درباره حضور دختری ۳ ساله به نام رقیه در کاروان امام حسین در واقع عاشورا، روایات و نقل قول‌های مختلفی وجود دارد. برخی از تاریخ‌نگاران منکر وجود چنین شخصی در واقعه کربلا هستند اما برخی دیگر از مورخان نیز حضور این کودک خردسال را در واقع عاشورا تائید کرده و از ایشان در قافله عاشورائیان به عنوان دردانه حضرت سیدالشهدا نام برده‌اند.
حال در ادامه مقاله می‌خواهیم این موضوع که آیا امام حسین (ع) دختری به نام رقیه داشت را از منظرهای مختلف بررسی کرده و شبهات و بحث‌های پیرامون آن را بیان کنیم. اگر به مباحث تاریخی و اسلامی علاقه‌مند هستید، به شما پیشنهاد می‌کنیم خواندن این مقاله از معراج النبی را از دست ندهید.
پاسخ به سؤال «آیا امام حسین (ع) دختری به نام رقیه داشت؟» و رفع شبهات موجود
در کتب شیعه، تاریخ 5 صفر، به عنوان سالروز شهادت حضرت رقیه (س) دختر ۳ ساله امام حسین (ع) در شهر شام نام‌گذاری شده است. همان‌طور که گفته شد درباره شخصیت این کودک خردسال، مورخان شیعه و علماء، بحث‌های گوناگونی مطرح کرده‌اند. به طور کلی درباره واقعه عاشورا و حضور حضرت رقیه (س) در آن، سخن بسیار است. حال ما در ادامه به چند نمونه از این سخنان که درباره دختری ۳ ساله به نام رقیه است اشاره کرده‌ایم. با مطالعه موارد آورده شده در ذیل، شما به پاسخ سؤال اینکه آیا امام حسین(ع) دختری به نام رقیه داشت پی خواهید برد.
از منظر تاریخ‌نویسان
اکثر نسب‌شناسان عرب و تاریخ‌نویسان در مورد زنان و دختران، به نوعی پیرو سنت‌های عرب جاهلی بودند؛ از این رو درباره زنان و دختران چیزی نمی‌نگاشتند جز اینکه همسران یا فرزندان آن‌ها در تاریخ نقشی ایفا کرده باشند. مثلاً اگر درباره زینب بنت امیرالمؤمنین (ع) نقل و قول‌های کرده‌اند، به دلیل این است این بانوی بزرگوار حضور فعالی در کربلا همراه برادر خود داشته و در خطابات متفاوت از ایشان نام برده شده است؛ اما در هر صورت اگر دختری قبل از اینکه ازدواج کند از دنیا می‌رفت، نامش به دو دلیل در انساب و کتاب‌های تاریخی برده نمی‌شد:
- این‌گونه دختران اصلاً در شمار نسل محسوب نمی‌شدند تا آن‌ها را در کتب ثبت نمایند.
۲ حضرت رقیه در سنی از دنیا رفته که مجالی را برای شهرت لازم برای ثبت در مباحث تاریخی به دست نیاورده است. به همین دلیل اگر در کتب تاریخی و اعراب نامی از ایشان برده نشده می‌تواند به همین دلایل باشد.
در آن زمان روش نسب‌شناسان این بود که اگر ایشان ازدواج می‌کرد، در کتاب‌ها به صرف شوهر کردن نامش ثبت می‌شد. امروزه نیز نوع تقلیل یافته و البته کمی دگرگون شده این تصور در میان ما وجود دارد. همان‌گونه که ما فرزندانی که در نوزادی از دنیا رفته‌اند یا فرزندان سقط شده را در شمار فرزندان خود حساب نمی‌آوریم.
از منظر علی بن عیسی اربلی
در مورد دختران امام حسین، علی بن عیسی سه قول را نقل می‌کند:
قول اول: در قول اول، این عالم بزرگوار سخنان حافظ عبدالعزیز جنابذی (متوفی ۶۱۱ ق) و شیخ مفید (متوفی ۴۱۳ ق) را درباره فرزندان آن حضرت مورد بررسی قرار داده و نتیجه حاصله از این سخنان به طور کلی این شده است که امام حسین دو دختر به نام فاطمه و سکینه داشته است.
قول دوم: در قول سوم، علی بن عیسی سخنان ابن الخشّاب (متوفی ۵۶۷ ق) را مورد بحث و بررسی قرار داده است. این شخص نیز برای امام حسین سه دختر نام برده است.
قول سوم: در قول سوم و بررسی سخنان کمال‌الدین محمد بن طلحه شافعی (متوفی ۶۵۲ ق) نتیجه بر این شده است که از فرزندان امام حسین (ع)، چهار نفر آنان دختر بوده است؛ البته ایشان در کتب خود فقط به ذکر نام سه دختر پرداخته است.
در نتیجه بررسی و بحث درباره این سه قول، قول دوم از نظر اربلی مشهورتر تر است. همچنین محمد بن جریر طبری امامی (قرن ۵) در دلائل الامامه، حسین بن حمدان خصیبی (متوفی ۳۳۴ ق) در کتاب الهدایة الکبری و ابن شهر آشوب مازندرانی (متوفی ۵۸۸ ق) در مناقب آل ابی طالب (ع) نیز این قول دوم را تائید کرده و آن را پذیرفته‌اند.
نظر ابن شهر آشوب مازندرانی
در قول‌های نقل شده از ابن شهر آشوب مازندرانی درباره دختران امام حسین (ع) به نکته خاصی اشاره شده است. در این سخنان این موضوع مورد بحث قرار گرفته که به واسطه دو تا از دختران آن حضرت، نسل دختری ایشان ادامه‌دار شده است. اگر این سخنان ابن شهر آشوب را با سخنان علی بن عیسی اربلی در یکجا قرار دهیم متوجه می‌شویم که با وجود سه دختر امام حسین و ادامه دار شدن نسل ایشان توسط دو دختر وی، مسلم است که یکی از آنان در سنی فوت کرده که یا ازدواج کرده و بچه‌دار نشده است یا اینکه کلاً در سن کمی از دنیا رفته است.
نقل سخنان حضرت زینب (س) در کوفه
طبق گفته تاریخ‌نگاران، هنگامی‌که در کوفه حضرت زینب (س) با سر بریده امام حسین (ع) مواجه گشت اقدام به سرودن اشعاری کرد که در ضمن این اشعار آمده است: «ای حسین! با دختر خردسالت فاطمۀ (رقیه) کوچک سخن بگو که قلبش نزدیک است از درد تهی گردد.»
نقل سخنان امام حسین در روز عاشورا
امام حسین (ع) هنگام مواجهه با شمر در آخرین لحظات حیات خویش، چنین فرموده است: «ای زینب و فرزندانم، چه کسی پس از من سرپرست شما خواهد بود؟ ای دخترانم رقیه‌ام! فاطمه‌ام! ام‌کلثومم! شما برای من ودیعه و امانت پروردگارم بوده‌اید!.»
کلام آخر
در نتیجه از مجموعه مطالب فوق می‌توان چنین نتیجه‌ای گرفت که نام یکی از دختران امام حسین (ع)، فاطمه یا رقیه بوده است که در سن خردسالی به شهادت رسیده است. دلایل و کتب تاریخی نیز تایید کننده این موضوع هستند.