گفتن لبیک به غیر خدا جایز است یا نه؟ برخی جواز آن را صادر کرده و برخی آن را شرک به خداوند می دانند. اما داستان چیست؟ آیا این واژه مختص خداوند است و جنبۀ عمومی و متداول بین انسان ها ندارد یا می توان به عنوان مثال برای ائمه معصومین علیهم السلام به کار برد. با معراج النبی همراه باشید. در ادامه پاسخی مناسب به این پرسش خواهیم داد.
ابتدا از لحاظ لغوی لبیک را مورد بررسی قرار می دهیم. از لحاظ لغوی واژه «لبیک» در معنای پذیرش است. پذیرش، مقبولیت و موافقتی که همراه با تکریم، بزرگداشت و تعظیم است. در واقع این کلمه ادغام شدۀ عبارت «لبین لک» می باشد که می توان معادل آن در فارسی را عبارت «در خدمتم» گفت. پس بر اساس معنا این واژه را می توان در پاسخ به تمامی اشخاصی که آدم را مخاطب قرار داده اند، به کار برد. به عنوان مثال می توان به این مورد اشاره کرد: روزی ام سلمه همسر رسول خدا (ص)، شیث بن ربعی را صدا زد. آن مرد در پاسخ گفت: لبیک یا ام المومنین.
علاوه بر این نمونه می توان به آنچه که در صحیح بخاری باب العلم آمده است نیز اشاره کرد. در آن بخش بیان شده که روزی پیامبر خدا (ص)، معاذ بن جبل را که پشت سر ایشان روی حیوان نشسته است را صدا زده و مخاطب ساخته می فرماید: ای معاذ بن جبل! معاذ جواب می دهد: لبیک یا رسول الله و سعدیک. پیامبر بار دیگر صدایش می کند و تا سه بار معاذ لبیک گویان پاسخ می دهد. پس پیامبر خدا (ص) به او فرمود: هر که از قلب خویش به یگانگی خدای متعال و نبوت محمد شهادت دهد، خدای متعال او را به جهنم وارد نمی کند.
همچنین در جای دیگری از این کتاب و در انتهای حدیث و روایتی که در رابطه با رسول خدا (ص) و ابو موسی اشعری آمده است، پیامبر (ص) ابو موسی را چنین مخاطب می سازد: ای عبدالله بن قیس! ابوموسی پاسخ می دهد: لبیک رسول الله، پیامبر می فرماید: آیا تو را به گنجی از گنج های بهشت آشنا سازم؟ ابو موسی جواب می دهد: بله ای رسول خدا (ص) پدر و مادرم به فدای تو. پس پیامبر می فرماید: لا حول و لاقوه الا بالله؛ هیچ نیرو و توانی جز از سمت خداوند نیست.
در این میان اگر که شواهد نشان دهندۀ این امر باشند که به کارگیری واژه لبیک این معنا را القاء می کند که شخص در طرف مقابل حضرت حق که یگانه و بی همتاست قرار گرفته است به کارگیری آن حتی برای ائمه معصوم علیهم السلام نیز درست نیست و نباید از آن استفاده کرد چون که گونه ای شرک تلقی می شود. در این باره نیز می توان به روایت زیر اشاره کرد:
مالک بن عطیه از یکی از اصحاب امام جعفر صادق (ع) نقل می کند: روزی امام صادق علیه السلام با خشم به نزدمان آمد و فرمود: من دقایقی پیش برای انجام کاری از خانه بیرون رفتم، یکی از سپاه های مدینه جلوی من آمد و گفت: لبیک یا جعفر بن محمد لبیک.
من با شنیدن این عبارت بدون آنکه کار خود را به سرانجام برسانم با ترس و لرز به خانه بازگشتم و همان دم به محراب نماز رفته و در برابر خدای متعال سجده نمودم. صورت خویش را به خاک مالیدم، نهایت خواری را در برابر حضرت حق انجام دادم و از آن مرد نسبت به سخنی که بر زبان آورد بیزاری جستم[1].
منبع:
[1] کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 8، ص 225، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق