اموال پیدا شده چه حکمی دارند؟ آیا الزاما باید آن ها را به صاحب اصلی بازگرداند یا آن شخصی که اموال را پیدا کرده حق تصرف در آن‌ها را دارد؟ مال پیدا شده که در فقه اسلامی به آن لقطه می‌گویند مالی است که توسط فردی پیدا شده و صاحب آن نامعلوم است. در اسلام و طبق روایات، برداشتن مال پیدا شده کراهت دارد و انجام این عمل نهی شده است اما اگر که فردی مالی را بیابد و آن را بردارد، لازم است طبق دستورات اسلامی که توسط فقها و بر اساس قرآن و روایات بیان شده‌اند عمل نماید. در ادامه سوالاتی را که افراد مختلف از آیت الله مکارم شیرازی [1] به عنوان یکی از مراجع بزرگ تقلید در این باره پرسیده‌اند را به همراه جواب، برای بهره‌مندی شما عزیزان به نگارش در آورده ایم.
پاسخ آیت الله مکارم شیرازی به سوالات مرتبط با اموال پیدا شده
-
اگر که مالی را یک کودک که به سن بلوغ نرسیده بر روی زمین پیدا کند، حکم چیست؟
هر زمان که کودکی نابالغ مالی را بیابد، احتیاط واجب آن است که ولی (سرپرست) آن کودک اعلان کند و اگر که تا یک سال صاحب مال پیدا نشود بر اساس یکی از دستورات اربعه که در ادامه می آیند، آن‌چه که منطبق با صلاح کودک است انجام دهد. و اما دستورات چهارگانه عبارتند از:
- مال را برای خود برداشته به این نیت که هر زمان صاحب آن پیدا شد اگر که مال موجود نبود، عوض آن را به شخص بدهد.
- به شکل امانت برایش نگه دارد.
- به نیت صاحب آن صدقه دهد.
- مال یافته شده را به حاکم شرع بسپارد و احتیاط مستحب آن است که فرد صدقه داده یا به حاکم شرع بسپارد.
- اگر که شخصی مالی را به سبب آن که گمان کرده مال اوست از زمین بردارد و بعدها متوجه شود که مال متعلق به او نبوده است، حکم آن مال چیست؟
هر زمان فردی مالی را پیدا کرده به این گمان که آن مال برای اوست و بعدها بداند که اشتباه کرده است نمی تواند آن مال را در مکانی که پیدا کرده قرار دهد. بلکه می بایست مطابق با دستور تا یک سال اعلان کند.
- شخصی به سبب نیافتن فرد مورد نظر برای کسب حلالیت، رد مظالم می دهد اما پس از آن او را می‌یابد اما جلو نمی رود. حکم چیست؟
در این باره گفته شده احتیاط این است که رضایتش را بدست آورد.
- برداشتن و اخذ چیزی که انسان پیدا می‌کند، چه حکمی دارد؟
این عمل کراهت دارد مگر این‌که ترس تضییع در مال وجود داشته باشد.
- فردی که قرآنی را در پارک یا محلی پیدا کند، چه تکلیفی دارد؟
قرآن کریم نیز جزو اموال گمشده به شمار می‌رود و می بایست بر اساس دستورات بیان شده برای آن اموال لازم است عمل شود.
- شخصی مالی را پیدا کرده و آن را با خود در هنگام وضو و نماز داشته است، آیا آن نماز باطل است؟
اگر که به این نیت که از مال بدین وسیله حفظ نماید تا بعد به دستوری که در شرع به آن اشاره شده عمل نماید، نماز صحیح بوده و اشکالی ندارد.
- اگر که پس از یک سال اعلان کردن برای شیء، صاحب آن پیدا نشود، حکم چه می باشد؟
هر زمان فرد تا یک سال اعلان نماید و اثری از صاحب مال نباشد، یابنده مختار است یکی از چهار دستور زیر را انجام دهد:
- مال را برای خویش برداشته به این قصد که هر گاه صاحب آن پیدا شد اگر که مال موجود نبود، عوض آن را به شخص بدهد.
- به شکل امانت برای صاحب مال نگه دارد.
- به نیت صاحب آن صدقه دهد.
- مال یافته شده را به حاکم شرع بسپارد و احتیاط مستحب آن است که فرد صدقه داده یا به حاکم بسپارد.
- اگر که فردی، وسایلی را نزد شخصی دیگر بگذارد اما دیگر به سراغشان نیاید، آیا آن شخص که وسایل در نزد او هست، مجاز به استفاده هست؟
اگر که از یافتن او نا امید گردد، قیمت آن‌ها را از طرف آن شخص به افراد نیازمند بدهد.
- اگر که وسیله‌ای در سطل آشغال پیدا شود، استفاده کردن از آن مجاز است یا نه؟
اگر که صاحب مال آن را در سطل زباله انداخته باشد، استفاده از آن مجاز بوده و اشکالی ندارد، چه بسا گمان می رود که به صورت اشتباهی در میان دور انداختنی ها چیزی به اشتباه دور انداخته شده باشد. زیرا در برخی موارد اشیاء گرانقیمت همچون طلا پیدا می شوند.
- اگر که پس از گذشت یک سال اعلان شخص به یکی از دستورات عمل نموده و مال را به نیت صاحب آن صدقه دهد اما پس از آن صاحبش پیدا شود، تکلیف چه می شود؟
بیان شده که در این شرایط اگر که صاحب مال به دادن صدقه راضی نگردد می بایست عوض آن به شخص داده شود.
- فردی سال ها پیش انگشتری از طلا را پیدا می‌کند اما به دستورات شرعی وارد شده در این باره عمل نمی‌کند. او در حال حاضر چه وظیفه‌ای دارد و اگر که بخواهد آن را جبران نماید اما مقدار آن را فراموش کرده باشد، چه تکلیفی بر گردن او خواهد بود؟
آیت الله مکارم شیرازی در پاسخ به این سوال گفته اند که باید بر اساس قیمت روز طلا پرداخت شود و فرد می‌تواند با رفتن به طلا فروشی های قدیمی حدود قیمت آن را تعیین کرده و به شکل حدودی پرداخت کند.
منبع:
[1] برگرفته از سایت makarem.ir