تفسیر سوره تین – بخش اول

سوره تین از دیگر سوره‌های کوتاه قرآن کریم با هشت آیه می‌باشد که در جزء سی‌ام این مصحف شریف قرار گرفته است و حق تعالی در آن به توصیف روز قیامت و جزای انسان‌ها پرداخته است. این سوره‌ی مبارک و پُر فضیلت [1] جزو سوره‌های مکی قرآن است و از لحاظ ترتیب نزول بر دل و جان رسول خدا (ص)، سوره بیست و هشتم می‌باشد. در این مطلب و در ادامه سلسله مطالب تفسیری قرآن کریم به شرح و تفسیر سوره تین که برگرفته از تفسیر نمونه آیت الله مکارم شیرازی است خواهیم پرداخت.

سوره مبارکه تین

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

وَ التِّينِ وَالزَّيْتُونِ (1) وَ طُورِ سِينِينَ (2) وَ هَذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ (3) لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ (4) ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِينَ (5) إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ (6) فَمَا يُكَذِّبُكَ بَعْدُ بِالدِّينِ (7) أَلَيْسَ اللَّهُ بِأَحْكَمِ الْحَاكِمِينَ (8)

به نام خداوند بخشنده مهربان

و سوگند به انجیر و زیتون (1) و سوگند به طور سینا (2) و قسم به شهر این شهر امن و آرام (مکه) (3) که انسان را به نیکوترین شکل و صورت آفریدیم (4) سپس او را (به دلیل گنهگاری و معصیت) به پست‌ترین مرتبه بازگرداندیم (5) مگر آن‌هایی که ایمان آورده و اعمال نیک و صالح انجام داده‌اند، پس برای آنان اجر و پاداشی پایان ناپذیر است (6) پس چه چیزی تو را (ای انسان) بعد از بیان این همه دلیل وادار کرد که دین و روز قیامت را تکذیب نمایی؟ (7) آیا خداوند عادل‌ترین حکم کنندگان نیست؟ (8)

تفسیر و شرح آیات سوره تین

در ابتدای سوره تین خداوند متعال به چهار چیز سوگند و قسم خورده است. خداوند نخست به تین (انجیر) و زیتون، سپس به طور سینا و پس از آن به شهر مکه سوگند خورده است.

در اولین آیه خدا می‌فرماید: و سوگند به تین و زیتون.

واژه تین در لغت به معنای انجیر است و زیتون نیز همان زیتونی است که به عنوان خوراکی شناخته می‌شود و روغن آن برای سلامتی سودمند می‌باشد. درباره تفسیر این آیه آرا و نظرات مختلفی وجود دارد. برخی مفسران مقصود را همان دو میوه و خوراکی متداول دانسته‌اند که از خواص بسیار خوب و مفیدی برخوردار می‌باشند. بعضی نیز بیان کردند که منظور کوه‌های تین و زیتون هستند که شهر دمشق و بیت المقدس بر فراز آن‌ها شکل گرفته‌اند زیرا این دو منطقه سرزمین‌هایی می‌باشند که پیامبران بسیاری در آن‌ها قیام کرده‌اند (این نگاه و نظر می‌تواند مناسب باشد چرا که در دو سوگند بعدی خداوند به دو محل دیگر اشاره کرده و به آنان قسم خورده است).

درباره نامگذاری دو کوه تین و زیتون نیز برخی معتقدند دلیل نامگذاری این است که بر روی کوهی درختان انجیر و بر روی کوهی دیگر درختان زیتون وجود داشته‌اند.

مفسران دیگری نیز بیان کرده‌اند که مقصود از تین عصر و دوره حضرت آدم (ع) است زیرا لباسی که آدم و حوا علیهم السلام در بهشت به تن کرده بودند از برگ درختان انجیر یا همان تین بوده است و منظور از زیتون دوران حضرت نوح (ع) است چرا که در مراحل انتهایی که حضرت به دنبال خشکی بود کبوتری را رها نموده بود تا به جستجوی خشکی از زیر آب بپردازد و آن کبوتر پس از جستجو با شاخه زیتونی به نزد نوح (ع) برگشته بود و نوح آن‌جا بود که متوجه شد طوفان به پایان رسیده و خشکی‌ها نمایان گشته‌اند (به همین سبب است که زیتون نماد صلح و امنیت می‌باشد).

بعضی از مفسران نیز تین را مسجد حضرت نوح (ع) بر کوه جودی و زیتون را مسجد بیت المقدس برشمرده‌اند.

اگر چه بر اساس ظاهر آیه می‌توان گفت که مقصود دو میوه گفته شده است اما طبق سوگندهای بعدی تفسیر مناسب این است که آن‌ها را دو کوه تین و زیتون و یا دو مکان مقدس دانست.

همچنین در حدیثی از رسول الله (ص) این‌چنین آمده است: «إِنَّ اللَّهَ اخْتَارَ مِنَ الْبُلْدَانِ أَرْبَعَةً فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ التِّینِ وَ الزَّیْتُونِ وَ طُورِ سِینِینَ وَ هذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ التِّینُ الْمَدِینَةُ وَ الزَّیْتُونُ بَیْتُ الْمَقْدِسِ وَ طُورُ سِینِینَ الْکُوفَةُ وَ هَذَا الْبَلَدُ الْأَمِینُ مَکَّةُ [2]» که حق تعالی از بین شهرها چهار شهر را انتخاب کرده است و بیان فرمود: وَ التِّينِ وَالزَّيْتُونِ وَ طُورِ سِينِينَ وَ هَذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ، تین شهر مدینه، زیتون بیت المقدس، طور سینین شهر کوفه و هذا البلد الامین که مکه مکرمه می‌باشد.

طور سینین بر حسب ظاهر و همان‌گونه که مفسران قرآن مجید بیان نموده‌اند به کوه طور در صحرای سیناء اشاره دارد که سرشار از درختان زیتون است.

سیناء را به کوه پُر برکت، پُر درخت و یا زیبا معنا کرده‌اند و به کوهی اشاره دارد که حضرت موسی (ع) در زمان مناجات با حضرت باری تعالی به آن‌جا رفته است. البته برخی سیناء را کوهی در شهر نجف و در حوالی کوفه معرفی کرده‌اند. بعضی دیگر نیز سینین و سیناء را یکی دانسته و به پُر برکت معنا کرده‌اند.

آیه سوم سوره تین « وَ هَذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ» بدون تردید به مکه مکرمه اشاره دارد. سرزمین و مکانی که نه تنها در زمان رسول الله (ص) بلکه پیش از آن و در دوران جاهلیت نیز حرم خداوند و منطقه امن الهی به حساب می‌آمد به گونه‌ای که هیچ کس در آن نمی‌توانست به فردی دیگر تعرض و دست درازی نماید و مجرمان اگر که به این سرزمین قدم می‌گذاشتند در امن و امان بودند.

سرزمین مکه در دین اسلام و در میان مسلمانان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد و علاوه بر انسان‌ها تمامی جانداران در آن منطقه می‌بایست امنیت خاصی داشته باشند.

علاوه بر آن‌چه که بیان شد توجه به این نکته الزامی است که واژه تین تنها در این سوره از قرآن ذکر گردیده در حالی که کلمه زیتون در 6 جای قرآن مجید به صورت کاملا صریح و در موردی به شکل اشاره (در آیه بیستم سوره مومنون) استفاده شده است.

همچنین اگر که دو واژه تین و زیتون را بر معنای نخستین‌شان که به عنوان دو خوراکی شناخته می‌شوند در نظر گرفت باز سوگند و قسم پُر معنایی خواهد بود چرا که تین یا همان انجیر از لحاظ غذایی ارزش بسیاری دارد و برای هر کسی در هر سن و سالی مناسب و مغذی می‌باشد.

متخصصان تغذیه و اندیشمندان این حوزه معتقدند که انجیر سرشار از قند و ویتامین‌های گوناگون است و به عنوان دارو برای برخی از بیماری‌ها که تعدادشان نیز کم نیست شناخته می‌شود.

از میان رفتن بوی دهان، تقویت ذهن، بهبود زخم معده و استحکام استخوان و لثه تنها برخی از خواص گفته شده برای این میوه می‌باشند.

درباره زیتون نیز اندیشمندانی که سال‌ها زمان خود را صرف شناخت خواص خوراکی‌های مختلف کرده‌اند، بیان داشته‌اند که این میوه خواص خارق العاده‌ای دارد و به عنوان اکسیر حیات شناخته می‌شود و هر کس که بخواهد همواره سلامت باشد از آن استفاده کند.

روغن این میوه برای کبد، کیسه صفرا و کلیه‌ها بسیار مفید است و برای رفع یبوست نیز مناسب است چرا که علاوه بر ویتامین‌های گوناگون از فسفر، گوگرد، کلسیم، آهن، پتاسیم و منگنز نیز برخوردار می‌باشد.

در احادیث منقول از ائمه معصومین (ع) نیز به خواص فوق العاده زیتون و روغن آن اشاره شده است به طور مثال امام رضا (ع) در این باره می‌فرماید: روغن زیتون خوراکی خوبی می‌باشد، او دهان را خوشبو و بلغم را رفع می‌نماید، رنگ رخساره را صفا می‌دهد و به آن طراوت می‌بخشد، تقویت کننده اعصاب است و از میان بردارنده مریضی، درد و ضعف و ناتوانی‌ست، همچنین آتش خشم را فرو خواهد نشاند. [3]

ادامه دارد …

منابع:

[1] درباره فضائل و خواص این سوره می‌توانید به مطلب «معرفی سوره تین و فضائل آن» مراجعه بفرمایید.

[2] وسائل الشیعه، ج 14، ص 361

[3] مکارم الخلاق، ص 166

 

• تلاوت تحقیق سوره تین – خلیل حصری

دانلود