در این مطلب و در ادامه مطالب پیشین که به شرح فرازهایی از دعای هشتم صحیفه سجادیه که حضرت سجاد علیه السلام در آن به خداوند متعال از گرفتار آمدن به اعمال و رفتارهای ناپسند نظیر خشم، اصرار بر معصیت، اسراف، فریب مردم، چیره شدن حسادت، غفلت و خود پسندی پناه آورده است، پرداخته شده بود به تفسیر و شرح فرازهای پایانی این دعای پُر محتوا خواهیم پرداخت.
فراز پنجم دعای هشتم صحیفه سجادیه
وَ أَنْ يَسْتَحْوِذَ عَلَيْنَا الشَّيْطَانُ، أَوْ يَنْكُبَنَا الزَّمَانُ ، أَوْ يَتَهَضَّمَنَا السُّلْطَانُ، وَ نَعُوذُ بِكَ مِنْ تَنَاوُلِ الْإِسْرَافِ، وَ مِنْ فِقْدَانِ الْكَفَافِ، وَ نَعُوذُ بِكَ مِنْ شَمَاتَةِ الْأَعْدَاءِ، وَ مِنَ الْفَقْرِ إِلَى الْأَكْفَاءِ، وَ مِنْ مَعِيشَةٍ فِي شِدَّةٍ، وَ مِيتَةٍ عَلَى غَيْرِ عُدَّةٍ .
و از این‌که شیطان بر ما مسلط گردد، یا روزگار ما را به عرصه بلا اندازد، یا حاکم بر ما ستم روا دارد. و به تو پناه می‌بریم از آلودگی به اسراف و از دست دادن آن‌چه که کفاف زندگی است و به تو پناه می‌بریم از شماتت و سرزنش دشمنان و از نیاز به هم‌نوعان برای مؤونه زندگی و از زندگی سخت و از مردن بدون آن‌که توشه‌ای باشد.
تفسیر فراز پنجم
پیروزی شیطان بر آدمی از سخت‌ترین مشکلات و گرفتاری‌های انسان به شمار می‌رود چرا که شیطان حیله‌های فراوانی دارد که بر اساس اشخاص و دانایی آنان، حربه‌ها و حیله‌ها را به کار می‌گیرد به همین سبب هیچ فردی به جز افراد مخلص که تعدادشان اندک است، نمی‌تواند از مکر و حیله او در امان باشد و مطلقا سایر انسان‌ها در تیر رس حمله‌ی او و حربه‌هایش هستند.
همان‌گونه که می‌دانید جهان مکانی است که حیات و زندگی در آن در هیچ دوره و زمانی خالی از دغدغه نیست به طور مثال انسان با کمی بی احتیاطی مریض می‌گردد و حتی در مواردی تا مرگ نیز پیش می‌رود به همین سبب حضرت زین العابدین (ع) از گرفتاری دوران همچون آلوده گشتن به اسراف، از دست دادن آن‌چه که کفاف زندگی است و سرزنش دشمنان به حق تعالی پناه می‌برد.
فراز ششم دعای هشتم صحیفه سجادیه
وَ نَعُوذُ بِكَ مِنَ الْحَسْرَةِ الْعُظْمَى، وَ الْمُصِيبَةِ الْكُبْرَى، وَ أَشْقَى الشَّقَاءِ، وَ سُوءِ الْمَآبِ، وَ حِرْمَانِ الثَّوَابِ، وَ حُلُولِ الْعِقَابِ، اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ أَعِذْنِي مِنْ كُلِّ ذَلِكَ بِرَحْمَتِكَ وَ جَمِيعَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ
و به تو پناه می‌بریم از حسرت عظیم (منظور روز قیامت است)، و مصیبت بزرگ و بدترین شقاوت‌ها و بد فرجامی و محرومیت از ثواب و فرود آمدن عقاب و کیفر الهی. خداوندا بر محمد و خاندان او درود و سلام فرست و من را و تمامی مردان و زنان با ایمان را از همه‌ی آن امور در پناه خود نگه دار، ای مهربان‌ترین مهربانان.
شرح و تفسیر فراز ششم
در این فراز از دعای هشتم امام سجاد (ع) به خداوند متعال از بد فرجامی و سوء عاقبت پناه می‌برد چرا که این امر هیچ‌گاه قابل تحمل نخواهد بود. در روایتی ذکر شده که از امام علی (ع) پرسیده شد که شقی‌ترین اشقیاء چه کسی است؟ ایشان پاسخ دادند: هر آن‌کس که دین خویش را به دنیای دیگری (غیر) بفروشد. درآیه 106 سوره هود نیز حق تعالی آنان را که اهل شقاوت (تیره بخت) هستند را در آتش گفته است (جایگاه آنان آتش جهنم است).
به همین جهت باید متوجه شد که هم اکنون روز عمل و حرکت است و فرد علاوه بر کردار و رفتار درست لازم است دست به دعا برده و از خدا نیکی عاقبت را طلب کند، چون‌که اگر فرصت آدمی در این دنیا تمام شود، امکانی برای بازگشت و جبران نخواهد بود و جز افسوس و حسرت چیزی برای انسان باقی نخواهد ماند.
امام علیه السلام در این فراز که فراز آخر دعای هشتم است از همه‌ی آفت‌هایی که در طول دعا و به ویژه در آخرین فرازها نام برده به خداوند متعال پناه می‌برد و با و در نهایت برای به اجابت رسیدن دعا، صلواتی بر پیامبر و خاندان مطهرشان می‌فرستد و در آخر و با دعا برای تمامی مومنان از مرد و زن به دعا پایان می‌دهد.