سوره مبارکه کافرون صد و نهمین سوره قرآن کریم می باشد که در شهر مکه بر قلب و جان پیامبر (ص) نازل شده است این سوره از لحاظ ترتیب نزول هجدهمین سوره می باشد و دارای شش آیه می باشد. در سوره کافرون خداوند به رسولش فرمان می دهد تا برائت خود را از بت پرستی آشکارا اعلام نماید.
سوره کافرون
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ، لَا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ، وَ لَا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ، وَ لَا أَنَا عَابِدٌ مَا عَبَدْتُمْ، وَ لَا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ، لَكُمْ دِينُكُمْ وَلِيَ دِينِ.
بگو ای کافران! آنچه را شما می پرستید من نمی پرستم، و نه شما آنچه را که من پرستش می کنم می پرستید، و نه من هرگز آنچه را شما پرستش کرده اید می پرستم، و نه شما آنچه را که من می پرستم عبادت می کنید، آئین شما برای خودتان و آئین من برای خودم [1].
تفسیر سوره مبارکه کافرون
اگر چه در مطلب «شأن نزول و فضیلت سوره مبارکه کافرون» درباره شأن نزول این سوره سخن به میان آمده است اما در اینجا و قبل از تفسیر سوره، شأن نزول سوره کافرون بیان می شود.
گفته شده است که سوره کافرون درباره گروهی از سران مشرکان قریش همچون ولید بن مغیره و حارث بن قیس نازل شده است. آن ها گفتند: ای محمد! تو از آئین ما پیروی کن ما نیز از آئین تو پیروی می کنیم و تو را در تمام امتیازاتی که داریم شریک خواهیم کرد، سالی تو خدایان ما را عبادت کن و سالی دیگر ما چنین می کنیم و خدای تو را پرستش خواهیم کرد. اگر که دین و آئین تو برتری داشت ما با تو شریک گشته ایم و بهره خود را برده ایم و اگر که آئین ما بهتر بود تو نیز شریک گشته و بهره مند شده ای. رسول خدا (ص) فرمودند: پناه بر خدا که من چیزی را همتای او قرار دهم! آنها دوباره گفتند لااقل خدایانمان را لمس کن و تبرک بجوی، ما تو را تصدیق کرده و خدای تو را عبادت می کنیم. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: من منتظر امر و فرمان خدایم هستم.
در این هنگام سوره مبارکه کافرون بر قلب و جان پیامبر (ص) نازل گردید و ایشان به مسجد الحرام رفتند در حالی که جمعی از سران قریش در آن جا بودند. رسول خدا (ص) بالای سر ایشان ایستادند و سوره کافرون را از ابتدا تا انتها برایشان خواندند.
آن ها که متوجه پیام سوره شده بودند مأیوس و نا امید شدند و حضرت (ص) و اصحابش را آزار دادند.
حال که شأن نزول سوره بیان شد به تفسیر سوره خواهیم پرداخت.
خداوند در سوره کافرون پیامبر (ص) را مخاطب قرار داده و می فرماید: بگو ای کافران آنچه را شما پرستش می کنید نمی پرستم و نه شما آنچه را که من عبادت می کنم پرستش می کنید.
بر اساس این آیات رسول خدا (ص) جدایی کامل خط خود را از آن ها مشخص و تعیین می کند و با صراحت و آشکارا می گوید: من هیچ گاه بت پرستی نخواهم کرد و شما نیز با این لجاجتی که دارید و تقلید بدون علم و کورکورانه از آبا و اجداد و اصرار بر روی آن و همچنین با منافع غلط و نامشروع بسیاری که از بت پرستی نصیبتان می گردد هرگز حاضر نخواهید بود به خدا پرستی روی آورده و از شرک دست بکشید.
در این سوره بار دیگر و برای نا امید کردن کامل بت پرستان از هر گونه توافق و سازش بر سر یکتا پرستی و بت پرستی می افزاید: و نه من هرگز آنچه را که شما عبادت می کنید می پرستم و نه شما آن چه را که من پرستش می کنم عبادت خواهید کرد.
بنابراین تلاش و اصرار بی جا در توافق بر سر مسئله بت پرستی نکنید که این امر محال و ناممکن است. حال که این گونه است آئین شما برای خودتان و دین و آئین من برای خودم خواهد بود.
بسیاری از مفسران بیان کرده اند که کافرون در اینجا گروه و جمع خاصی از سران و بزرگان مشرکان مکه می باشند، بنابراین الف و لام در واژه الکافرون به اصطلاح برای عهد می باشد و نه برای جمع.
البته احتمال دارد که دلیل آنان بر این مطلب علاوه بر آنچه که در شأن نزول بیان شده این باشد که جمع زیادی از بت پرستان مکه سرانجام ایمان آورده اند، لذا اگر که می گوید نه شما معبود مرا عبادت می کنید و نه من معبود شما را حتما درباره آن گروه از سران شرک است که تا آخر عمر هرگز ایمان نخواهند آورد و گرنه بسیاری از مشرکان در زمان فتح مکه گروه گروه مسلمان شدند.
نکته ها و پیام های سوره
- واژه «قُل» کمی از کینه و نفرت کفار نسبت به رسول خدا (ص) کم می کند، زیرا متوجه می شوند که سر و کارشان با خداوند است و پیامبر (ص) تنها مامور می باشد.
- برخی مواقع می بایست مخالفان را به حال خود رها کرد و گفت: آئین تان برای خودتان. این گفته نوعی تحقیر است نه اجازه برای انجام هر گونه عملی.
- در این سوره خداوند از تکرار استفاده کرده است . این تکرار هم می تواند برای تاکید باشد تا مشرکان مأیوس گردند هم اینکه می تواند برای تلقین باشد تا مومنان از موضع خود کناره گیری نکرده و استقامت داشته باشند.
- به بهانه وحدت نباید از اصول و همچنین ارزش ها تخلف کرد.
- در دین نباید معامله کرد و با دشمن سازش نمود.
منابع:
برگرفته از تفاسیر نمونه و نور
[1] سوره کافرون، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی
منبع: سایت موسسه معراج النبی
- تلاوت تحقیق استودیویی «سوره کافرون» با صدای استاد سعید طوسی