در آیه های اول تا چهاردهم سوره نازعات و تفسیری که برای آن ها گفته شد، بیاناتی درباره موضوع معاد، انکار آن توسط مشرکان و مخالفت آن ها ذکر شد. حال و در ادامه به داستان یکی از بزرگ ترین طغیانگران تاریخ یعنی فرعون و سرنوشت دردناکش اشاره می شود. بیان سرگذشت چنین فردی دلگرمی برای مومنان است تا هراسی به دل راه ندهند و هشداری برای مشرکان تا بدانند نیرومندتر از آن ها نیز نتوانسته در برابر عذاب پروردگار مقاومتی از خویش نشان دهد و درهم کوبیده شد.
تفسیر آیاتی از سوره نازعات
در آیه 15 سوره نازعات خداوند می فرماید: آیا داستان موسی به تو رسیده است ( هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ مُوسَىٰ «۱۵»). خداوند در این آیه رسول اکرم (ص) را مخاطب قرار داده و مطلب را با استفهام آغاز کرده است. این کار شوق شنونده را بیدار نموده و آن را مهیا برای شنیدن این داستان عبرت آمیز می کند.
در ادامه (آیه 16) می فرماید: آن زمان که پروردگارش او را در سرزمین مقدس طوی ندا داد (صدا زد) (إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى «۱۶»).
احتمال می رود که طوی نام سرزمین مقدسی است که در شام و در حد فاصل «مدین» و «مصر» قرار داشت. اولین جرقه وحی در آن بیابان بر موسی کلیم الله علیه السلام وارد گردید. همین تعبیر نیز در آیه 12 سوره طه آمده: «… کفش هایت را در آر؛ که تو در سرزمین مقدس طوی هستی».
این احتمال نیز وجود دارد که «طوی» معنای وصفی دارد؛ از ماده «طی» در معنای پیچیدن است. انگار که آن سرزمین در قداست و برکت پیچیده شده بود. راغب گفته: موسی باید راهی طولانی را بپیماید تا مهیای وحی شود اما خداوند متعال این راه را برایش در هم پیچید و او را به هدف نزدیک نمود.
خداوند متعال در آیات 17 و 18 نازعات در دو عبارت کوتاه اما مملو از معنا و مفهوم پیامی را به موسی علیه السلام منتقل می کند. خداوند می فرماید: به سمت فرعون برو که طغیان نموده است (17) پس به او بگو: آیا می خواهی پاک و پاکیزه گردی؟ (18) (اذْهَبْ إِلَىٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَىٰ «۱۷» فَقُلْ هَلْ لَكَ إِلَىٰ أَنْ تَزَكَّىٰ «۱۸»)
در ادامه خداوند می افزاید: و من تو را به سمت پروردگارت هدایت می کنم تا از او بترسی (گناه ننمایی) (19) پس آن معجزه بزرگ تر را به او نشان داد (20) (وَأَهْدِيَكَ إِلَىٰ رَبِّكَ فَتَخْشَىٰ «۱۹» فَأَرَاهُ الْآيَةَ الْكُبْرَىٰ «۲۰»).
این معجزه چه ید بیضا باشد یا تبدیل شدن عصا به مار بزرگ و یا هر دو ( بنا بر این است که الف و لامی که در «الایة الکبری» وجود دارد به جنس اشاره دارد) هر چه که بوده است از معجزات بزرگ کلیم الله بوده که در ابتدای دعوتش بر آن تکیه کرده است.
در این آیات نکات خوبی نهفته است که توجه به آن ها الزامی است. به همین دلیل در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد.
- دلیل رفتن به سوی فرعون، طغیان فرعون بوده است و این نشان دهنده این است که از اهداف بزرگ پیامبران هدایت طغیانگران یا مبارزه با آنان است.
- دعوت فرعون با ملایم ترین و خیرخواهانه ترین تعبیر از سوی خداوند امر شده است (به لحن آیه 18 دقت کنید). در آیه 44 سوره طه نیز خداوند با ملایمت سخن گفتن را امر می کند.
- از رسالت های انبیاء این است که انسان ها را پاکسازی کرده و به طهارت فطری نخستین خویش بازگردانند.
- خداوند در آیه 18 نمی گوید: من تو را پاک کنم بلکه بیان می دارد: پاکی را پذیرا شوی. این بدان معنا است که پاک شدن لازم است به شکل خودجوش باشد نه تحمیل شده از بیرون.
- اشاره به هدایت پس از تزکیه دلیلی بر این امر است که در آغاز باید شستشو کرد و در ادامه به کوی دوست قدم گذاشت.
- به کار گیری تعبیر «ربک» تاکید بر این نکته است که تو را به سمت کسی می برم که مالک، مربی و پرورش دهنده ات می باشد؛ چرا از مسیر سعادت فرار می کنی؟
- خدا ترسی نتیجه هدایت به سمت خداوند است. در واقع ثمره هدایت و توحید، داشتن احساس مسئولیت در مقابل خدوند متعال است؛ زیرا خدا ترسی بدون معرفت به دست نمی آید.
- حضرت موسی (ع) ابتدا به سراغ هدایت عاطفی فرعون می رود. سپس با نشان دادن معجزه بزرگ به هدایت عقلی و منطقی می پردازد. این موثرترین مسیر راه تبلیغ است که اول با خیرخواهی آغاز می شود سپس استدلال و حجت بیان می شوند.
حال باید دید فرعون که طاغوتی خیره سر است در برابر این منطق و بیان و حجت چه عکس العملی دارد …