پاسخ به برخی از سوالات مربوط به احکام نماز – بخش اول

نماز (صلاة) از اعمال بسیار مهم عبادی دین مبین اسلام است که بر هر فرد مسلمانی لازم و واجب می باشد روزی پنج بار برای اظهار بندگی به درگاه احدیت، در اوقاتی مشخص و با کیفیتی معین (کیفیت نماز در روایات نقل شده از رسول خدا (ص) و ائمه معصومین (ع) بیان شده اند) آن را برپا دارد. این عمل عبادی شرط قبولی و پذیرش دیگر اعمال شخص مسلمان به شمار می رود و در قرآن کریم و همچنین روایات منقول از بزرگان معصوم فراوان به آن اشاره شده و درباره اهمیت و چگونگی برپا داشتن آن سخن ها گفته شده است. در این مطلب تصمیم گرفتیم به برخی از سوالات مهم و احتمالی درباره چگونگی برپا داشتن نماز و چیزهایی که ممکن است در حین نماز برای شخص نماز گزار پیش بیاد، صحبت شود.

نکته: در پاسخ به این سوال به فتواها و نظرات مراجع عظام تقلید که برگرفته از تعالیم دینی است، رجوع خواهیم کرد.

• با خواندن حمد و سوره به جای تسبیحات اربعه نماز باطل می گردد؟
  

• در توضیح المسائل امام خمینی (ره) آمده است که شخص نماز گزار می تواند در رکعت های سوم و چهارم تنها یک بار سوره حمد را تلاوت کند یا سه بار تسبیحات اربعه را بگوید. همچنین اگر که یک بار ذکر تسبیحات اربعه را بگوید کافی است.
• در اجوبه استفتائات آیت الله خامنه ای بیان شده: اگر که فرد به اراده خویش تلاوت حمد را در دو رکعت سوم و چهارم انتخاب کند، اشکالی ندارد، اما اگر که از روی فراموشی حمد را به جای تسبیحات خواند اگر که در حال رکوع و یا بعد از آن یادش بیاید نمازش صحیح است اما اگر که پیش از رکوش یادش آمد لازم است مجددا با اختیار حمد یا تسبیحات اربعه را بخواند.
• آیت الله مکارم شیرازی در این باره گفته است: نمازگزار اگر که می خواست در رکعت سوم یا چهارم سوره حمد را قرائت کند ولی تسبیحات اربعه را به زبان آورد یا برعکس، کفایت نمی کند، لازم است بازگردد و مجدد سوره حمد یا تسبیحات اربعه را بگوید، اما اگر که هر دو در نیت او بوده اند هر یک را بگوید کافی است.

 

• آیا در نماز می توان قسمتی از یک سوره بلند را قرائت نمود؟

پاسخ مراجع تقلید به این شرح است.

• نظر آیت الله خامنه ای این است که در دو رکعت نخست نمازهای واجب یومیه، نمازگزار لازم است سوره حمد را تلاوت و بعد از آن بنا بر احتیاط واجب یک سوره کامل را تلاوت نماید اما اگر که زمان نماز تنگ بوده باشد یا آدمی بترسد که اگر سوره را قرائت کند، چیزی همانند دزد یا درنده به او آسیب بزند، نباید سوره را تلاوت کند.
• آیت الله سیستانی گفته اند که در نمازهای یومیه به احتیاط واجب سوره باید کامل خوانده شود.
• آیت الله نوری همدانی بیان داشتند که در دو رکعت نخست نمازهای یومیه، نمازگزار لازم است پس از سوره حمد، یک سوره تمام از قرآن را قرائت نماید.

  

• چه چیزهای در نماز واجب هستند؟

واجبات نماز (رکن و غیر رکن) یازده مورد هستند: نیت، قیام (ایستادن)، گفتن عبارت «الله اکبر» در ابتدای نماز (تکبیرة الاحرام)، رکوع، سجده، قرائت، ذکر، تشهد، سلام، ترتیب (نماز را طبق دستور و احکام بخواند و موارد را پس و پیش نکند)، موالات (پشت سر هم بودن اجزاء نماز به این معنا که میان اجزاء نماز تاخیر نیاندازد).

و اما در تعریف رکن و غیر رکن نماز آمده است که ارکان نماز واجباتی هستند که در صورت ادا نشدن توسط نماز گزار چه عمدا و چه سهوا، نماز باطل می گردد نظیر نیت، تکبیرة الاحرام در حال قیام، قیام متصل به رکوع، رکوع، سجده های یک رکعت (دو سجده)، و غیر رکن واجباتی هستند که اگر سهوی و اشتباهی کم گردند نماز باطل نمی شود.

البته اگر که ارکان نماز بیش از حدی که برای آن ها معین شده (مثلا دو سجده در یک رکعت) انجام شوند اگر که عمدی باشد نماز باطل است ولی اگر سهوا انجام شود و زیادی در رکوع با در سجده های یک رکعت باشد، نماز بنا بر احتیاط لازم، باطل و در غیر این صورت باطل نمی باشد.

• نیت نماز را باید به زبان آورد؟

بیان شده که تلفظ نیت نماز واجب نیست، همان که فرد بداند قصد خواندن نماز مثلا ظهر را دارد و اگر که فردی از او سوال کند که قصد انجام چه کاری را دارد و او بتواند پاسخ بدهد که نماز را برای خدا می خوانم کافی است.

مرحوم آیت الله بهجت در این باره بیان داشته اند که به همان اندازه که انگیزه انسان از این عمل نماز خواندن برای خداوند متعال باشد در تحقق نیت نماز کافی است، اما بهتر و افضل آن است که فرد نماز گزار نیت نماز را از قلب خویش بگذراند مگر اینکه این امر نزدیک به حد وسوسه برسد.

• اگر که مهر نماز گم شود چه باید کرد؟

گفته شده که اگر فرد نمازگزار در حالی که مشغول نماز خواندن است چیزی را که بر آن سجده می کند (مُهر) گم کند دو حالت پیش می آید:

نخست اینکه اگر زمان برای نماز وجود داشته باشد، لازم است نماز را رها نموده و پس از پیدا کردن چیزی که بر آن سجده درست است دوباره نماز را بخواند.

دوم اینکه اگر زمان برای نماز نباشد و هر لحظه این امکان وجود داشته باشد که قضا شود، باید به لباس خود سجده کند و اگر که ممکن نبود بر پشت دست خویش سجده نماید و اگر که این مورد هم فراهم نبود به شئ معدنی همانند انگشتر عقیق سجده نماید.

• آیت الله سیستانی: چه در زمان تنگی وقت برای نماز و چه هنگامی که وقت برای نماز وجود داشته باشد سجده نمودن بر قیر و زفت مقدم بر سجده بر چیزهای دیگر است اما اگر که سجده بر این دو ممکن نبود باید فرد نمازگزار بر لباس خویش یا هر چیزی که در حال اختیار سجده بر او جایز نیست سجده کند، اما احتیاط مستحب این است که تا زمانی که سجده بر لباسش فراهم است بر چیز دیگری سجده ننماید.
• آیت الله مکارم شیرازی: اگر که زمان برای نماز وجود داشته باشد، نماز را تمام نموده و بنا بر احتیاط دوباره بخواند و اگر که وقت تنگ است، قضا ندارد.

موسسه معراج النبی استان خوزستان

 

• تلاوت ترتیل آیه 186 سوره بقره – استاد

دانلود