نکات و آموزه های اسلامی تربیت فرزند

اسلام دین کامل با برنامه ی جامعی است (برنامه ای که از آیات قرآن استنباط می گردد) که به ابعاد، موضوعات و دوران مختلف زندگی انسان پرداخته و دستورات و آموزه هایی را بیان نموده که اگر به درستی تبین و اجرا گردند، جامعه و در نهایت جهانی امن، سالم و صلح آمیز خواهیم داشت. تربیت فرزند از جمله موضوعات و مباحث پر اهمیتی است که در قرآن کریم و سیره ائمه معصوم (ع) به آن به صورت مستقیم و غیر مستقیم پرداخته شده است و توجه ویژه به این موضوع (تربیت فرزند) بر اساس صریح آیات از ویژگی های بنده های راستین به شمار می رود و پرداختن به آن جزو تکالیفی است که بر گردن پدر و مادر قرار داده شده است. در حقیقت از منظر قرآن کریم برای آن که جامعه ای ایمن داشته باشیم تربیت کودک و فرزند از ضروریات می باشد زیرا این افراد رهبران، کارگزاران و نسل آینده ای هستند که جهان و امور آن را به دست خواهند گرفت، پس بالطبع اگر که در کودکی به تربیت، رفتار، منش و درک آن ها توجه نشود احتمال می رود که در جامعه نا امنی و هرج و مرج ایجاد گردد. در این مطلب قصد داریم برخی از نکات و آموزه های اسلامی تربیت فرزند را که بر گرفته از آیات قرآن کریم و روایات و احادیث نقل شده از بزرگان دین علیهم السلام است را به صورت مختصر بیان کنیم.

• اگر که به فرزند خود یا کودکی وعده ای داده اید به آن عمل کنید.

وفای به عهد و وعده نقش بسزایی در تربیت کودکان دارد. در حقیقت این عمل علاوه بر این که متعهد بودن و مسئولیت پذیری را به آن ها آموزش می دهد سبب می گردد تا کودکان راستگویی را بیاموزند. در واقع کودکان پدر و مادر و یا بزرگ و سرپرست خویش را کامل ترین می پندارند و همین امر باعث می شود آنان از تمامی رفتارهایشان الگو برداری کنند، پس وفا نکردن به عهد، به طور قطع عهد شکنی را در وجود کودک نهادینه می کند.

• در میان فرزندان عدالت را رعایت کرده و عادلانه با آنان رفتار کنید.

عدالت به معنای مساوات و برابری نیست بلکه عدالت به این معنا است که حقی نا حق نشود. پدر و مادر لازم است همواره عدالت را میان فرزندان رعایت کنند تا آنان از لحاظ روحی و روانی آسیب نبینند و کمبودی را احساس نکنند. زیرا احساس خلا بر شخصیت آن ها در بزرگ سالی تاثیر خواهد گذاشت و احتمال می رود که به افرادی با اعتماد به نفس پایین و یا پرخاشگر تبدیل گردند.

• با رفتار و عمل خویش به فرزند خود تذکر دهید.

در واقع تذکرات که به فرزند و کودک داده می شود زمانی تاثیر گذار خواهند بود که پدر و مادر خود عامل به آن ها باشد. پیش تر بیان شد که کودک آنان را الگوی خود می داند پس زمانی که به او تذکری می دهند پیش از هر کاری به رفتار و عملشان نگاه می کند، پس اگر که آنان را عامل به آن تذکر نبیند خود نیز آن را انجام نخواهد داد.

• از امر و نهی بسیار به کودکان لازم است پرهیز شود.

بر اساس آموزه های دینی امر و نهی فراوان در کودکی سبب می گردد در بزرگسالی آن شخص نا فرمان گردد. اگر چه امر و نهی نمودن تاثیر مثبتی بر تربیت کودکان دارد اما نه کم بودن آن و نه بیش از حد انجام آن توصیه می شود. در واقع اگر که به کودکی امر و نهی بسیار شود در بزرگسالی با خود کم بینی رو به رو می گردد و جرأت بروز خلاقیت را در خود مشاهده نمی کند و ترجیح می دهد همواره تابع و پیرو دیگران باشد. علاوه بر این زیاده روی در امر و نهی  کودک را خسته و آزرده می کند و ممکن است باعث شود او پس از مدتی دیگر از آنان اطاعت نکند.

البته کوتاهی در امر و نهی کردن نیز در تربیت کودک تاثیر خواهد گذاشت و باعث می شود کودک بدون آن که پدر و مادر خود را بر رفتار و کردار خود ناظر بداند هر کاری را انجام داده و یا گمان کند که آنان حق امر و نهی کردن و اظهار نظر در رفتار و کردار او را ندارند.

• به کودک خود محبت کنید و از نوازش و بوسیدن او غافل نگردید.

همانگونه که جسم انسان برای کارکرد درست و صحیح به مواد مغذی نیاز دارد روح آدمی نیز برای سالم ماندن به غذای مخصوص نیازمند است. محبت و نوازش از جمله غذاهای روح به شمار می رود و روح و روان آدمی لازم است که به اندازه کافی از آن تغذیه گردد. پدر و مادر نخستین سرپرست کودک به شمار می روند و لازم است که به این نیاز که اساس تربیت است پاسخ صحیح و درستی بدهند. نوازش و محبت به کودک به صورت های مختلفی چون زبانی، لمسی و کلامی انجام می شود که به کارگیری تمامی آن ها برای رشد عاطفی کودک و ارتقا هوش هیجانی آن سفارش گردیده است. البته در این که هر کودک به چه مقدار محبت و نوازش نیازمند است قابل محاسبه نیست اما باید به گونه ای باشد که به رشد روانی او کمک کند نه اینکه او را فردی لوس به بار آورد.

برحذر داشتن والدین از ترساندن کودکان، شخصیت بخشیدن به کودک، قرآن آموزی، ارضا نمودن حس کنجکاوی کودک با صبر و حوصله، کشف استعدادهایشان و شکوفا نمودن آن ها، عدم ممانعت از بازی آن ها، القاء مفاهیم خوب با استفاده از قصه گویی، متهم نکردن کودکان به دروغ، عدم مشاجره و دعوا در برابر کودکان و عدم مقایسه کودک با دیگر کودکان و به رخ نکشیدن آن ها برخی دیگر از نکات و آموزه هایی است که در دین مبین اسلام برای تربیت فرزند به آن ها اشاره گردیده و سخن گفته شده است.

موسسه قرآنی معراج النبی استان خوزستان