تفسیر سوره انفطار – بخش پنجم

تفسیر سوره انفطار

در ادامه مطلب پیشین «تفسیر سوره انفطار – بخش چهارم» تفسیری از آیات نهم تا دوازدهم این سوره را بیان خواهیم کرد. در آیات مورد بحث خداوند از سر چشمه غفلت و غرور انسان که در آیات قبلی به آن اشاره شد، سخن می گوید. نه بخشش الهی باعث غرور آدمی است و نه الطاف و نعمات او، ریشه و اساس غرور را باید در عدم ایمان به روز معاد جست و جو کرد.

آیات نهم تا دوازدهم سوره انفطار

كَلَّا بَلْ تُكَذِّبُونَ بِالدِّينِ ﴿٩﴾ وَ إِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ ﴿١٠﴾ كِرَ‌امًا كَاتِبِينَ ﴿١١﴾ يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ ﴿١٢﴾

تفسیر سوره انفطار
تفسیر سوره انفطار

تفسیر آیات 9 تا 12

در آیه نهم سوره انفطار خدای متعال میفرماید: آن گونه که گمان می کنید نیست، بلکه روز جزاء را منکر هستید.

ریشه اساسی و اصلی غرور آدمی عدم ایمان او به معاد است. در واقع زمانی که به حال انسان های مغرور و غفلت زده نگاه می شود، دیده می شود که در اعماق روح بسیاری از آن ها تردید و انکار معاد نهفته است و تمامی امور دیگر بهانه است. به همین سبب اگر که پایه های ایمان به روز رستاخیز در قلوب قوی گردند، غرور و غفلت از میان می رود.

واژه «دین» در این آیه جزاء و روز جزاء است و اینکه برخی این احتمال را گفته اند که مقصود دین اسلام است، دور به نظر می رسد چرا که محوریت سخن در این سوره معاد است.

در ادامه خدای متعال برای از میان برداشتن عوامل غرور و غفلت آدمی و تقویت ایمان او به معاد می فرماید: بدون شک بر شما نگهبانانی قرار داده شده اند؛ نگهبانانی که در نزد خدای متعال مقرب و محترم هستند و همواره اعمالتان را می نویسند؛ و به آنچه شما انجام می دهید آگاه هستند و تمامی آن ها را به خوبی می دانند (آیات ده تا دوازده).

واژه «حافظین» در آیه دهم به فرشتگانی اشاره دارد که مأمور حفظ و نگهداری اعمال بد و خوب آدمیان هستند که در آیه هجدهم سوره ق به «رقیب و عتید» تعبیر شده اند (مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ؛ آدمی هیچ سخنی را بر زبان جاری نمی سازد جز اینکه همان دَم، فرشته ای مراقب و آماده برای انجام مأموریت (و ضبط آن) است).

البته که این یکی از نمونه های مشابه است و در آیه های دیگر قرآن کریم هم به این ملائکه مراقب اعمال انسان اشاره شده است.

جای تردید نیست که خدای متعال پیش از هر کسی و بهتر از هر شخص و موجودی بر اعمال انسان نظارت دارد اما برای تأکید و احساس مسؤلیت بیشترمراقبان بسیاری قرار داده است که تنها گروهی از آنان همین ملائکه مراقب هستند.

در کتاب احتجاج طبرسی بیان شده که فردی از امام صادق علیه السلام سوال نمود که دلبل وجود ملائکه مأمور که وظیفه ثبت اعمال را دارند چیست در حالی که آگاهیم خداوند آگاه به نهان است؟ امام (ع) فرمودند: خدای متعال این ملائکه را به عبادت خویش دعوت نمود و آنان را شاهدی بر بندگان خود قرار داد تا بنده ها به سبب مراقبت آن ها، بیشتر مراقب اطاعت الهی بوده و از عصیانش بیشتر ناراحت گردند و چه بسیار بنده ای که تصمیم می گیرد معصیت و گناه کند و سپس به یاد این فرشته افتاده و از آن خودداری می نماید و می گوید: پروردگارم من را می بیند و ملائکه حافظ و مراقب اعمال نیز به آن شهادت می دهند. همچنین خدای متعال به رحمت و لطف خویش این ها را مامور بنده های خود نمود تا به امر خدا شیاطین سرکش را از آنان دور کند و همچنین جانوران زمین و آفت های فراوان را که آنان مشاهده نمی کنند تا آن زمان که امر حق تعالی و مرگ آنان فرا رسد. بر اساس این روایت می توان گفت که این ملائکه به جز ماموریت ثبت اعمال، آدمی را از حوادث ناگوار و وسوسه های شیاطین مصون می دارد. در آیات مورد بحث و در توصیف این فرشتگان آمده که آن ها بزرگوار بوده و در نزد خداوند مقام والایی دارند. این موضوع باعث می شود تا انسان بیشتر بر اعمال خود مراقب باشند چرا که هر اندازه موجود ناظر مقام والاتری داشته باشد آدمی بیشتر ملاحظه خواهد کرد و از انجام گناه شرمنده می شود.

قرآن کریم
قرآن کریم

در آیه یازدهم از تعبیر کاتبین استفاده شده است. این تعبیر تاکیدی بر این معنی است که آن ها تنها به حفظ یا حافظه قناعت نمی کنند! آن ها می نویسند و به ثبت می رسانند و بدین صورت هیچ گاه چیزی را از دست نداده و کوچک و بزرگ اعمال را ثبت می کنند.

در آیه دوازدهم آمده است که آنچه انجام می دهید را می دانند. این نیز تاکید است بر این موضوع که آنان از تمامی اعمال آدمی بی استثناء آگاه هستند و کتابت آن ها به سبب همین آگاهی است. در ضمن تمامی این موارد نشان دهنده میزان اختیار، آزادی و اراده آدمی است؛ چرا که اگر انسان مختار نبودن قرار دادن این همه مأمور برای ثبت و حفظ اعمال و هشدار و اخطار دادن، لازم نبود.

و اما آنچه از این آیات می توان دریافت این است که حساب و کتاب الهی دقیق، جدی و سخت است و توجه و ایمان به این حقیقت برای تربیت آدمی کافی است و اثری بازدارنده نسبت به انجام عمل خلاف دارد.

 

  • تلاوت ترتیل سوره مبارکه «انفطار» با صدای استاد «احمد خلیل شاهین»

دانلود

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *