در چهار بخش پیشین هشت فراز از فرازهای دعای چهاردهم صحیفه سجادیه بر اساس شهود و شناخت حسن ممدوحی کرمانشاهی شرح داده شدند. حال و در این مطلب از مطالب سایت معراج النبی به شرح دو فراز نهم و دهم این دعا می پردازیم. در این فرازها حضرت سجاد علیه السلام فرمودند: خداوندا بر محمد و آل او درود فرست و عفو خویش را در حقم، جبران ظلمش قرار ده و رحمت خویش را جایگزین بدرفتاریش نسبت به من نما. چون که هر مشکلی در مقابل خشم تو اندک است و هر مصیبتی در مقایسه با غضب تو سهل دیده می شود. خداوندگارا! پس همانطور که راضی نیستی به من ظلم شود من را از ظلم کردن نیز باز بدار. خدایا من شکایتم را به احدی جز تو عرضه نمی نمایم و از هیچ حکمرانی جز تو یاری نمی خواهم. حاشا که چنین کاری کنم.
شرح فرازهای 9 و 10 دغای 14 صحیفه سجادیه
این دو فراز نکات و درس های زیر را در بر دارند:
- امام در جایگاه خوف و رجا آن گونه در خدای خود محو است که از همه چیز روی گردانده است. تا آنجا که پاداش تحمل ستمکاری و حق کُشی های دیگر افراد در حق خویش را تنها عفو خداوند از کوتاهی ها قرار داده است. این در حالی است که امام معصوم است و هیچ گاه کوچک ترین ترک اولی از او سر نمی زند.
- حضرت سجاد علیه السلام با وجود عصمت و عبودیت محض، باز هم صیانت خویش را به مشیت الهی و در ید قدرت قاهره اش می داند و خویش را در این امر موثر نمی بیند. به همین دلیل در امور سهل هم از خداوند استعانت طلبیده و بیان می کند که خداوندا من را حفظ کن که مباد ا از من ستمی سر بزند. در حالی که این موضوع برای شخصی که از عصمت برخوردار است ظاهرا غیر ممکن است؛ اما امام می داند که استحاله آن به اراده خداوند مستند است.
- حضرت در تمامی احوال شخصی جز خداوند را موثر ندانسته است. این بدین معنی است که اگر مشکل گشایی از شخصی جز خداوند بر می آمد، به طور حتم از او هم یاری می طلبید اما بدان سبب که می دانست از هیچ کس هیچ امری ساخته نیست می فرماید: خداوندا! من تنها به تو پناه می برم.
در این باره خداوند در آیه 66 سوره یونس می فرماید: هان آنچه که در آسمان ها و زمین می باشد برای خداوند است و آن ها که غیر خداوند را شرکای خویش قرار داده اند، در حقیقت جز از گمان خود یاری نجسته اند و به خیال بی پایه روی آورده اند.
- و اما درس مهم دیگری که حضرت به آن توجه نموده، این است که تحمل ظلم شخص ستمگر در برابر خشم و غضب پروردگار بسیار سهل است. به همین جهت محفوظ ماندن از نافرمانی حق تعالی خواسته اصلی امام را تشکیل می دهد و در واقع بدین سبب است که عرض می دارد: معبودم، هر رخداد ناخوشایندی در کنار غضبت ناچیز و دون است.
مبنای چنین نگرش و تعلیم خداوند آن است که در هر برنامه یا مشغله ای تنها خداوند و رضایش محوریت داشته و مهم است و در اصل ما بیش از تمامی موارد به وظایف بندگی اش مبتلا هستیم. آن چنان که در حدیثی قدسی آمده: أنا بدک اللازم، من چاره غیر قابل انفکاک تو هستم و تو در هر حال به من نیازمندی.
بر این اساس حضرت در این دادخواست بر این امر تمرکز نموده که خدای سبحان از مسیر تفضل، تحمل جرم ها و ظلم های ظالمین را کفاره گناهان و سببی برای جلب رحمتی افزون تر از سوی خداوند قرار دهد.
در حقیقت موضوعی که روح مطهر آن بزرگوار را به خویش مشغول نموده، ظلم و نا امنی از جانب ستمگر نبوده است. امر اصلی جلب مهربانی و عفو الهی و پناه آوردن به حق تعالی از سخط او است.
- تلاوت تحقیق آیه 66 سوره یونس – استاد منشاوی
أَلَا إِنَّ لِلَّهِ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَمَنْ فِي الْأَرْضِ ۗ وَمَا يَتَّبِعُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ شُرَكَاءَ ۚ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ
آگاه باشید تمام کسانی که در آسمانها و زمین هستند، از آن خدا می‌باشند! و آنها که غیر خدا را همتای او می‌خوانند، (از منطق و دلیلی) پیروی نمی‌کنند؛ آنها فقط از پندار بی اساس پیروی می‌کنند؛ و آنها فقط دروغ می‌گویند!