سوره تکویر با بیست و نه آیه هشتاد و یکمین سوره از سوره های قرآن کریم است. این سوره مکی است و به «کورت» نیز شهرت دارد. سوره تکویر از لحاظ ترتیب نزول هفتمین سوره است که قبل از سوره مسد و بعد از سوره مبارکه اعلی بر پیامبر اکرم (ص) نازل شده است.در این سوره حق تعالی به بخشی از رخدادهایی که در آستانه روز قیامت و در آن روز واقع می شوند اشاره کرده و روز قیامت را روزی معرفی می کند که در آن عمل آدمی آشکار می شود. همچنین خداوند در آیه هایی قرآن را توصیف نموده و آنچه به رسول خدا (ص) القاء شده است را وحی و القائی الهی گفته است. در نهایت و در حمایت از پیغمبر رحمت (ص) بیان می دارد که حضرت محمد که درود خدا بر او و خاندانش پاکش باد، دیوانه نیست و شیاطین او را دست ننداخته اند.
در بخش های قبلی با همین عنوان آیات اول تا بیست و دوم تفسیر شدند. حال و در این مقاله قصد داریم تفسیری از آیات بعدی را به نگارش در آوریم.
آیه های 22 تا 25
وَ مَا صَاحِبُكُم بِمَجْنُونٍ ﴿٢٢﴾ وَ لَقَدْ رَآهُ بِالْأُفُقِ الْمُبِينِ ﴿٢٣﴾ وَ مَا هُوَ عَلَى الْغَيْبِ بِضَنِينٍ ﴿٢٤﴾ وَ مَا هُوَ بِقَوْلِ شَيْطَانٍ رَّ‌جِيمٍ ﴿٢٥﴾
تفسیر آیات 23 تا 25 سوره تکویر
در آیه 23 سوره تکویر خداوند به نفی نسبت ناروایی که به رسول اکرم (ص) زده اند پرداخته و می فرماید: مصاحبتان دیوانه نیست. استفاده از تعبیر و واژه «صاحب» در این آیه که به معنای ملازم، رفیق و همنشین است، علاوه بر آنکه حکایت کنندۀ مقاوم تواضع رسول خدا (ص) نسبت به تمامی مردم است و اینکه هیچ گاه قصد برتری جویی ندارد به این موضوع اشاره دارد که او سالیان دراز در بین شما (مردم) زندگی نموده و همنشین با افرادتان بوده است و او را امین و با درایت می دانید پس چگونه است که به او نسبت دیوانگی می دهید؟! جز اینکه او بعد از مبعوث شدن تعالیمی را با خود آورده که با تعصبات کورکورانه شما و هوس هایتان سازگار نیست. پس برای آنکه خویشتن را از فرمانبرداری از حق تعالی معاف کنید چنین نسبتی که ناروا و نادرست است را به او می دهید.
نسبت جنون بر اساس آنچه در قرآن (سوره ذاریات – آیه 52) ذکر شده نسبتی است که افراد هر قوم که به لجاجت و عناد با فرستاده خدا بر می خیزند، به رسولی که برایشان از سوی خدای متعال می آید، می دهند.
در منطق آن افراد عاقل کسی است که با محیط فاسد همرنگ شود، نان به نرخ روز خور باشد و دنباله رو شهواتشان باشد و از هر نوع حرکت در جهت اصلاح دوری کند. از این رو رسولان الهی که در پی اصلاح جامعه آمده اند، با چنین معیارهایی هم خوانی ندارد به همین دلیل باید مجنون خطاب شوند.
در ادامه سوره خداوند برای تاکید ارتباط پیامبر اکرم (ص) با جبرئیل امین می فرماید: او بی تردید جبرئیل را در افق روشن و آشکار دید (وَلَقَدْ رَآهُ بِالْأُفُقِ الْمُبِينِ).
مقصود از افق آشکار و روشن یا همان مبین، «افق اعلی» و افق آشکار کننده ملائکه است که رسول خدا (ص) جبرئیل را در آن دید. برخی از مفسران آیه هفتم سوره نجم را گواه بر این تفسیر می دانند اما همانطور که در تفسیر سوره نجم بیان شده آن آیه همانند دیگر آیات سوره از حقیقت دیگری سخن می گوید که با رجوع به آن می توان فهمید.
برخی از مفسران بر این باور هستند که رسول خدا (ص) جبرئیل را در صورت و شکل اصلی خود دو بار مشاهده کرد که یک بار آن در ابتدای بعثت بود و باز دوم آن در جریان معراج بود و آیه مورد بحث را اشاره به آن می دانند.البته این احتمال نیز وجود دارد که مقصود مشاهده الله تعالی از مسیر شهود باطنی است[1].
در ادامه خداوند متعال می فرماید:رسول خدا (ص) نسبت به آنچه از طریق وحی از عالم غیب دریافت می کند، بخیل نیست (وَمَا هُوَ عَلَى الْغَيْبِ بِضَنِينٍ).پیامبر (ص) همه آنچه از وحی دریافت می کند را بدون کم و کاست در اختیار بنده ها قرار می دهد. او همانند بسیاری از انسان ها نیست که وقتی حقیقت مهمی را متوجه شدند به پنهان داشتن آن اصرار کند و در گفتن آن بخیل باشد.
او با بخشندگی آنچه را که دریافت می کند را در اختیار نیازمندان و حتی آن گروهی که برایش ارج و قربی قائل نیستند، قرار می دهد به این امید که شاید هدایت گشته و مسیر حق را در پیش گیرند.
واژه «ضنین» از «ضنه» بر وزن «منه» است و به معنای بخل در برابر اشیاء نفیس است و این ویژگی است که هیچ گاه در رسول خدا (ص) موجود نیست. در واقع اگر که دیگران به سبب علم محدودی که دارند دارای این ویژگی هستند، پیامبر (ص) که علمش بی کران است از این ویژگی مبراء می باشد.
و در ادامه حق تعالی می افزاید:و آن گفته شیطان رانده شده نیست (وَمَا هُوَ بِقَوْلِ شَيْطَانٍ رَجِيمٍ).این آیات قرآنی هیچ گاه همچون سخنان کاهنان که از راه ارتباط با شیاطین دریافت می کنند نیست و نشانه های این حقیقت در آن هویدا است؛ زیرا که سخنان کاهنان با دروغ و اشتباه بسیار آمیخته شده است و حول محور امیال آن ها است و این در واقع نسبتی با قرآن کریم ندارد.
در واقع پاسخی به یکی دیگر از تهمت های مشرکین نسبت به رسول خدا (ص) است. آنان پیامبر را کاهن می گفتند و آنچه آورده است را از شیطان گرفته است نه خدا! این در حالی است که سخن شیطان گمراه کننده و تاریک است اما قرآن چنین نیست و در نخستین برخورد هر کس با آن نور، هدایت و روشنایی آشکار می گردد.
کلمه «رجیم» از ماده «رجم» و «رجام» بر وزن «لجام» به معنای سنگ است و سپس در معنی پرتاب کردن سنگ برای راندن فرد یا حیوان آمده است و در ادامه به هر نوع دور کردن اطلاق می شود. در این آیه مقصود از شیطان رجیم نیز همان معنای سوم یعنی دور شده و مطرود است.
منبع:
[1] در این باره آیت الله مکارم شیرازی در تفسیر آیه های 5 تا 13 سوره نجم توضیح داده است.
- تلاوت مجلسی سوره مباركه تكویر توسط سعید مسلم