هشتاد و دومین سوره قرآن مجید انفطار نام دارد. این سوره متشکل از 19 آیه است و در شهر مکه بر پیغمبر مهربانی‌ها نازل شده است. در این سوره همچون دیگر سوره‌های مکی که عموما محور آن‌ها قیامت و اوضاع آن زمان است، به قیامت پرداخته شده است. حالات مردم در آن روز هولناک، رخدادهای بزرگی که در پایان دنیا اتفاق می‌افتد، فرجام نیکان و بدان و بخشی از سختی‌های آن روز در این سوره بیان شده‌اند. در این مطلب قصد داریم برای درک بهتر کلام خداوند به تفسیر سوره انفطار، آیات ابتدایی آن بر اساس تفسیر نمونه بپردازیم.
آیات اول تا سوم سوره انفطار
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ
إِذَا السَّمَاءُ انفَطَرَ‌تْ ﴿١﴾ وَإِذَا الْكَوَاكِبُ انتَثَرَ‌تْ ﴿٢﴾ وَإِذَا الْبِحَارُ فُجِّرَ‌تْ ﴿٣﴾
تفسیر آیات
در آغاز سوره انفطار به بخشی از اتفاق‌های هولناکی که در انتهای دنیا و آغاز قیامت رخ می‌دهند اشاره شده است. در نخستین آیه خداوند می‌فرماید: در آن هنگام که آسمان (کرات آسمانی) از هم شکافته می‌شود (1)، و آن هنگام که ستارگان پراکنده گردند و فرو بریزند (2).
زمانی که دنیا به آخر می‌رسد، زمین برای قیامت و حسابرسی آماده می‌شود. این آمادگی با رخدادهایی همراه است. نظام جهان بالا در هم می‌ریزد و انفجارهای مهیب و بزرگی تمامی کرات آسمانی را فرا می‌گیرد، منظومه‌ها نظم کنونی خود را از دست می‌دهند و ستارگانی که بر مداراتی مشخص قرار دارند از مدار خویش خارج می‌گردند و به سبب همین خروج تصادم کرده و متلاشی می‌شوند. پس عمر جهان به آخر می‌رسد و همه چیز ویران می‌گردد تا بر ویرانه‌های آن نظام نوین آخرت ایجاد شود.
کلمه «انفطرت» از مادۀ انفطار است و در معنای شکافته شدن است. همانند این تعبیر را می‌توان در بسیاری از آیه‌های قرآن نظیر آیه اول سوره انشقاق مشاهده کرد.
واژه «کواکب» جمع کوکب است. کوکب در زبان عربی معانی بسیاری دارد. ستاره، سیاره زهره، سفیدی که در چشم نمایان می‌شود، گیاهان بلند، شکوفه درختان، درخشندگی فلز فولاد، نوجوان زیبا، شمشیر و آب تنها برخی از معانی گفته شده برای آن است. اما در ظاهر معنای حقیقی آن همان ستاره درخشنده است. دیگر معانی گفته شده برای آن مجازی به شمار می‌روند که به جهت مشابه بودن با معنی اصل در آن‌ها به کار می‌رود.
سوالی که در این‌جا مطرح می‌گردد این است: به هم ریختگی نظام آسمان و اجرام آن موثر از چه عواملی است؟ آیا جاذبه و تعادل به هم می‌خورد یا وجود نیرویی اسرار آمیز مسبب است؟ آیا ممکن است به جهت انبساط تدریجی عالم که اندیشمندان امروزه به آن رسیده‌اند، باشد؟
پاسخ به این سوال را هیچ‌کس به طور دقیق نمی‌داند. اما این مطلب مبین این موضوع است، آن هنگام که آسمان عظیم به چنین سر انجامی دچار می‌شود، آدمی این موجود ضعیف چه حالی پیدا می‌کند.
این‌ها تماما هشداری برای انسان است تا این دنیا را سرای جاودان خود نداند. به آن دل نبسته و به جهت آن آلوده گناه نگردد.
در ادامه، آیه سوم سوره انفطار، خداوند می‌فرماید: در آن هنگام که دریاها به هم پیوسته شوند.
درست است که امروزه نیز میان آب‌های جهان به جز دریاچه‌ها مسیرهایی وجود دارد اما به نظر می‌رسد در آستانه روز جزاء به سبب زلزله‌های که پیش می‌آیند و متلاشی شدن کوه‌ها و افتادن آن‌ها در دریاها آن‌چنان دریاها پُر می‌گردند که آب همه خشکی‌ها را در بر می‌گیرد. در واقع دریاها به شکل اقیانوسی وسیع در می‌آیند. در تفسیر آیه 6 سوره تکویر به این امر اشاره شده است.
البته احتمال دیگری نیز برای تفسیر این آیه و آیه 6 سوره تکویر ذکر شده است. گفته شده که مقصود از «فجرت» و «سجرت» در آیه 6 سوره تکویر، انفجار و بر افروختگی است که اقیانوس یکپارچه به آتش تبدیل می‌شوند. آب از دو عنصر تشکیل شده است. این دو عنصر اکسیژن و هیدروژن هستند. هر دوی این عناصر قابلیت اشتعال و احتراق شدید دارند. پس اگر که در اثر عواملی آب دریاها تجزیه و به عناصر سازنده تبدیل شوند با یک جرقه تماما به آتش تبدیل می‌شوند.
- تلاوت ترتیل سوره مبارکه «انفطار» با قرائت استاد «حسن ابراهیم هاشم»