بخش چهارم شرح دعای چهاردهم صحیفه سجادیه به فراز ششم و هفتم این دعا اختصاص دارد.حضرت در فراز ششم و هفتم دعا چنین می فرماید: خداوندا بر محمد و آل او درود فرست و با توان و قوت خویش، ظالم و دشمن را از ستم روا داشتن به من بازدار و به نیروی خویش، تیزی و صلابت غضبش را درهم شکن و به امری درخور نیازش مشغول بدار تا از ارادۀ بی دادگری عاجز گردد.
خداوندا بر محمد و آل او صلوات فرست و هیچ گاه راه را برای ظلم او نسبت به من هموار نکن و در مقابل او به من کمک شایسته نما و هیچ گاه من را در افعال و احوال همچون او قرار نده و بر رسول خود و خاندانش درود بفرست و هم اکنون من را بر او پیروز کن تا دلم شفا یابد و از غضب من نسبت به او کم کند.
شرح فرازهای ششم و هفتم دعا
در این فراز حضرت به توحید افعالی در عین استناد ظلم به ستمگر اشاره کرده است.در واقع امام چهارم علیه السلام در این بخش از دعا اگر چه حضرت باری تعالی را بر پایۀ توحید افعالی بر تمامی ماسوا حاکم می داند اما ظلم را به ستمگر و نجات و کمک را به خداوند نسبت داده است. از این رو ادب در حق خدا را به شاگردان خویش آموزش می دهد. نمونه های بسیار در این باره را در قرآن کریم و کلام ائمه معصوم علیهم السلام می توان یافت.
عموما ادب بندگی اقتضا می کند که بنده همواره پروردگار متعال را از هر نوع نقصان و عیب دور و پاک بداند و در هر کمالی او را عامل تاثیر گذار بشناسد. به همین دلیل ابراهیم خلیل الله علیه السلام ، اطعام، اسقا، شفا و غفران را به خداوند و خوردن، سیراب گشتن، مریض شدن و خطا نمودن را به خویشتن نسبت می دهد.
حضرت زین العابدین علیه السلام اگر چه مظلوم واقع شده اما ستم ستمگر را نادیده می گیرد و برای آن شخص تبهکار دلواپس است و از خداوند می خواهد که او را از ظلم باز دارد. به همین جهت او را به نفرینی که بنیاد را نابود می کند یاد ننموده است. امام مطابق با آیه 63 سوره فرقان در مقابل رفتار جاهلانه آن شخص حکیمانه رفتار می نماید. این امر بدان سبب است که نظام رهبری که برای رشد و هدایت مردم طراحی گشته است تنها در تبلیغ و ابلاغ خلاصه نمی گردد، بلکه برخی اوقات با متوسل شدن به دعا در پی هدایت امت بر می آید. و اینگونه است که پیشوایان دین راضی و خشنود نمی شوند از اینکه احدی از احاد امت به درکات بیشتر گرفتار آمده و بیشتر سقوط نماید.
و اما در فراز هفتم امام سجاد علیه السلام از ادب عبودیت سخن به میان می آورد. اولیای خدا همیشه ادب را در محضر خداوند متعال با شدت بسیار رعایت می کنند. آنان تا جایی به این ادب اهمیت می دهند که حتی در دعاهای خود نیز الفاظ مشخصی را به کار می برند. همچنین در درخواست هایشان متین ترین معنا را با جالب ترین عبارت ادا می نمایند. حضرت زین العابدین علیه السلام اگر چه در این فراز در جایگاه شکایت قرار گرفته است و دادخواستش را به خداوند متعال عرضه می نماید اما در همان حال ادب بندگی را نیز در نظر دارد و حتی نسبت به عدو خود نیز از کلمات و عبارات ناپسند استفاده نمی کند و با مدارا این گونه بیان می دارد: خداوند! من را همچون آن ستمگر قرار نده که دست به کاری ببرم که ناراحتی و غضبت را به همراه داشته باشد. علاوه بر این از خداوند طلب می کند که نگرانی و التهابی را که در اثر ظلم آن ستمگر در روح و جانش ایجاد شده با غالب آمدن بر او آرام نماید چرا که آرامش باطنی از جمله شرایط اساسی برای محقق ساختن تمرکز ذهن و انجام هر امر و وظیفه ای است. به تعبیری دیگر، برخورداری از امنیت روحی یکی از مهم ترین عوامل تکامل روحی و معنوی به شمار می رود.
علاوه بر این نکته و امر مهم نکات دیگری نیز در فراز هفتم نهفته هستند که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم.
- در هر حال ادب عبودیت نسبت به پروردگار لازم است رعایت شود.
- جایگاه شکوا که عمدتا با التهاب همراه است نباید سبب شود که آدمی از اداب کلام غفلت نموده و الفاظ ناپسند را استفاده کند.
- شفای نفس مقدمه ای برای نائل آمدن به آرامش روحی و تمرکز ذهنی است. لذا سزاوار است که بنده از خداوند خود طلب شفای نفس نماید.
- ستمگری و در کنار آن ظلم پذیری هر دو مردود هستند. پس لازم است از پروردگار متعال برای دوری جستن از این دو طلب یاری نمود.
- تلاوت ترتیل آیه 63 سوره فرقان – ماهرالمعیقلی
وَعِبَادُ الرَّحْمَٰنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا
بندگان (خاص خداوند) رحمان، کسانی هستند که با آرامش و بی‌تکبّر بر زمین راه می‌روند؛ و هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب سازند (و سخنان نابخردانه گویند)، به آنها سلام می‌گویند (و با بی‌اعتنایی و بزرگواری می‌گذرند)؛