شرح و تفسیر دعای سوم صحیفه سجادیه (بخش اول)

دعای سوم صحیفه سجادیه

صحیفه سجادیه امام سجاد علیه السلام بدون تردید یکی از آثار مهم نوشته شده در دین مبین اسلام و مذهب تشیع است. در این کتاب 54 دعا از دعاهای گرانقدر و پر مضمون امام سجاد (ع) گرد آوری شده اند. در این مطلب به شرح و تفسیر دعای سوم صحیفه سجادیه خواهیم پرداخت.

بخش اول دعای سوم صحیفه سجادیه

اللَّهُمَّ وَ حَمَلَةُ عَرْشِكَ الَّذِينَ لَا يَفْتُرُونَ مِنْ تَسْبِيحِكَ، وَ لَا يَسْأَمُونَ مِنْ تَقْدِيسِكَ، وَ لَا يَسْتَحْسِرُونَ مِنْ عِبَادَتِكَ، وَ لَا يُؤْثِرُونَ التَّقْصِيرَ عَلَى الْجِدِّ فِي أَمْرِكَ، وَ لَا يَغْفُلُونَ عَنِ الْوَلَهِ إِلَيْكَ.

بارالها، درود و سلام فرست بر حاملان عرش خود که در تسبیح تو سستی و کاهلی نمی کنند و از تقدیس تو دل زده نمی گردند و از عبادت و پرستش تو درمانده نمی شوند و در فرمانبرداری و اطاعت تو به جای تلاش و کوشش، کوتاهی نمی کنند و در عشق و محبت تو غفلت نمی ورزند.

دعای سوم صحیفه سجادیه
دعای سوم صحیفه سجادیه
  • شرح بخش اول

در این دعا امام سجاد علیه السلام با فرستادن درود و سلام بر فرشتگان الهی مطالبی را درباره این مخلوقات و آفریده های الهی بیان نموده است که می توان آن ها را از مهم ترین موضوعات و مباحث جهان بینی دقیق الهی دانست.

در این گونه جهان بینی (جهان بینی الهی)، ماموران خداوند مسئول و دست اندر کار اداره عالم هستی اند. در منابع دینی آمده است که پایین آمدن هر یک از قطرات باران توسط فرشته ای از فرشتگان الهی انجام می گیرد (این فرشتگان را ما آدمیان به نیروی جاذبه تعبیر نموده ایم). به طور کلی این نیرو است که تک تک قطره های باران را به سمت زمین هدایت می کند، زیرا اگر که نیرویی نمی بود قطعا قطره های باران معلق در فضا می ماندند.

پس، از کارهای کوچک تا بزرگ این جهان همگی توسط فرشتگان موکل و مدبرات امر انجام می گیرند و اسلام جملگی این کارها را به این ملائکه نسبت داده است.

امیر المومنان علی علیه السلام در خطبه اول نهج البلاغه برای فرشتگان الهی اقسامی را بیان کردند که بیش از شش تا هفت طایفه از آنان را شامل می شود، برخی ملائکه ارضیه، برخی دیگر برزخی و ملکوتی و بعضی دیگر از فرشتگان عالین و مهیمن (برخوردار از بالاتربن جایگاه و مقام در میان ملائکه) می باشند که حاملین عرش و مجرد محض می باشند.

امامان معصوم (ع) نیز برای ملائکه خصوصیات خارق العاده ای ذکر نموده اند از جمله: هیچگاه در عمل سستی نمی کنند و خسته نمی شوند، بی حوصلگی بر آن ها چیره نمی شود، در کار جدیت داشته، بی توجهی و غفلت نمی ورزند و پیوستگی دائمی در کار و عمل دارند.

نمی زایند و زاییده نمی شوند، همگی معصوم هستند و خواب ندارند و موت در آن ها وجود ندارد.

در متون اسلامی و تمام ادیان الهی از بسیاری از روابط ثابتی که در جهان وجود دارند و قوانین علوم طبیعی از آن ها استنباط می گردد به ملائکه تعبیر شده اند (همان قوا و نیروی موجود در جهان ماده است). امام علی (ع) از این فرشتگان به ملائکه ارضیه (فرشتگان موجود در زمین) یاد کرده است اما فرشتگان حامل عرش خداوندی مجرد از ماده می باشند و عوارض آن را نظیر فتور، کمبود، سستی، خستگی، بی توجهی و غفلت ندارند به همین دلیل امام علی (ع) از آن ها به حقایق نوری (نوری متفاوت با آنچه که ما آن را نور می دانیم) تعبیر کرده اند.

بخش دوم دعای سوم صحیفه سجادیه

وَ إِسْرَافِيلُ صَاحِبُ الصُّورِ، الشَّاخِصُ الَّذِي يَنْتَظِرُ مِنْكَ الْإِذْنَ، وَ حُلُولَ الْأَمْرِ، فَيُنَبِّهُ بِالنَّفْخَةِ صَرْعَى رَهَائِنِ الْقُبُورِ. وَ مِيكَائِيلُ ذُو الْجَاهِ عِنْدَكَ، وَ الْمَكَانِ الرَّفِيعِ مِنْ طَاعَتِكَ. وَ جِبْرِيلُ الْأَمِينُ عَلَى وَحْيِكَ، الْمُطَاعُ فِي أَهْلِ سَمَاوَاتِكَ، الْمَكِينُ لَدَيْكَ، الْمُقَرَّبُ عِنْدَكَ.

و بر اسرافیل درود فرست آن مَلک صاحب و دارنده صور که منتظر امر و فرمان از سوی تو می باشد تا با دمیدن در صور مُردگان خفته در گورها را بیدار کند، و بر میکائیل درود فرست آن مَلک و فرشته ای که در پیشگاه تو دارای مقام والایی است و در فرمانبرداری و اطاعت از تو بلند مرتبه است.

و درود فرست بر جبرئیل امین و امانت دار وحی تو، که تمام اهل آسمان فرمانبردار او هستند و در نزد تو ارجمند و والا مقام است و از مقربان درگاه تو است.

  • شرح بخش دوم

اسرافیل، میکائیل، جبرئیل و عزرائیل فرشتگان چهارگانه هستند که هر یک از آنان مسئول و متکفل شأن بزرگی از دستگاه خلقت می باشند.

اسرافیل فرشته ای که در صور خواهد دمید تا ساکنان جهان برزخ به واسطه این صدا از قبور خود برخاسته و با دمیدنی دیگر به عالم محشر راه پیدا کنند. روایتی از رسول خدا (ص) نقل گردیده است در آن پیامبر اکرم (ص) وسعت دهانه صور را به مانند وسعت آسمان ها و زمین دانسته است. از این گونه تعابیر می توان متوجه شد که در واژه صور و نفخه (دمیدن) نوعی تشبیه معقول به محسوس به کار رفته است که برای بیان و گفتن اصل مسئله نقش مهم و بسزائی دارد.

همه می دانند که بازتاب دمیدن در صور برانگیخته و زنده شدن تمام آدمیان است و این عمل در واقع نوعی تنبه و آگاهی برای برزخیان می باشد که با دگرگونی حیرت انگیزی به یک باره خود را آماده ورود و داخل شدن به عرصه قیامت می بینند. از این تغییر و دگرگونی خارق العاده عجیب نام و نشانی وجود ندارد جز آن که به نفخ صور تعبیر شده است. در حقیقت تبدیل عالم برزخ به عالم قیامت که در دو مرحله انجام می شود را می توان از هولناک ترین مراحل جهان برزخ دانست.

صور اسرافیل
صور اسرافیل

پس از اسرافیل امام سجاد (ع) درباره میکائیل سخن گفته است، در روایت نقل شده این مَلک مامور رزق و روزی، معادن، رشد و نمو نباتات و درختان و پیدایش جانوران است، همچنین حرکت های بزرگ افلاکی، پیدایش تغییرات جوی و حرکت دریاها، ایجاد ابرها و باریدن باران و تغییر فصول تماما از مسئولیت های این فرشته می باشند. علاوه بر این ها گفته شده این فرشته عظیم الشأن یاران بسیاری نیز دارد.

جبرئیل یکی دیگر از فرشتگان مقرب و چهارگانه می باشد. وصف او در قرآن این گونه آمده است:«او در نزد خدای عرش دارای قوت و قدرت بسیاری است و فرمانروا در میان فرشتگان و امین و امانت دار در ابلاغ وحی است [1]».

بخش سوم دعای سوم صحیفه سجادیه

وَ الرُّوحُ الَّذِي هُوَ عَلَى مَلَائِكَةِ الْحُجُبِ. وَ الرُّوحُ الَّذِي هُوَ مِنْ أَمْرِكَ، فَصَلِّ عَلَيْهِمْ، وَ عَلَى الْمَلَائِكَةِ الَّذِينَ مِنْ دُونِهِمْ مِنْ سُكَّانِ سَمَاوَاتِكَ، وَ أَهْلِ الْأَمَانَةِ عَلَى رِسَالَاتِكَ وَ الَّذِينَ لَا تَدْخُلُهُمْ سَأْمَةٌ مِنْ دُءُوبٍ، وَ لَا إِعْيَاءٌ مِنْ لُغُوبٍ وَ لَا فُتُورٌ.

و بر روح درود فرست او که بر فرشتگان «حاجب» گماشته شده است، و درود فرست بر آن مَلکی که در ارتباط با عالم امر می باشد، بر تمام ملائکه درود و سلام فرست و بر فرشتگانی که ساکن آسمان ها هستند و فروتر از آن ها هستند و بر آن هایی که امانت دار پیغام های تو هستند و بر ملائکی که هیچ گاه خستگی و سستی و زحمت در کوشش و تلاش خود احساس نمی کنند.

  • شرح بخش سوم

در  نظام طبیعی جهان، همه اتفاقات و حوادث تحت قواعد دقیق علمی می باشند به گونه ای که هیچگاه تخلف و سرپیچی از آن قواعد ممکن نمی باشد، زیرا اگر که ضابطه ها و قواعد علمی این دنیا تخلف پذیر می بودند هرگز نمی شد هیچ علمی را تدوین کرد و قاعده ای مشخص برای آن در نظر گرفت، و این امر سبب می شد کل نظام علمی جهان به هم بریزد و ترقی و تکامل علم معنایی نداشته باشد و بر هیچ یک از قوانین و ضوابط نتوان تکیه کرد.

در حقیقت با نبود قواعد مشخص همه پیش آمدها و تجزیه و ترکیب ها، به جزئیاتی که نمی توان آن ها را پیش بینی نمود تبدیل می شدند و می بایست درباره هر یک از آن ها به انتظار نشست و منتظر نتیجه ماند.

ولی نظام طبیعی جهان این گونه نیست و تحت قواعد و قانونمندی های علت و معلولی خاص می باشد و هیچ سرپیچی و تخلفی در آن انجام نمی گیرد زیرا سُنت خدا بر این امور قرار گرفته است.

عالم مجردات نیز این گونه می باشد و نظم خاص و ویژه ای در آن عالم (بیش از آنچه که در این عالم از آن خبر داریم) وجود دارد. فرشتگان حجب تحت سیطره و فرمان روح هستند و با برنامه خاص وظایف و اموری ویژه ای که به هر یک از آن ها محول شده است را انجام می دهند.

در این بخش از دعا امام (ع) بیان کرده است که برخی از فرشتگان در آسمان سکونت دارند و از آن جا که مجردات، عالم مادی ندارند، می توان دریافت که منظور از آسمان افلاک و کهکشان نمی باشد بلکه به این معنا است که آن ها مقام و جایگاه بلند و رفیعی دارند.

منابع:

[1] آیات 20 و 21 سوره تکویر

منبع: سایت موسسه معراج النبی

 

  • تلاوت تحقیق آیه 20 سوره تکویر – استاد عبدالباسط

ذِي قُوَّةٍ عِنْدَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ

که صاحب قدرت است و نزد (خداوند) صاحب عرش، مقام والائی دارد!

دانلود

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *