شیطان یا ابلیس موجودی است که به سبب نافرمانی در برابر امر خداوند متعال مبنی بر سجده نمودن [1] بر آدم، مخلوق جدید پروردگار بی همتا به سبب عُجب و تکبری که وجودش را گرفته بود از مقام قرب الهی رانده شد و تا زمان و وقتی معین فرصت داده شد تا اگر که می تواند انسان ها را به گمراهی کشاند. در واقع ابلیس سال های زیادی به عبادت مشغول بود به همین دلیل زمانی که خداوند او را طرد نمود از خدا درخواست کرد که به او تا روزی که انسان ها برانگیخته می شوند مهلت دهد، خداوند درخواست او را پذیرفت اما به او تا وقتی معلوم فرصت داد. شیطان پس از آن که مهلت داده شد به خداوند گفت که همانگونه که مرا به هلاکت و گمراهی کشاندی من نیز در زمین هر نوع باطلی را در نظر فرزندان آدم جلوه می دهم تا از یاد تو غافل گردند و تمامی آنان را به گمراهی و هلاکت خواهم کشاند. پس شیطان عدو و دشمن قسم خورده انسان شد. خداوند متعال در آیات بسیاری و بزرگان دین علیهم السلام در روایات و احادیث متعددی از وسوسه های شیطان و خطر بزرگی که در کمین آدمی است سخن گفته اند و از انسان خواسته اند تا مراقب باشد و غفلت نورزد زیرا ممکن است به دام حیله و مکر شیطان افتاده و از مسیر عبودیت خارج شود که در این صورت دنیا و آخرتش را تباه ساخته است. در این نوشتار تعدادی از احادیث روایت شده درباره شیطان را برای بهره مند گشتن شما دوستان قرار داده ایم.
احادیث روایت شده از پیامبر اکرم (ص) درباره شیطان
- اِتَّخِذِ الشَّيْطانَ عَدُواًّ فَاِنَّ اللهَ تعالي يَقُولُ «اِنَّ الشَّيْطانَ لَكُم عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُواًّ» [2].
شیطان را دشمن بدار، همانا خداوند متعال می فرماید: همانا شیطان دشمن شما است پس آن را دشمن گیرید.
- إنَّ الشيطانَ يَجري مِنِ ابنِ آدمَ مَجريَ الدَّم [3].
همانا شیطان در آدمی همچون خونی که در بدن گردش دارد، در جریان است.
- يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا هُوَ اللَّهُ وَ الشَّيْطَانُ وَ الْحَقُّ وَ الْبَاطِلُ وَ الْهُدَى وَ الضَّلَالَةُ وَ الرُّشْدُ وَ الْغَيُّ وَ الْعَاجِلَةُ وَ الْآجِلَةُ وَ الْعَاقِبَةُ وَ الْحَسَنَاتُ وَ السَّيِّئَاتُ فَمَا كَانَ مِنْ حَسَنَاتٍ فَلِلَّهِ وَ مَا كَانَ مِنْ سَيِّئَاتٍ فَلِلشَّيْطَانِ لَعَنَهُ اللَّهُ. [4]
ای مردم مگر جز این است که خدا است و شیطان، حق است و باطل، هدایت است و گمراهی، رشد است و تباهی (نابودی)، دنیا است و آخرت، خوبی هاست و بدی ها (سیئات)، پس هر چه از خوبی است برای خداوند متعال و هر چی از بدی است برای شیطان ملعون می باشد.
- إِذَا اسْتَحَقَّتْ وَلَايَةُ اللَّهِ وَ السَّعَادَةُ جَاءَ الْأَجَلُ بَيْنَ الْعَيْنَيْنِ وَ ذَهَبَ الْأَمَلُ وَرَاءَ الظَّهْرِ وَ إِذَا اسْتَحَقَّتْ وَلَايَةُ الشَّيْطَانِ وَ الشَّقَاوَةُ جَاءَ الْأَمَلُ بَيْنَ الْعَيْنَيْنِ وَ ذَهَبَ الْأَجَلُ وَرَاءَ الظَّهْر [5] .
اگر که شخصی استحقاق دوستی خداوند و سعادت و خوشبختی را داشته باشد، مرگ پیش چشمان او می آید و آرزو به پشت سرش می رود و اگر که مستحق و لایق دوستی با شیطان و شقاوت باشد، آرزو پیش چشمش و مرگ پشت سر او قرار می گیرد.
- اَلا اُخْبِرُکُمْ بِشَیْءٍ اِنْ اَنـْتُمْ فَعَلْتُموهُ تَباعَدَ الشَّیْطانُ مِنْـکُمْ کَما تَباعَدَ الْمَشْرِقُ مِنَ الْمَغْرِبِ؟ قالوا: بَلی، یا رسول اللّه قالَ: اَلصَّوْمُ یُسَوِّدُ وَجْهَهُ وَ الصَّدَقَةُ تَـکْسِرُ ظَهْرَهُ وَ الْحُبُّ فِی اللّهِ وَ الْمُوازَرَةُ عَلَی الْعَمَلِ الصّالِحِ یَقْطَع دابِرَهُ وَ الاْسْتِغْفارُ یَقْطَعُ وَ تینَهُ [6].
آیا شما را به چیزی خبر ندهم که اگر به آن عمل نمایید شیطان از شما دور می گردد چنان که مشرق از مغرب دور است؟ گفتند: بلی. پیامبر (ص) فرمود: روزه روی شیطان را سیاه می کند و صدقه کمرش را می شکند و دوستی خدا و کمک و یاری در کار نیک ریشه اش را می کَند و استغفار و طلب بخشش شاهرگ او را می زند.
- اِذا رَاَیتُم الرَّجُل لایُبالی ما قال و لا ما قِیلَ لَهُ فَهُوَ شِرکُ الشَّیطان [7]
اگر که مشاهده کردید مردی (شخصی) ترسی ندارد که چه می گوید و چه چیزی درباره اش گفته می شود، پس او شریک شیطان است.
سخنان امامان معصوم درباره شیطان یا همان ابلیس رانده شده
امام علی (ع)
- اِذا وَسوَس الشيطانُ اِلي أحدِكُم، فَلْيَتعوَّذْ بِاللهِ وَ لْيَقُل: «آمنتُ بِاللهِ و بِرسولهِ صليالله عليه و آله مُخلِصاً لَهُ الدّين» [8].
اگر که شیطان (ابلیس) یکی از شما را وسوسه نمود، پس به خداوند پناه برد و بگوید: به خداوند و رسول (ص) او و خاندان ایشان ایمان آوردم در حالی که دین خود را برای او خالص گردانیده ام.
- اذا قامَ الرّجُلُ اِلَي الصّلاةِ اَقبَلَ اِبليسُ ينظُرُ اِلَيهِ حَسَداً لِايَري مِن رَحمةِ اللهِ الّتي تَغشاهُ [9].
هنگامی که انسان به نماز می ایستد، شیطان (ابلیس) با دیدن آن همه رحمت الهی که آن شخص را فرا می گیرد با دیده و نظر حسادت و رشک به او می نگرد.
- فَاعْتَبِرُوا بِمَا کَانَ مِنْ فِعْلِ اللهِ بِإِبْلِيسَ إِذْ أَحْبَطَ عَمَلَهُ الطَّوِيلَ وَ کَانَقَدْ عَبَدَاللّهَ سِتَّةَ آلاَفِ سَنَةٍ …، عَنْ کِبْرِ سَاعَةٍ وَاحِدَة! [10]
پس از آنچه که خداوند با ابلیس کرد عبرت و درس بگیرید، آن گاه که عمل دراز مدت او را که شش هزار سال عبادت بود به سبب ساعتی کبر و خودخواهی نابود و تباه ساخت.
امام محمد باقر (ع)
- اِنّ ابلیسَ عَلَیهِ لعائِنُ اللهِ یَبُثُّ جنودَ الَّلیلِ مِن حینِ تَغیبُ الشّمسُ وَ تَطلُعُ، فاَكثِروُا ذِكرَ اللهِ عزَّوجَلَّ فی هاتَینِ السّاعَتَینِ [11].
همانا شیطان که لعنت خدا بر او باد، در زمان غروب آفتاب و طلوع آن سپاهیان خود را به سوی انسان ها می فرستد، پس شما در این دو زمان خداوند را بسیار یاد کنید.
- إنّ ابلیسَ یُوَكِّلُ شیاطینَهُ عِندَ المُحتَضِرینَ لِیُشكِّكُوهُم فی دینِهم فَلَقِّنوهُمُ الشَّهادَتَین [12].
همانا ابلیس شیاطین خویش را بر کسانی که در بستر احتضار هستند می گمارد تا در واپسین لحظات شک و تردید در دین آن ها ایجاد کند، شما در آن زمان شهادتین را به آنان تلقین نمایید.
- وَاللهِ لَمَوتُ عالِمٍ اَحبُّ اِلی ابلیَسَ مِن مَوتِ سَبعینَ عابداً! [13]
به خداوند قسم که فوت یک عالِم برای شیطان از مُردن هفتاد شخص عبادت کننده دوست داشتنی تر و ارزشمندتر می باشد.
امام جعفر صادق (ع)
- اِن كانَ الشيطانُ عَدُواً فَالغَفلَةُ لِماذا؟ [14]
اگر که شیطان (ابلیس) دشمن تو می باشد پس این همه غفلت چرا؟!
- ما اَحسَنَ مُؤمنٌ الی مُؤمنٍ وَ لا اَعانَهُ اِلاّ خَمَشَ وَجهَ اِبلیسَ وَ قَرَّحَ قَلبَه [15]
هیچ مومنی به برادر با ایمان خویش محبت و احسانی ننمود مگر اینکه صورت ابلیس را خراش داده و دلش را به درد آورده است (مجروح کرده).
امام موسی کاظم (ع)
- اِنّ صِغارَ الذّنُوبِ وَ مُحَقَّراتِها مِن مَكاَئِدَِ ابلیسَ یُحقِّرُها لَكُم وَ یُصَغِّرُها فی اَعیُنِكُم فَتَجتَمِعُ وَ تَكثُرُ فَتُحبِطَ بِكُم [16].
همانا گناهان و معصیت های کوچک از نیرنگ ها و حیله های شیطان می باشند. او آنان را در نظرتان کوچک جلوه می دهد تا رفته رفته بر روی هم جمع گشته و زیاد شوند و در پایان شما را نابود سازد.
منابع:
[1] به گفته مفسران سجده ای که بر آدم ابو البشر انجام گرفت، سجده تکریم است نه سجده عبادت.
[2] بحار الانوار، ج 77، ص 105
[3] شهاب الاخبار، ص 359
[4] کافی (ط- الاسلامیه)، ج 2، ص 16، ح 2
[5] کافی (ط- الاسلامیه)، ج 3، ص 258، ح 27
[6] منهاج البراعه (خویی)، ج 7، ص 426
[7] وسایل الشیعه، ج 15، ص 292، ح 20546
[8] خصال، ج 2، ص 63
[9] خصال، ج 2، ص 167
[10] نهج البلاغه، خطبه 192
[11] سفینه، ج 1، ص 99
[12] سفینه، ج 1، ص 99
[13] احقاق الحق، ج 12، ص 193
[14] بحار الانوار، ج 73، ص 157
[15] بحار الانوار، ج 74، ص 301
[16] تحف العقول، ص 413
- تلاوت ترتیل آیه 39 سوره حجر – شیخ عبدالرحمن سدیس
قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَلَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ
گفت: «پروردگارا! چون مرا گمراه ساختی، من (نعمتهای مادّی را) در زمین در نظر آنها زینت میدهم، و همگی را گمراه خواهم ساخت،