علل تکرار در قرآن کریم

قرآن

هنگامی که قرآن تلاوت می گردد مشاهده می شود برخی از عبارات و آیات قرآنی چندین و چند مرتبه تکرار شده اند، مثلا در سوره مرسلات عبارت «وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ» ده بار تکرار شده است یا در سوره مبارکه الرحمان آیه مبارکه «فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ» سی و یک بار آمده است، همچنین برخی از واژه ها همچون رسول، یوم، قال و رَب چند صد مرتبه تکرار شده اند. ممکن است سوالاتی چون هدف از این همه تکرار چیست؟ آیا این تکرار بیهوده می باشد؟ در ذهن آدمی پیش بیاید. در این مطلب بر آن شدیم تا شما را با اهداف و انگیزه های تکرار در قرآن کریم آشنا سازیم.

بدون تردید در قرآن کریم که کتاب زندگانی و مُعجزه بزرگ رسول خدا (ص) است هیچگاه نمی توان اختلاف و یا تکرار بیهوده ای پیدا کرد چرا که این کتاب از سمت خداست و پروردگار جهانیان از هر صفت و خصلت نقصی مُبراء می باشد.

قرآن
قرآن

خداوند خود به طور صَریح در آیه 82 سوره نساء فرموده است: اگر (قرآن) از جانب غیر خدا بود بی شَک در آن اختلاف فراوانی می یافتند.

در واقع تَعارض در قرآن کریم راه ندارد و انسجام و هماهنگی خارق العاده ای را می توان در میان آیات و عبارات مشاهده نمود.

پس هدف از تکرار چیست؟ خداوند حکیم و دانا است و قرآن کریم را نیز حکیم دانسته است پس از لغو و بیهوده گویی به دور بوده و هدفمند می باشد. در حقیقت هدف نهایی و مهم عاقل ساختن آدمی است تا در سایه آن به غایت نهایی خود که هدایت انسان است، دست پیدا کند. برای این کار از روش ها و شیوه های مختلفی چون تکرار استفاده نموده است.

برخی از اهداف و انگیزه های تکرار در قرآن مجید

  • خداوند در قرآن کریم از تکرار برای تاکید استفاده کرده است به طور مثال در سوره مبارکه انشراح به پیامبر اکرم (ص) بشارت داده است که همراه با سختی ها آسانی است و در آیه بعدی آن تاکید کرده که با هر سختی آسانی است.

در واقع تکرار از مهارت های فصاحت به شمار می رود [1] که هدف عمده و اصلی آن تاکید می باشد. یکی از بزرگان ادبیات عرب به نام فراء می گوید: قرآن به لغت عرب و به روش محاوره ای نازل گردیده است و یکی از عادات عرب تکرار سخن برای فهماندن مطلب و تاکید بر آن است. مثلا در تایید سخن افراد می گویند: بله بله.

  • یکی دیگر از انگیزه ها و اهداف تکرار ایجاد تناسب با متعلقات، موارد و موضوعات مختلف و متفاوت در قرآن کریم است. در واقع تناسب در قران کریم از جهات مختلفی می تواند مورد بررسی قرار گیرد. برخی اوقات تناسب برای آیاتی از قرآن است که در یک زمان و برای هدفی خاص بر دل و جان پیامبر (ص) نازل شده است، گاهی اوقات تناسب میان آیه های پایانی یک سوره و آیات آغازی سوره دیگر بوده است همچنین تناسب و تکرار در یک سوره که هدف نهایی و اصلی سوره را تشکیل می دهد و گاهی تناسب و تکرار بلاغت و فصاحت قرآن مجید را افزایش می دهد.
  • از دیگر حکمت ها و اهداف تکرار تهدید است، خداوند متعال در برخی از سوره ها برای ترساندن افراد بی ایمان که آیات و نشانه های خدا را باور ندارند و به تکذیب آن ها پرداخته اند از این شیوه استفاده کرده است.
  • برای بیدار کردن وجدان ها و نهادینه کردن برخی از مطالب و موضوعات در زمینه های مختلف چون اخلاق که لازمه هدایت عمومی هستند از تکرار استفاده کرده است. زیرا زمانی که یک موضوع چندین بار و در موارد مختلف بیان شود در ذهن ها باقی خواهد ماند.

    قرآن کريم
    قرآن کريم
  • هُشدار و تذکر از دیگر انگیزه های تکرار آیات در قرآن کریم است. یکی از مشکلات آدمی فراموشی و نسیان است که این فراموشی گاهی اوقات سبب عدم فایق آمدن و پیروزی او بر مشکلات می گردد. در بعضی از آیه ها این موضوع به روشنی بیان شده و خداوند هُشدار داده است که شیطان از طریق نسیان و فراموشی که در انسان ایجاد می شود او را وادار می سازد تا از انجام کارهای مهمی که خیر و نیکی و مصلحتش در آن ها است غفلت کند.

پس تکرار از فراموشی و نسیان که یکی از راه های نفوذ شیطان به قلب آدمی است جلوگیری می کند.

  • یکی دیگر از اهداف تکرار ایجاد رابطه بین اجزاء جمله می باشد. گاهی اتفاق می افتد که میان موضوع و محمول و یا مبتدا و خبر جمله فاصله زیادی ایجاد می شود. این فاصله سبب می شود که آن بخش از جمله به تنهایی قابل فهم و درک نباشد به همین منظور و برای قابل فهم کردن آن از تکرار استفاده می شود.

[1] شرح المختصر ج ۱ ص ۲۸۲

  • تلاوت ترتیل آیه 82 سوره نساء – شیخ شاطری ابوبکر

أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ ۚ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلَافًا كَثِيرًا

آیا درباره قرآن نمی‌اندیشند؟! اگر از سوی غیر خدا بود، اختلاف فراوانی در آن می‌یافتند.

دانلود

 

منبع: سایت موسسه معراج النبی استان خوزستان

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *