردد که نباید ستم کند و ستمدیده نیز به عنایت پروردگار از زیر یوغ جور بیرون شود.