شرح دعای شانزدهم صحیفه سجادیه- بخش چهارم

در ادامه شرح فرازهایی از دعای شانزدهم صحیفه سجادیه به دو فراز 15 و 16 این دعا می رسیم. در این دو فراز امام علیه السلام می فرماید: خداوندا! آیا تو آن که دعا کرده و تو را می خواند مورد رحمت خود قرار می دهی تا در دعا نمودن اصرار نموده و تلاش کنم؟ آیا تو هر آن کس که به درگاه تو از سر تقصیر خویش می گرید می آمرزی تا در گریه شتاب کنم؟یا تو آنکس که از باب بندگی صورت به خاک درگاه تو می گذارد را عفو می نمایی؟ و یا کسی را که به دلیل نداری از تهی دستی و فقر خود به تو شکایت می کند بی نیاز می کنی؟

بارالها! آنکه را که جز تو کسی را عطا کننده نمی داند نا امید مساز و آنکس که با پناه گرفتن به غیر از تو بی نیازی نمی جوید، خوار ننما.

شرح فرازهای پانزدهم و شانزدهم

امام سجاد علیه السلام به صورت مطرح کردن سوالاتی درخواست های خود از خداوند منان که آگاه به احوال فرد دعا کننده است، را در نهایت خضوع و با اشاره کردن به فقر ذاتی خویش مطرح می کند. این در حالی است که معصوم علیه السلام خود می داند که خداوند نزدیک است و دعای دعا کننده را اجابت می کند (بر اساس آیه 186 سوره بقره).

در این بین معرف حضرت زین العابدین (ع) نیز فوق تصور همه است اما ایشان با نهایت تواضح درخواست خویش را بیان می دارد تا تاثیر گذار در جلب رحمت الله تعالی باشد و از سویی چگونگی رعایت ادب بندگی و عبودیت در زمان دعا را به امت مسلمان یادآور می شود.

سپس روح امام که معصوم است و عاری از هر نوع لغزش آن چنان اوج می گیرد و بزرگی حق تعالی آن گونه بر قلب و روحش متجلی می گردد که در آن ساحت خویشتن را با تمامی وجود وابسته دیده و فقیر محض الله می بیند.

حضرت در ادامه بیان می کند: آیا بخششت آن که را که از بیم تو پیشانی به خاک می گذارد شامل می گردد و آیا کسی که نداری و فقر خود را به درگاهت عرضه می نماید بی نیاز می نمایی؟

امام حسین علیه السلام در دعای عرفه چنین عرض می کند: الهی انا الفقیر فی غنای فکیف لا اکون فقیرا فی فقری (خداوندا! من در بی نیازی خود سراپا نیاز هستم، پس چگونه است که در نیازمندی های خویش درمانده نباشم؟!)

این سخنان در واقع نشان دهنده فقر ذاتی انسان ها است که در آن ها نهفته است. انسان ها به گونه ای وابسته هستند که برقرار بودنشان به عطای خداوند مرتبط است. امام سجاد علیه السلام به این سبب علت پیوند حاجت انسان از یک سو و متن هستی عالم را از سویی دیگر بیان نمود که در فرازهای قبلی که شرحشان در مطالب قبلی آمد، نکته ای را آشکار کرد و فرمود: انت الذی وسعت کل شی رحمه و علما.

بدین جهت امام در این فراز کاملا مناسب است که بیان نماید: به غیر الله تعالی وابسته نیستم و خداوند نیز امید کسی که جز او را نمی شناسد هیچگاه به نا امیدی بدل نمی سازد و آن کس که خویش را از خداوند بی نیاز نبیند به دیگری واگذار نخواهد کرد.

 

• تلاوت ترتیل آیه 186 سوره بقره – شحات محمد انور