در ادامه شرحی که برای 4 فراز ابتدایی دعای چهاردهم صحیفه سجادیه بیان شد[1] به فراز پنجم می رسیم. در فراز پنجم امام سجاد علیه السلام می فرماید: خداوندا! تو می دانی که از سمت فلانی چه ستم هایی بر من شده است، در حالی که تو آنان را منع نموده بودی، اما او با جسارت به آن ها دست یافت و حدودت را در ارتباط با من هتک کرد و با استفاده از موهبت های حضرتت سرکشی کرد و از هشدارهایت نترسید و فریب نفس طغیان گر خویش را خورد.
در شرح این فراز از آقای حسن ممدوحی کرمانشاهی آمده است:
در این فراز از دعای چهاردهم حضرت زین العابدین (ع) از هتاکی کردن شخص مشخصی به محضر حق تعالی شکایت کرده است. آن شخص کاری را انجام داده است که خداوند متعال بر او حرام نموده است و خلافی را مرتکب گشته است و خویش می داند که کار خطایی انجام داده است و نعمت الهی را که می بایست سببی برای سپاسگزاریش باشد، مایۀ طغیان خود قرار داده است.
در واقع شخص با این عمل چندین کار بد را انجام داده است:
- او کاری را انجام داده که حق تعالی برای هیچ کس جایز ندانسته است و ارتکاب آن باعث گرفتار شدنش به گناه می شود.
- نعمت الهی باید موجب شُکرگزاری او شود نه اینکه آن را برای طغیان صرف نماید.
- آن شخص در حال قدرتمندی سرکشی کرده است.
- آن فرد متجری به شمار می رود و از فرجام شوم اعمالش بی خبر است.
بدین شکل مسلم است که این شیوه شرم آور قهرا خشم خداوند را به همراه دارد. در حقیقت حضرت علیه السلام با نگاه تحلیلی عناصر رفتاری شخص مورد نظر را ارزیابی کرده و زشتی هایش را آشکار می سازد. اصولا خلیفۀ خداوند متخصص رفتار شناسی است و یک کار را از چند بعد نظاره می کند و به ریشه یابی هر یک می پردازد. امام یادآور می شود که بدی رفتار آدمی تنها از منظر کمی بررسی و محاسبه نمی شود بلکه گاهی با تحلیل کیفی عمل، شخص گنهکار استحقاق چندین نوع عقاب را پیدا می کند به این معنا ک ظاهرا یک نافرمانی انجام شده است اما با نگاه دقیق تر معین می شود که در قالب عمل واحد، چندین نافرمانی از شخص سر زده است. به عنوان نمونه شخصی مالی را غضب نموده؛ اگر چه این یک عمل بد به شمار می رود اما شخص با این کار خلاف هایی چون تصرف در حق الناس، نا امن ساختن اجتماع، تجری کردن، وهن و سبک ساختن گناه و ظلم شده است.
منبع:
[1] در دو مطلب با عناوین «شرح دعای چهاردهم – بخش اول» و «شرح دعای چهاردهم – بخش دوم» شرحی بیان شد.