در مطلب «سیره اهل بیت علیهم السلام در احادیث – خصائل ظاهری و باطنی» برای تمسک جستن به سیره اهل بیت علیهم السلام به نگارش بخشی از احادیث مرتبط با ویژگی های ظاهری و باطنی آن بزرگواران پرداختیم. حال و در ادامه آن مطلب به بخش اجتماعی آن پرداخته و احادیث منتخبی را به نگارش در می آوریم.
سیره اجتماعی اهل بیت در احادیث
- عَنْ أبى عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام قالَ: لاتَكْسِلُوا فى طَلَبِ مَعائِشِكُمْ فَإنَّ آباءَنا كانُوا يَرْكُضُونَ فيها وَ يَطْلُبُونَها[1]
امام صادق (ع): در طلب معیشت کسل نباشید چرا که پدرانمان در مسیر معیشت شتاب نمودن و آن را طلب می نمودند.
- عَنْ أبىالْحَسَنِ عليه السلام قالَ: … رَسُولُ اللّه ِ وَ أميُرالمُؤْمِنينَ وَ آبائى عليهم السلام كُلُّهُمْ كانُوا قَد عَمِلُوا بِأيْديِهِمْ وَ هُوَ مِنْ عَمَلِ النَّبيّينَ وَ الْمُرْسَلينَ وَ الْأوْصياءِ وَ الصّالحِينَ.[2]
از امام کاظم (ع) روایت شده که فرمود: پیامبر خدا، امیر مومنان و پدرانم که درود خداوند بر آنان باد، همه با دستان خویش کار می کردند و آن شیوه پیامبران و فرستادگان خداوند و جانشینان آن ها و افراد شایسته می باشد.
- عَنْ أبى الْحَسَنِ الرِّضا عليه السلام قالَ:إنّا قَوْمٌ لانَسْتَخْدِمُ أضْيافَنا[3]
امام رضا (ع) فرمود: ما اهل بیت گروهی هستیم که از مهمانان خویش کار نمی کشیم.
- عَنْ أبى جَعْفَرٍ عليه السلام قالَ:كانَ عَلىُّ عليه السلام يَقُولُ: إنّا أهْلُ بَيْتٍ اُمِرْنا أَنْ نُطْعِمَ الطَّعامَ وَ نُؤَدِّىَ فِى النّاسِ البائنَةَ وَ نُصلَّى إذا نامَ النّاسُ.[4]
از امام محمد باقر علیه السلام نقل شده که فرمود: امام علی (ع) فرمود: ما اهل بیت مأمور هستیم که طعام بدهیم و در بین مردم بخشش نموده و زمانی که مردم در خواب هستند نماز گذاریم.
- عَنْ الْحُسَيْنِ عليه السلام: أللّهُمَّ إنّكَ تَعْلَمُ إنَّهُ لَمْ يَكُنْ ما كانَ مِنّا تَنافُسا فى سُلْطانٍ وَ لاَ الْتِماسا مِنْ فُضُولِ الْحُطامِ وَلكِنْ لِنَرُدَّ المَعالِمَ مِنْ دينِكَ وَ نُظْهِرَ الاْءصلاحَ فى بِلادِكَ وَ يَأْمَنَ الْمَظْلُومُونَ مِنْ عِبادِكَ وَ يُعْمَلَ بِفَرائِضِكَ وَ سُنَنِكَ وَ أحْكامِكَ[5]
امام حسین (ع): خداوندا! تو خود می دانی که آن چه به دستمان انجام می شود نه به طمع سلطنت و مقام بود، نه به طلب ثروت و مال، ما می خواستیم تا آیات راه دین تو را ارائه نماییم و در شهرهای تو اصلاح را آشکار سازیم، باشد که بنده های مظلومت روی آسایش و امنیت را ببینند و آسوده خاطر به طاعت تو بر خاسته و فرائض و سنن تو را عملی کنند.
- قالَ الْحُسَيْنُ عليه السلام لِلْأعْرابىِّ:يا أعْرابىُّ نَحْنُ قَوْمٌ لانُعْطِى الْمَعْرُوفَ اِلاّ عـَلى قَدْرِ الْمـَعْرِفَةِ[6]
امام حسین علیه السلام به شخص اعرابی گفت: ای اعرابی ما قومی هستیم که بخشش نمی کنم مگر به اندازه معرفت افراد.
- فَقالَ عَلِىُّ[بْنُ الْحُسَيْنُ] عليهماالسلام لِلفَـرَزدَقِ الشّاعِرِ حينَ أرادَ رَدَّ الجـائِـزَةِ:قَدْ رأى[اللّه ُ] مَكانَكَ فَشَكَرَكَ … وَلكِنّا أهْلُ بَيْتٍ إذا أنَفَذْنا شَيْئا لَمْ نَرْجِعْ فيهِ وَ أقْسَمَ عَلَيْهِ فَقَبَّلَها.[7]
فرزدق شاعری مشهور در دوره امام سجاد (ع) بود. او اشعاری را درباره ایشان سرود و به آن سبب زندانی شد. زمانی که فرزدق آزاد شد حضرت ده هزار درهم برایش ارسال کرد اما او آن مبلغ را برگرداند و گفت: من اشعار را جز برای خداوند نگفته ام. امام (ع) فرمود: خدای متعال جایگاه تو را می داند و تقدیر می کند … اما ما اهل بیت اگر که چیزی را به عنوان هدیه می دهیم آن را پس نمی گیریم و آن شخص را قسم داد؛ فرزدق نیز پذیرفت.
- عَنِ الْحُسَيْنِ عليه السلام قالَ:ما عَـدَوْنا سُنَّةَ رَسُـولِ اللّه ِ فىبَناتِهِ وَ نِسائِهِ وَ أهْلِ بَيْتِهِ وَ هُـوَ ثِنْـتا عَشْرَةَ أوْقِـيَـةً يَكُونُ أرْبَعَمَاةَ وَ ثَمانَينَ دِرْهَما[8]
از امام حسین علیه السلام روایت شده که فرمود: ما از سنت پیامبر خدا (ص) درباره مهریه دختران، زنان و خاندانش پا فراتر نمی گذاریم. سنت رسول خدا (ص) دوازده اوقیه است که معادل با چهارصد و هشتاد درهم می باشد.
- رُوِىَ أَنَّ سِنْدىَّ بنُ شاهِكٍ قالَ لِأبِى الْحَسَنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عليه السلام:اُحِبُّ أنْ تَدَعَنى اُكَفِّنُكَ، فَقالَ: إنّا أهْلُ بَيْتٍ حَجُّ صَرُورَتِنا وَ مُهُوُرِ نِسائِنا وَ أكْفانِنا مِنْ طُهُورِ أمْوالِنا[9]
نقل شده که سندی بن شاهک به امام موسی بن جعفر (ع) گفت: دوست دارم که شما اجازه دهی تا من هزینۀ کفن شما را بر عهده بگیرم. امام فرمودند: ما اهل بیت خاندانی هستیم که هزینه حج واجب، مهریه همسران و پول کفن هایمان را از اموال پاکیزه خود پرداخت می نماییم.
منابع:
[1] من لايحضره الفقيه 3 : 99 ح 3576
[2] كافى 5 : 75 ح 10
[3] كافى 6 : 283 ح 2
[4] كافى 4 : 50 ح 4
[5] تحف العقول : 168
[6] موسوعة كلمات الامام الحسين عليه السلام : 765
[7] كشف الغمه 2 : 80
[8] موسوعة كلمات الامام الحسين عليه السلام:243
[9] وسائل الشيعه 2 : 76 ح 1