مرسلات هفتاد و هفتمین سوره قرآن کریم است که متشکل از 50 آیه می باشد. این سوره در جزء 29 قرآن قرار دارد و در مکه مکرمه با ترتیب نزول 33 بر پیامبر مهربانی و رحمت نازل شده است. در این سوره مبارکه به روز قیامت اشاره شده و بر وقوع آن تاکید شده است. تاکیدی که با تهدید شدید منکران آن و انذار و بشارت به دیگران همراه است … در بخش های پیشین با همین عنوان به تفسیر آیه های اول تا بیست و هشتم این سوره مطابق با تفسیر نمونه آیت الله مکارم شیرازی پرداختیم، حال آیه های دیگری را مورد بحث و تفسیر قرار می دهیم.
تفسیر سوره مرسلات
در آیه های ۲۹ تا 34 سوره مرسلات خداوند به فرجام نهایی تکذیب کنندگان و منکران قیامت و دادگاه الهی می پردازد و ابعاد آن فاجعه هولناک را آشکار می سازد. فاجعه ای که در آن منکران نه قدرت بر دفاع دارند و نه راهی برای فرار می یابند. در آیه ۲۹ خداوند می‌فرماید: بی درنگ به سمت آنچه که همواره آن را انکار می‌کردید بروید (انْطَلِقُوا إِلَىٰ مَا كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ). به این معنا که به سوی جهنم که همیشه آن را مورد تمسخر و استهزا قرار می دادید و دروغ می پنداشتید بروید. به سمث عذابی که با عمل خود در دنیا پیش از آمدنتان به سرای آخرت آن را آماده کرده بودید.
واژه انطلقوا از ماده انطلاق است و به معنای حرکت بدون توقف یا همان پیوسته است، و البته نوعی آزادی از قید و بند نیز در آن پنهان است. این در واقع شرحی است برای وضع آن افراد در عرصه قیامت که آن ها را زمان طولانی برای حسابرسی نگه می دارند. در ادامه آن ها را رها کرده و می گویند بدون هیچ توقفی به سمت جهنم روانه شوید.
این سخن را ممکن است خداوند متعال گوید که مستقیم آن ها را مورد خطاب قرار می دهد و یا ملائکه عذاب. در هر صورت لحن این سخن با سرزنش عمیق که خود نوعی عذاب دردناک است همراه است.
در ادامه سوره و آیه سی ام الله تعالی درباره این عذاب بیش تر توضیح داده و می فرماید: بروید به سمت سایه ای از دود سه شاخه (خفه کننده و متراکم) (انْطَلِقُوا إِلَىٰ ظِلٍّ ذِي ثَلَاثِ شُعَبٍ).
شاخه ای از دود از بالای سر، شاخه ای از راست و شاخه ای دیگر از سمت چپ آنان را احاطه کرده و در کام خود فرو می برد.
نه مانع حرارت است و سایه دار و نه از شعله‌های آتش جلوگیری می کند (لَا ظَلِيلٍ وَلَا يُغْنِي مِنَ اللَّهَبِ).
عدم کسب آرامش و محافظت از آسیب آتش به این سبب است که خود این سایه یا دود برخاسته از آتش است. در واقع ممکن است تعبیر به «ظل» یا همان سایه در آیه قبلی این تصور را ایجاد نماید که در آنجا سایه ای است که از سوزش و گرمای شعله های آتش کم می کند. اما این آیه بر این پندار نادرست خط بطلان کشیده و آن سایه را مشابه به سایه ای که در ذهن آدمی است معرفی نمی کند بلکه آن را سوزان و خفه کننده و برخاسته از آتش می گوید.
گواه این سخن در سوره مرسلات، آیاتی از سوره واقعه است، آنجا که حق تعالی می فرماید: آنان در میان بادهای کشنده و آب سوازان قرار دارند و در سایه دودهای متراکم و آتش زا، سایه ای که نه خنک است و نه مفید و آرام بخش (آیات 41 تا 44 سوره واقعه: «وَأَصْحَابُ الشِّمَالِ مَا أَصْحَابُ الشِّمَالِ ٤١ فِي سَمُومٍ وَحَمِيمٍ ٤٢ وَظِلٍّ مِنْ يَحْمُومٍ ٤٣ لَا بَارِدٍ وَلَا كَرِيمٍ ٤٤»)
برخی مفسران بیان کردند که این شعب سه گانه در واقع بازتابی سه تکذیب آنها نسبت به سه اصل دین یعنی توحید، نبوت و معاد است چرا که تکذیب معاد از تکذیب دو اصل دیگر جدا نیست. برخی نیز بیان کردند که این سه شعبه به قوه غضبیه، قوه شهویه و قوه وهمیه که سه مبداء گناه به شمار می روند اشاره دارند.
سپس حق تعالی در وصفی دیگر بیان می دارد: شراره هایی پرتاب می کند همچون یک کاخ! (إِنَّهَا تَرْمِي بِشَرَرٍ كَالْقَصْرِ32). جرقه ها و شراره های آتش آخرت شبیه به دنیا نیست که گاهی کوچک و به اندازه سر سوزن هستند. آن ها به کاخ یا همان قصر تعبیر شده اند. این تعبیر پر معنا است چرا که نه تنها نشان دهنده عظمت است بلکه این قصرهای ستمکاران است که منشأ شعله های سوزان هستند. در واقع شاید گمان شود تعبیر به کوه برای نشان دادن عظمت بهتر است اما خب چنین نیست زیرا کوه در کنار عظمت سرچشمه برکات زیادی است که نباید نادیده گرفت و شرار آتش را به آن تعبیر کرد.
الله تعالی در ادامه از تعبیر و توصیف دیگری برای شراره های آتش استفاده کرده است؛ در آیه 33 آمده است: آن ها همانند شترهای زرد رنگ می باشند (كَأَنَّهُ جِمَالَتٌ صُفْرٌ).
واژه «جمالة» جمع «جمل» در معنای شتر است و کلمه «صفر» بر وزن قفل جمع واژه «اصفر» است که به معنای چیزی است که زرد رنگ می باشد. البته این واژه گاهی به رنگ های تیره متمایل به سیاه نیز گفته می شود. اما خب در اینجا مناسب همان معنای اول است زیر شراره های آتش زرد مایل به سرخ هستند.
تعبیرهای خداوند جالب و حکیمانه هستند. خدای عز و جل ابتدا این شراره ها را از نظر حجم به قصر تشبیه کرد سپس آن ها را از لحاظ فزونی، رنگ، سرعت حرکت و پراکنده شدن به هر سو به گروهی از شتران زرد رنگ تشبیه نمود. پس آنجا که شراره ها اینگونه هستند، روشن است که خود آتش چگونه می باشد و در کنار آن چه مجازات های دردناک دیگری قرار گرفته است. در انتهای این بخش نیز خداوند می فرماید: وای بر تکذیب کنندگان (وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ34) و برای چندمین بار هشدار به منکران می دهد …
- تلاوت ترتیل سوره مبارکه «مرسلات» با صدای استاد «علی عبدالله جابر»