«هر آنچه شمردنی است به پایان رسد و هر آنچه چشم به راه آنی، فرا می رسد» این عبارت پُر معنا از امام علی علیه السلام را سید رضی به عنوان حکمت 75 نهج البلاغه آورده است. برای این عبارت نیز شرح و تفسیری بیان شده است که دانستن آن‌ها به درک بیشتر سخن حضرت امیر مومنین (ع) که جانشین بر حق رسول خاتم حضرت محمد (ص) است، کمک خواهد کرد. سخنانی که نکات قرآن و سنت در آن ها نهفته است. از این رو در ادامه به بیان تفسیری که از آیت الله مکارم شیرازی در تفسیر نهج البلاغه آمده، می پردازیم.
شرح حکمت 75 نهج البلاغه
هر آنچه در عدد گنجند محدود است!
این حکمت از امام علی علیه السلام اگر چه همراه با حکمت 74 نهج البلاغه نیامده است اما می توان آن را مکمل حکمت قبل دانست.در حکمت قبل حضرت درباره نزدیک شدن به مرگ و کم شدن عمر با هر نفسی که بر می آید سخن گقته بود. حال و در این حکمت ابتدا می فرماید: هر آنچه که شمرده می شود در نهایت تمام می شود. این سخن حضرت به قانون کلی فلسفی اشاره دارد که هر چیزی که تحت عدد در آید محدود می باشد و هر چه محدود است تمام شدنی و پایان پذیر خواهد بود. و به جهت آنکه عمر آدمی تحت عدد است پایان می یابد. در واقع هر ساعتی که بر آدمی می گذرد از عمر او به تدریج می کاهد و در واقع اصلی ترین سرمایۀ انسان با سرعت بالا رو به فنا و نابودی می رود. مهم آن است که گذر این ساعات در اختیار انسان نیست و چه او بخواهد و چه نخواهد با سرعت عبور می کند.
حضرت در بخش دوم حکمت می فرماید: و آنچه که مورد انتظار است و چشم به راه آنی فرا می رسد (وَكُلُّ مُتَوَقَّع آت).
مقصود از واژه «متوقع» امور و کارهایی است که قطعا در آینده رخ می دهند نظیر مرگ یا معاد.این بخش اشاره دارد به اینکه شخصی که به این کارها آگاه است لازم است توجه داشته باشد که روزی مرگ دامانش را می گیرد و روزی معاد فرا خواهد رسید و او در دادگاه عدل پروردگار برای حسابرسی حاضر می شود. به همین دلیل است که در تفسیر آیه 99 سوره حجر واژه «یقین» به مرگ تفسیر شده است.
آنچه که حضرت در دو عبارت این حکمت ذکر کرده در حقیقت اشاره به جهان فانی و گذران دارد؛ جهانی که عمر آن در مقابل دنیای آخرت کم است. همانطور که در حدیثی از رسول خدا (ص) آمده که فرمودند: عمر دنیا در مقابل آخرت همچون آن است که یکی از شما انگشت خویش را در دریایی فرو نماید (و سپس خارج کند) در همان حال مشاهده کند چه مقدار از آب دریا بر انگشت او باقی مانده است.
در حقیقت این هشداری است به تمامی دنیاطلب ها و آنان که به آخرت و حیات اخروی پشت نموده تا بدانند چه چیز را کسب کرده و چه چیز را از دست می دهند.