احادیث نماز شب | نماز شب در کلام معصومین

در دین مبین اسلام علاوه بر اعمال واجب همچون نمازهای یومیه و روزه های ماه مبارک رمضان به انجام اعمال عبادی (نماز، روزه و دعا) مستحب فراوانی سفارش شده است. نماز شب از مهم ترین اعمال عبادی مستحب است که در روایات بسیاری از معصومین (ع) به آثار و برکات آن اشاره شده است. در این مطلب برخی از سخنان گهربار بزرگان معصوم را درباره نماز شب برای بهره مندی و استفاده شما عزیزان گردآوری کرده ایم.

نماز شب در کلام رسول (ص)

• يا عَلِيُّ ! ثلاثُ فَرحاتٍ لِلمُؤمِنِ: لِقَى الإخوانِ و الإفطارُ مِن الصِّيامِو التَّهَجُّدُ مِن آخِرِ اللَّيلِ [1].

ای علی برای مومن سه خشنودی وجود دارد (از سه چیز شاد می گردد): دیدار دوستان (برادران دینی)، افطار کردن از روزه و شب زنده داری و عبادت (تهجد) در آخر شب.

• ما زالَ جَبرَئيلُ يُوصِيني بقيامِ اللَّيلِ، حَتّى ظَنَنتُ أنَّ خِيارَ أُمَّتي لَن يَنامُوا مِن اللَّيلِ إلاّ قليلاً [2].

جبرئیل همواره من را به بیدار شدن در شب (شب زنده داری) سفارش می نمود چنان چه فکر کردم نیکان امتم نمی خوابند مگر کمی از شب را.

• عَنْ اَنَسِ بنِ مالِكٍ سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهَ صلي الله عليه و آله يَقُولُ: اَلرَّكْعَتانِ فِى جَوْفِ اللَّيْلِ اَحَبُّ اِلَىَّ مِنَ الدُّنْيا وَ ما فِيْها [3].

از انس بن مالک نقل شده است که می گوید: شنیدم که رسول الله (ص) می فرمود: دو رکعت نماز در دل شب برای من دوست داشتنی تر از دنیا و هر آنچه که در آن است می باشد.

• عَنْ جابِرِ بْنَ عَبْدِاللّهِ الاَْنـْصارِى قالَ : سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ صلي الله عليه و آله يَقُولُ: مَا اتَّخَذَّ اللّهُ اِبْراهِيمَ خَليلاً اِلاّ لاِِ طْعامِهِ الطَّعامَ، وَ صَلاْتِهِ بِاللَّيْلِ وَ النَّاسُ نِيامٌ [4]

از جابر بن عبدالله انصاری نقل گردیده که می گوید: شنیدم که پیامبر خدا (ص) می فرمود: خداوند حضرت ابراهیم را خلیل و دوست نگرفت مگر برای اطعام کردن مردم و نماز خواندنش در شب و زمانی که مردم خواب هستند.

• اَفْضَـلُ الصَّـلاةِ بَـعْدَ الصَّـلاةِ الْمَـكْتُوبَةِ الصَّـلاةُ فِى جَوْفِ الَلَّيْلِ [5]

با فضیلت ترین نماز پس از نمازهای واجب نمازی است که در دل شب خوانده می شود.

احادیث روایت شده از ائمه اطهار (ع) درباره نماز شب

امام علی (ع)

• إنّا أهلُ بيتٍ أُمِرنا أن نُطعِمَ الطَّعامَ و نُؤَدِّيَ في النائبَةِ و نُصَلِّيَ، إذا نامَ النّاسُ [6].

همانا ما اهل بیت امر شدیم (دستور داریم) که اطعام کنیم و در سختی و گرفتاری ها به مردم کمک نماییم و زمانی که مردم خواب هستند به اقامه نماز بپردازیم.

• قيامُ اللَّيْلِ مُصِحَّةٌ لِلْبَدَنِ، وَ مَرْضاةٌ لِلرِّبِّ عَزَّوَجَلَّ، وَ تَعَرُّضٌ لِلرَّحْمَةِ وَ تَمَسُّكٌ بِاَخْلاقِ النَّبِيّينَ [7].

بیداری در شب سبب سلامتی جسم، خشنودی پروردگار عز وجل، مورد رحمت الهی قرار گرفتن و تمسک به اخلاق انبیاء می باشد.

• جاءَ رَجُلٌ اِلى اَميرِالْمُؤْمِنينَ عليه السلام فَقالَ: يا اَميرَالْمُؤْمِنينَ اِنّى قَدْ حُرِمْتُ الصَّلاةَ بِاللَّيْلِ، فَقالَ اَميرُ الْمُؤْمِنينَ: اَنْتَ رَجُلٌ قَدْ قَيَّدَتْكَ ذُنُوبُكَ [8]

شخصی به نزد امیر مومنان (ع) آمد و گفت: ای امیر مومنین من از گزاردن نماز شب محروم گشته ام، پس امام (ع) فرمودند: تو فردی هستی که گناهانت تو را به اسارت خود در آورده اند (به بند کشیده اند).

امام سجاد (ع)

از امام زین العابدین (ع) سوال شد که چرا شب زنده داران از تمامی مردم خوش سیماتر می باشند:

ایشان در پاسخ گفتند: لأنّهُم خَلَوا باللّه فَكَساهُمُ اللّه ُمِن نُورِهِ [9].

به این دلیل که آن ها با خداوند خلوت نموده اند و خداوند از نور خویش بر آن ها پوشانده است.

امام محمد باقر (ع)

• إِنَّ اَللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يُحِبُّ اَلْمُدَاعِبَ فِي اَلْجَمَاعَةِ بِلاَ رَفَثٍ اَلْمُتَوَحِّدَ بِالْفِكْرِ اَلْمُتَخَلِّيَ بِالْعِبَرِ اَلسَّاهِرَ بِالصَّلاَةِ [10].

همانا خداوند تبارک و تعالی دوست می دارد کسی را که در میان جمع شوخ طبع باشد به شرط آن که به فحش و ناسزا یا گناه کشیده نشود، و فردی را که تنهایی گزیده و به تفکر بپردازد و همچنین شخصی را که فارغ و جدا از هر نوع اشتغالی خلوت نموده و اندیشه و فکر خویش را به عبرت و درس گرفتن از احوال و اوضاع جهان متوجه کند و شخصی را که برای اقامه و گزاردن نماز شب، شب زنده داری می کند.

امام جعفر صادق (ع)

• اِذا قُمْتَ بِاللَّيْلِ فَاسْتَكِ فَاِنَّ الْمَلَكَ يَأْتيكَ فَيَضَعُ فاهُ عَلى فيكَ، فَلَيْسَ مِنْ حَرْفٍ تَتْلُوهُ وَ تَنْطِقُ بِهِ اِلاّ صَعِدَ بِهِ اِلَى السَّماءِ، فَلْيَكُنْ فُوْكَ طَيِّبَ الرّيحِ [11].

زمانی که برای نماز شب بلند می شوی، مسواک کن (برای پاکیزگی دهان و خوشبو شدن آن) چون که فرشته ای به نزد تو می آید و دهان بر دهان تو می گذارد، پس هیچ حرفی نیست که آن را بگویی و تلفظ نمایی مگر اینکه آن را به آسمان برد، پس دهان تو خوشبو باشد.

• عَـنْ عَـلِىِّ بْنِ اَسْبـاطٍ: اَنَّـهُ سَـأَلَ اَباعَبْـدِاللّهِ عليه السلام عَنْ رَجُـلٍ يَقُـومُ فِى آخِـرِ اللَّيْلِ يَرْفَـعُ صَوْتَهُ بِالقَـرائَةِ، قـالَ: يَنْـبَغِى لِـلرَّجُلِ اِذا صَلّى بِاللَّيْلِ اَنْ يُسْمِعَ اَهْلَهُ لِكَىْ يَقُومَ النّائِمُ وَ يَتَحَرَّكَ الْمُـتَحَرِّكُ [12].

از علی بن اسباط نقل شده است که او از امام صادق (ع) درباره شخصی که در آخر شب بیدار شده و صوت و صدای خود را به قرائت بلند می‌کند سوال نمود. امام (ع) در پاسخ گفتند که بر فرد است که هنگام خواندن نماز شب صدای خود را به خانواده‌ی خود برساند تا آن کس که خواب است بیدار گشته و آن که می خواهد حرکت کند، حرکت نماید.

• یا سُلَيْمانُ لا تَدَعْ قِيامَ اللَّيْلِ فَاِنَّ الْمَغْبُونَ مَنْ حُرِمَ قِيامَ اللَّيْلِ [13].

ای سلیمان! نماز شب را رها مکن، چون که فرد بازنده شخصی است که از بیداری شب (قیام و بیدار شدن در شب برای عبادت) محروم باشد.

• اِنَّ الرَّجُلَ يَذْنِبُ الذَّنْبَ فَيُحْرَمُ صَلاةَ اللَّيْلِ، وَ اِنَّ الْعَمَلَ السَّيِّئَ اَسْرَعُ فِى صاحِبِهِ مِنَ السِّكِّينِ فِى اللَّحْمِ [14].

همانا انسان مرتکب گناهی می شود و به سبب آن از نماز شب محروم می گردد، اثر کار بد در انجام دهنده یا صاحب آن سریع تر از اثر چاقو بر روی گوشت است.

امام رضا (ع)

• عَـلَيْكُمْ بِصَـلاةِ اللَّيْلِ فَما مِنْ عَـبْدٍ يَقُومُ آخِرَ اللَّيْلِ فَيُصَـلِّى ثَمانَ رَكَعاتٍ وَ رَكْعَـتَىِ الشَّفْـعِ وَ رَكْعَةَ الْـوَتْرِ وَ اسْتَغْـفَرَ اللّهَ فـى قُنُوتِهِ سَبْـعينَ مَرَّةً اِلاّ، اُجيرُ مِنْ عَـذابِ الْقَـبْرِ، وَ مِنْ عَـذابِ النّارِ، وَ مُـدَّلَهُ فِى عُمْرِهِ، وَ وُسِّعَ عَلَيْهِ فِى مَعِيْشَتِهِ، ثُمَّ قالَ عليه السلام: اِنَّ الْبَيَـوتَ الَّتى يُصَـلّى فِيـها بِاللَّيْلِ يَـزْهَرُ نُورُها لاَِهْلِ السَّماءِ كَما يَزْهَرُ نُورُ الْكَواكِبِ لاَِهْلِ اْلاَرْضِ [15].

بر شما باد به خواندن نماز شب. هیچ بنده ای نیست که در آخر شب بلند شده (از خواب بیدار شود) و هشت رکعت نماز گزارد و دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر بخواند و در قنوتش هفتاد مرتبه استغفار کند، جز اینکه حق تعالی او را از عذاب قبر و آتش جهنم امان و پناه داده و عمرش را طولانی نموده و در زندگانی و حیاتش گشایش ایجاد نمود. سپس امام (ع) فرمودند: همانا خانه هایی که در آن ها نماز شب اقامه می گردد نورش برای اهل آسمان می درخشد همان‌گونه که نور ستاره ها برای زمینیان می درخشد.

امام حسن عسکری (ع)

• عَنْ اِبْراهِيمِ بْنِ سَيابَةَ قالَ: كَتَـبَ بَعْـضُ اَهْـلِ بَـيْتى اِلـى اَبـى مُحَــمَّدٍ عليه السلام فِى صَلاةِ الْمُسـافِـرِ اَوَّلُ اللَّيْـلِ صَــلاةُ اللَّيْـلِ فَـكَتَبَ عليه السلام: فَـضْلُ صَـلاةِ الْمُسـافِرِ اَوَّلَ اللَّـيْلِ كَفَـضْلِ صَــلاةِ الْمُـقِيمِ فِـى الْحَـضَرِ مِـنْ آخِـرِ اللَّيْلِ [16]

از ابراهیم بن سیابه نقل شده است که می گوید: یکی از اهل خانه برای ابا محمد امام حسن عسکری (ع) نامه نوشت و درباره نماز شب شخص مسافر در اول شب سوال کرد. امام (ع) در پاسخ به ایشان فرمودند: فضیلت نماز شب مسافر در اول شب همانند فضیلت نماز شب شخص غیر مسافر در آخر شب می باشد.

منابع:

[1]  بحار الأنوار : ۷۴/۳۵۲/۲۲

[2] كنز العمّال : ۲۱۴۲۵

[3] بحار الانوار، ج 87، ص 148

[4] بحار الانوار، ج 87، ص 144

[5] كنز العمال، 7/21397

[6]  المحاسن : ۲/۱۴۲/۱۳۶۸

[7] بحار الانوار، ج 87، ص 144

[8] بحار الانوار، ج 87، ص 146

[9] علل الشرائع : ۳۶۶/۱

[10] من لا يحضره الفقيه , ج ۱, ص ۴۷۴

[11] بحارالأنوار، ج 87، ص 207

[12] حارالأنوار، ج 87، ص 209

[13] بحار الانوار، ج 87، ص 146

[14] ميزان الحكمة، ج 5/10467

[15] بحار الانوار، ج87، ص 161

[16] بحارالانوار، ج 78، ص 210

 

موسسه فرهنگی معراج النبی استان خوزستان

 

• تلاوت ترتیل آیه 79 سوره اسراء – استاد کریم منصوری