پس از شرح فرازهایی از دعای زیبای عهد در بخش‌های قبلی به این فراز از دعا رسیدم. آنجا که امام صادق علیه السلام می‌فرمایید: از تمامی مردان و زنان مومن که در مشارق و مغارب زمین و در صحرا و کوه و دریا و خشکی هستند …
شرح فرازهایی از دعا عهد
در شرح فراز «عَنْ جَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ فِي مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا سَهْلِهَا وَ جَبَلِهَا وَ بَرِّهَا وَ بَحْرِهَا» می‌توان گفت که مقصود این است: از سمت تمامی اهل زمین که مومن به آن حضرت هستند، به آن حضرت سلام برسان.
البته این امکان نیز وجود دارد که محل‌هایی که در این فراز آمده‌اند، مکان‌هایی باشند برای رساندن صلوات. به این معنا که از آنجا به حضرت درود میفرستند. این امر نیز درست است. چرا که امام از هیچ موضع و مکانی غافل نیست. نور، حقیقت و توجه حضرت به همه جا هست. در واقع این تفاوت میان امام و مردم عادی است.
حضرت در هر مکانی که قرار دارد، به دیگر جاها احاطه نیز دارد. صلوات هر کسی از هر جای این کُره خاکی به او می‌رسد.
و چرا این گونه نباشد! آن حضرت به امر الهی از تمامی اعمال خلایق آگاه است و تائید کننده این موضوع آیه ۱۰۵ سوره توبه است. آنجا که خداوند متعال می‌فرماید: بگو (به مردم) که عمل کنید آنچه که می‌خواهید، پس به زودی خدا، رسول او و مومنان آن را (مقصود اعمال) می‌بینند.
مقصود از مومنان در این آیه بر اساس آنچه در روایات آمده، اهل بیت علیهم السلام است.
پس امام زمان (عج) نیز بر امور مردم و اعمالشان به اراده الله تعالی آگاهی دارد. همچنین اگر که صلواتی به بهترین صورت بر او فرستاده شود، به او خواهد رسید.
در ادامه دعا آمده است: وَ عَنِّي وَ عَنْ وَالِدَيَّ مِنَ الصَّلَوَاتِ زِنَةَ عَرْشِ اللَّهِ (از من و پدر و مادر من بر او درود و سلامی فرست برابر با عرش الهی)
این فراز به دلیل آن‌که بر بخش «عَنْ جَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ» عطف شده است به این موضوع اشاره خواهد داشت که قرینه بودن بر این معین نیست. در واقع اگر که «فی المشارق» قید «بلغ» تلقی شود به سبب تمامیت سخن است چرا که عبارت « عَنِّي وَ عَنْ وَالِدَيَّ» از جمله اذکار خاص پس از عام به شمار می‌رود که در حقیفت حاجتی در کلام به سمت آن نیست و به این دلیل در آخر آمده است.
البته اگر که «فی المشارق الارض» قید «مومنین و مومنات» باشد نه واژه «بلغ» در این صورت قرینه خواهد بود.
در هر صورت این فراز پس از فراز پیشین که به تمامی مومنان از مرد و زن اشاره شده است، همان ذکر خاص پس از بیان عام است در جهت شدت مهم بودن ذکر خاص. این گونه بیان در قرآن نیز آمده است. خداوند در آیه 238 سوره بقره می‌فرماید: بر نمازها موظبت و توجه تام داشته باشید و به ویژه نماز وسطی (همان نماز صبح است) …
در انتهای این بخش آمده است: «زِنَةَ عَرْشِ اللَّهِ» که به معنای برابر عرش خداوند می‌باشد. در این باره گفته شده که این عبارت به جای مفعول مطلق برای واژه صلوة (من الصلوات) است. این احتمال نیز بیان شده که منصوب بنزع خافض است (اسمی که نصب داده شده به جهت کنده شدن حرف جر) و مضاف، حذف شده باشد به این صورت که عبارت « بِقدرِ زنَِهَ عرشِ الله» است.
آیه 155 سوره اعراف مثالی گویا از منصوب بنزع خافض است. در این آیه خدا می‌فرماید: «وَ اخْتَارَ مُوسىَ قَوْمَهُ سَبْعِینَ رَجُلًا». واژه قوم در این آیه منصوب بنزع خافض است و در اصل «مِن قومِهِ» بوده است. پس «مِن» از کلام حذف شده و قوم منصوب گردیده است.
- تلاوت ترتیل آیه 155 سوره اعراف – مشاری الراشد العفاسی
وَاخْتَارَ مُوسَىٰ قَوْمَهُ سَبْعِينَ رَجُلًا لِمِيقَاتِنَا ۖ فَلَمَّا أَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ قَالَ رَبِّ لَوْ شِئْتَ أَهْلَكْتَهُمْ مِنْ قَبْلُ وَإِيَّايَ ۖ أَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ السُّفَهَاءُ مِنَّا ۖ إِنْ هِيَ إِلَّا فِتْنَتُكَ تُضِلُّ بِهَا مَنْ تَشَاءُ وَتَهْدِي مَنْ تَشَاءُ ۖ أَنْتَ وَلِيُّنَا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا ۖ وَأَنْتَ خَيْرُ الْغَافِرِينَ
موسی از قوم خود، هفتاد تن از مردان را برای میعادگاه ما برگزید؛ و هنگامی که زمین‌لرزه آنها را فرا گرفت (و هلاک شدند)، گفت: «پروردگارا! اگر می‌خواستی، می توانستی آنها و مرا پیش از این نیز هلاک کنی! آیا ما را به آنچه سفیهانمان انجام داده‌اند، (مجازات و) هلاک می‌کنی؟! این، جز آزمایش تو، چیز دیگر نیست؛ که هر کس را بخواهی (و مستحق بدانی)، به وسیله آن گمراه می‌سازی؛ و هر کس را بخواهی (و شایسته ببینی)، هدایت می‌کنی! تو ولیّ مایی، و ما را بیامرز، بر ما رحم کن، و تو بهترین آمرزندگانی!