فقه اسلام اصطلاحاتی دارد. این اصطلاحات گاه بسیار تخصصی بوده و اندیشمندان آن ها را مورد استفاده قرار می دهند اما گاه این اصطلاحات اگر چه خاص و منحصر به فرد می باشند در احکام، استفتائات و آراء فقهی و شرعی به کار گرفته می شوند و انسان های عادی که به دنبال شناخت احکام می باشند، با آن ها رو به رو می شوند. این رو به رویی گاه سردرگمی را برای افراد به همراه دارد چرا که آنان با بسیاری از این اصطلاحات نا آشنا هستند و همین نا آشنایی فهم حکم کلی را برای آنان سخت می کند. از این رو بر آن شدیم طی مطالبی بر اساس حروف الفبا معنای اصطلاحات مهم فقهی را به نگارش در آوریم.
آشنایی با اصطلاحات مهم فقهی – حروف د، ذ، ر، ز، س، ش
حرف د
دائمه
به بانویی می گویند که طی عقد دائم به همسری مردی در آمده است.
دبر
در معنای مقعد و پشت است.
دعوی
دادخواهی است.
دیه
مالی می باشد که فرد مسلمان در صورت آسیب بدنی وارد کردن به شخصی دیگر ملزم به پرداخت آن است. این مال برای آسیب های مختلف نرخ متفاوتی دارد. این آسیب می تواند به مرگ یا نقص عضو منتهی شود.
حرف ذ
ذبح شرعی: کشتن حیواناتی که حلال گوشت هستند بر اساس ضوابط و قوانین اسلامی مشخص
ذمه: این کلمه به کسر «ذ» در معنای تعهدی است که فرد به ادا نمودن چیزی یا انجام عملی دارد.
ذمی: کافران اهل کتاب نظیر یهودی و مسیحی در برابر تعهد خود نسبت به رعایت قوانین اجتماعی اسلامی از امنیت و حمایت اسلامی بر خوردار گشته و در سرزمین مسلمانان روزگار می گذرانند.
حرف ر
ربا: در معنای زیادت و اضافه است و به کسب مال اضافه بر سرمایه اطلاق می شود.
رباء قرضی: به مقدار اضافه ای که پرداختش در ضمن قرض شرط می شود.
رجوع: در معنای بازگشت است.
رضاعی: به معنای همشیر است و به دختر و پسری می گویند که از یک مادر با شرایطی که در فقه آمده شیر خورده اند. بر این اساس این دو شخص خواهر و برادر رضاعی شده و بر هم تا ابد محرم هستند.
رفع ضرورت: به برطرف شدن حال اضطرار می گویند.
رکن: در معنای پایه و اساس است و به اساسی ترین جزء هر عبادت نیز گفته می شود.
رهن: در معنای گرو است.
ریبه: به شک و شبهه گویند.
حرف ز
زائد بر مؤونه: به اضافه بر مخارج و هزینه های زندگی اطلاق می گردد.
زکات: پاکی از آلودگی است. در فقه و شرع اسلامی به میزان معینی از اموالی خاص که به حد نصاب رسیده باشند و می بایست در موارد مشخ مصرف شوند (9 مورد هستند) اطلاق می شود.
زکات فطره: به میزان سه کیلوگرم گندم، جو، ذرت و … یا قیمت آن که لازم است در عید فطر به فقیران داده شود و یا در مصارف دیگر زکات به کار گرفته شوند.
زمان غیبت کبری: به زمانی که امام در پس پرده غیبت است می گویند.
حرف س
سال خمسی: یک سال کامل که از زمان رسیدگی انسان به حساب اموالش برای پرداخت کردن خمس است. هر ساله می بایست در همان تاریخ رسیدگی انجام شود. در واقع همان زمان مبدا رسیدگی مجدد و سالانه به حساب می آید.
سجده: بر زمین قرار دادن هفت بخش بدن که عبارتند از : کف دست ها، پیشانی، سر دو انگشت بزرگ پاها و دو زانو با هدف و نیت پرستش خداوندگار. سجده از ارکان نماز به شمار می رود. سجده انواع مختلفی دارد که سجده سهو و سجده شکر دو نوع از این سجده هستند.
سرگین: به مدفوع حیوانات گفته می شود.
سفیه: در معنای کم عقلی است. مثلا به شخصی که نمی تواند مال خویش را نگهداری کند و قدرتش را ندارد می گویند.
سقط شده: در معنای افتاده است می باشد.
حرف ش
شاخص: شیء یا آلتی است که برای مشخص کردن جهت قبله یا وقت ظهر در زمین نصب می گردد. از چوب عموما استفاده می شود.
شارع: در سه معنی بنیانگذار شریعت اسلامی، خدای متعال و یا رسول اکرم (ص) مورد استفاده قرار می گیرد.
شرایط ذمه: مجموعه شرایطی که اگر اهل کتاب در بلاد اسلامی به آنان پایبند باشند جان و مال آنان در پناه حکومت اسلامی خواهد بود.
شهادتین: گواه دادن به یگانگی الله تعالی و پیغمبری حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم.
شهرت: در معنای مشهور شدن است. همچنین به آشکار شدن برای همه افراد نیز اطلاق می شود.
شیر کامل: به انجام شدن همه شرایط 9 گانه ای که باعث محرمیت می شود، گویند.
- تلاوت ترتیل آیه 41 سوره انفال – احمد دباغ
۞ وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَمَا أَنْزَلْنَا عَلَىٰ عَبْدِنَا يَوْمَ الْفُرْقَانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ ۗ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
بدانید هرگونه غنیمتی به دست آورید، خمس آن برای خدا، و برای پیامبر، و برای ذی‌القربی و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه (از آنها) است، اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدایی حق از باطل، روز درگیری دو گروه (باایمان و بی‌ایمان) [= روز جنگ بدر] نازل کردیم، ایمان آورده‌اید؛ و خداوند بر هر چیزی تواناست!