ازدواج یا نکاح امر بسیار مهمی است که در دین مبین اسلام به آن بسیار سفارش شده است و از آن به عنوان یکی از نعمت‌های بزرگی که خداوند به آدمی ارزانی داده، یاد شده است. ازدواج بر اساس نص صریح قرآن مایه آرامش است و خداوند آن‌هایی را که ازدواج می‌کنند به لطف و فضل خویش بی نیاز می‌سازد. در کتب فقهی، احکام فراوانی برای ازدواج ذکر شده‌اند که لازم است افراد با مراجعه به توضیح المسائل مرجع تقلید خود به آن‌ها آگاه شده و یا اگر که سوالی در این زمینه دارند از مرجع خویش بپرسند. به همین سبب بر آن شدیم تا در این نوشتار به نگارش برخی از سوالاتی که افراد در این رابطه از آیت الله مکارم شیرازی از مراجع بزرگ تقلید شیعیان پرسیده‌اند، در جهت آشنایی شما عزیزان بپردازیم.
پاسخ به برخی از سوالات مرتبط با ازدواج
سوال 1
اگر که مردی پیش از جاری شدن صیغه‌ی عقد و در هنگام صحبت‌های اولیه ازدواج شرطهایی را بیان کرده و بر سر آن‌ها توافق نموده و امضا کرده‌اند (به عنوان مثال زن با دارا و یا ندار بودن شوهر زندگی کند یا پیش از سامان یافتن زندگی همسر مهریه را مطالبه نکند) اما در قباله ازدواج بیان نشده باشند. آیا این شرطها معتبر هستند؟ و طرفین می‌بایست به آن‌ها عمل کنند؟
- هر زمان قبلا بر شرطهایی توافق صورت گرفته و طرفین آن را امضا کرده‌اند و پس از آن صیغه عقد جاری شده، شروط می‌بایست اجرا شوند چرا که به این شروط در اصطلاحات فقهی، شروط مبنی علیها العقد می‌گویند.
سوال 2
شرط‌های ضمن عقد ازدواج بر چند قسم هستند؟
- این شروط بر دو گونه هستند: الف) شرطهایی که صفات و ویژگی‌های طرفین را بیان می‌کند به عنوان مثال: شرط می‌گردد زوج مهندس است و یا 25 سال دارد یا همسر ندارد و …، اگر که پس از عقد خلاف این شرطها آشکار شود، زوجه حق دارد که عقد ازدواج را فسخ نماید. ب) گونه دوم شروطی هستند که صفات طرفین را در بر نمی‌گیرد. به عنوان نمونه تهیه خانه مستقل برای زندگی جزو این شروط است. حال اگر که خلاف آن بعدها ثابت گردد، همسر نمی‌تواند عقد را فسخ نماید البته ناگفته نماند که حاکم شرع می‌تواند او را به اجرای شرط مجبور کند.
سوال 3
آیا در ازدواج موقت مرد قادر است رابطه جنسی نداشتن را جزو شروط قرار دهد؟ در صورت شرط، این عقد چه حکمی خواهد داشت؟
- در ازدواج موقت این شرط اشکالی ندارد و عقد صحیح می‌باشد.
سوال 4
آیا این امکان وجود دارد که زن در ضمن عقد شرط کند که اگر مرد بخواهد دوباره ازدواج کند (دائم یا موقت) از او اجازه بگیرد؟ این چنین شرطی صحیح است؟
- شرطی این چنین جایز نیست اما زوجه می‌تواند شرط کند که اگر مرد دوباره ازدواج کرد، وکالت در طلاق داشته باشد و مردان نیز در چنین مواردی می‌بایست رعایت حال همسران خویش را کنند.
سوال 5
آیا زوجه می‌تواند در ضمن عقد و یا در غیر آن حق نفقه خویش را ساقط کند؟
- می‌تواند این التزام را داشته باشد که این حقوق را مطالبه ننماید اما ساقط کردن آن جایز نبوده و صحیح نیست.
سوال 6
اگر که در دوران عقد دختر تمکین کند، پرداخت نفقه بر مرد واجب نیست حتی اگر که به جهت مشکلات مالی عروسی را به تاخیر اندازد و دوران عقد طولانی گردد؟
- این موضوع که در دوران عقد و تا هنگامی که دختر در خانه پدر خود حضور دارد و به خانه همسر نیامده، نفقه بر عهده پدر می‌باشد، در عرف به شکل شرط ضمن عقد در آمده است. اما اگر که زمانش بیش از حد معقول و متعارف باشد، پرداخت نفقه همسر الزامی خواهد بود.
سوال 7
آیا هزینه‌ای که برای ازدواج پسر نیاز است، جزئی از نفقه است و بر عهده پدر خواهد بود؟
- این هزینه جزو نفقه به شمار نمی‌رود اما اگر که این امکان وجود دارد که پسر به گناه بیافتد و پدر تمکن لازم را دارد، احتیاط واجب است که آن را پرداخت کند.
سوال 8
آیا زوجه این اجازه را دارد که پیش از دریافت مهریه از تمکین زوج خودداری کند؟
- در صورتی که بین زن و مرد رابطه‌ی زناشویی برقرار نشده باشد، همچنین مهریه عندالمطالبه باشد و زوجه آن را درخواست کند، بر شوهر است که آن را بپردازد و اگر که آن را پرداخت نکرد، زن می‌تواند تمکین ننماید. ولی اگر که برای دادگاه محرز شود که زوج توانایی پرداخت نقدی مهریه را ندارد آن را طبق توان مالی زوج تقسیط می‌کنند و زن با دریافت اولین قسط لازم است تمکین کند و گر نه ناشزه به حساب می‌آید و حق نفقه نخواهد داشت و اگر که مهریه عند الاستطاعه باشد زن حق حبس ندارد.
سوال 9
اگر که دختر در هنگام قرائت صیغه عقد، عادت ماهیانه باشد، آیا آن عقد صحیح است؟
- در فرض سوال اشکالی وجود ندارد و عقد صحیح می‌باشد.
سوال 10
در صورتی که درباره تمکین خاص میان زن و مرد اختلاف باشد و مرد مدعی تحقق تمکین خاص و زن یا همان زوجه منکر آن باشد، کلام و قول کدام یک مقدم است؟
- در دوره عقد بستگی قول منکر تمکین خاث مقدم بر تحقق تمکین خاص است.
- تلاوت ترتیل آیه 32 سوره نور – محمد ایوب
وَأَنْكِحُوا الْأَيَامَىٰ مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ ۚ إِنْ يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ
مردان و زنان بی‌همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را؛ اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌سازد؛ خداوند گشایش‌دهنده و آگاه است!