«عید در احادیث» موضوعی است که در این مطلب، به بهانه فرا رسیدن عید باستانی نوروز به آن پرداخته خواهد شد. کلمه «عید»، عربی است و در معنای بازگشت است و به ایامی که مصائب و سختی‌ها از قوم یا گروهی بر طرف می‌گردد و آنان به پیروزی و راحتی نخستین دست می‌یابند و باز می‌گردد اطلاق می‌شود. البته عید به روزهایی که واقعه‌هایی سرنوشت ساز در تاریخ مردم روی می‌دهند نیز اشاره دارد. در اسلام روز اول ماه شوال و روز دهم ماه ذی الحجه را عید می‌نامند چرا که روز اول شوال مسلمانان در پرتو عنایات حق تعالی و اطاعت و بندگی یک ماه،ه آلودگی‌هایشان از میان رفته و پاکی و راحتی نخستین که مطابق با فطرت انسان است به جان و کالبد آنان بازگشته است. روز دهم ماه ذی الحجه نیز چنین است و آدمی پس از انجام فریضه عظیم حج آلودگی‌ها از بدن او زدوده می‌شوند.
در قرآن واژه عید تنها یک بار آن هم در آیه 114 سوره مائده آمده است اما عید در احادیث ائمه اطهار علیهم السلام به وفور دیده می‌شود و تعابیر متعددی برای آن ذکر شده و روزهای مختلفی عید نامیده شده‌اند، همانطور که امام علی علیه السلام روزی را که در آن گناهی انجام نشود، عید گفته است.
عید در احادیث نبوی
- اِنَّ لِلّهِ عَزَّ وَجَلَّ خِيارا مِنْ كُلِّ ما خَلَقَهُ. فَاَمَّا خِيارُهُ مِنَ اللّيالِى فَلَيالِى الْجُمَعِ وَ لَيْلَةُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبانَ وَ لَيْلَةُ الْقَدْرِ وَ لَيْلَـتَا الْعِيْدَيْنِ، وَ أَمَّا خِيارُهُ مِنَ الْأَيّامِ فَـاَيّامُ الْجُمَعِ وَ الْأعْيادِ[1].
همانا برای خداوند عز و جل برگزیدگانی از هر آن‌چه که آفریده است، می‌باشد. پس از شب‌ها، شب‌های جمعه، شب نیمه شعبان، شب قدر، شب های دو عید (فطر و قربان) را برگزید و از روزها روز جمعه و عید را انتخاب کرد.
- اِنَّ اللّه َ بَنَى الْجَنَّةَ مِنْ ياقوُتٍ أَحْمَرَ وَسُبِكَتْ بِالَذَّهَبِ، سُتُورُها السُّنْدُسُ وَالاْءسْتَبْرَقُ، أَشْجارُها الزُّمُرُّدُ، ثِمارُها الْحُلَلُ، أَعَدَّهااللّه ُ لِهذِهِ الْأُمَةِ يَوْمَ الْفِطْرِ[2].
همانا خداوند متعال بهشت را از یاقوت قرمز بنا کرد و ملاط آن را از طلا و پرده‌های آن را از دیبا و درختانش را از زمرد و میوه‌های آن را از جواهرات ساخت و آن را به عنوان عیدی این امت (مسلمانان) در عید فطر مهیا نمود.
- زَيِّنـُوا أَعْيـادَكُمْ بِالتـَّكْبِيرِ. زَيِّنُوا الْعِيْدَيْنَ بِالتَّهْلِيلِ وَ التَّكْبِيِر وَالتَّحْمِيدِ وَ التَّقْدِيسِ[3]
اعیاد خود را با نوای زیبای تکبیر (الله اکبر) زینت دهید. عیدین (فطر و قربان) را به تهلیل (لا اله الا الله)، تکبیر (الله اکبر)، تحمید (الحمدلله) و تقدیس (سبحان الله) بیارائید.
عید در کلام امامان معصوم (ع)
امام علی (ع)
- نِـيرُوزُنـا كُـلُّ يَـوْمٍ[4].
هر روز برایمان نوروز است.
- ُتِىَ عَلِيُّ عليه السلام بِهَدِيَّةِ النَيرُوزِ، فَقالَ عليه السلام: اما هذا؟ قالُوا: يا أَمِيرَالْمُؤْمِنينَ، أَلْيَومُ النِّيرُوزُ، فَقالَ عليه السلام: اِصْنَعُوا لَنا كُلَّ يَوْمٍ نِيرُوزا[5].
هدیه‌ای نوروزی برای امام علی علیه السلام آورده شد. امام فرمودند: این چیست؟ گفتند: امروز نوروز است. پس حضرت فرمود: در این صورت هر روزمان را نوروز سازید.
- أَلْيَومُ لَنا عِيْدٌ وَ غَدا لَنا عِيْدٌ وَ كُلُّ يَوْمٍ لانَعْصِى اللّه َ فيهِ فَهُوَ لَنا عِيْدٌ[6]
گویا امام علی علیه السلام در یکی از روزهای که عید بوده است فرمودند: امروز برایمان عید است و فردا نیز عید ما می‌باشد و هر روزی که در آن نافرمانی خدا را نکرده باشیم برایمان عید خواهد بود …
امام زین العابدین (ع)
- يَتَزَيَّنُ كُلٌّ مِنْكُمْ يَوْمَ الْعِيْدِ اِلى غُسْلٍ وَاِلى كُحْلٍ وَلِيَدْعُ مابَلَغَ مَا اسْتَطاعَ وَلايَكُونَنَّ أَحَدُكُمْ أَحْسَنَ هَيْأَةً وَ اَرْذَلَكُمْ عَمَلاً[7]
تمامی شما می‌بایست در روز عید زینت کرده و غسل نمایید و آرایش کنید و از دعاهای وارد شده در آن روز به اندازه توان و فرصت خویش قرائت کنید و مبادا عملی انجام دهید که رخسارتان زیبا و کردار و رفتارتان ناپسند باشد.
امام صادق (ع)
- … فَاِنَّ الْأَنْبِياءَ صَلَواتُ اللّه عَلَيْهِمْ كانَتْ تَأْمُرُ الْأَوْصِياءَ بِالْيَوْمِ الَّذِى كانَ يُقامُ فِيهِ الْوَصِىُّ اَنْ يُتَّخَذَ عِيْدا[8]
… همانا پیامبران که صلوات و درود خداوند بر آن‌ها باد همواره به اوصیاء امر می‌نمودند تا روزی که در آن وصی و جانشین نصب و تعیین می‌گردد را عید گیرند.
- … وَ الْجُمُعَةُ لِلتَّنْظِيفِ وَ التَّطَيُّبِ وَ هُوَ عِيدُ الْمُسْلِمِينَ وَ هُوَ أَفْضَلُ مِنَ الْفِطْرِ وَ الاَْضْحى، وَ يَوْمُ الْغَدِيرِ أَفْضَلُ الْأَعْيادِ وَ هُوَ الثّامِنُ عَشَرَ مِنْ ذِى الْحَجَّةِ وَ كانَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ يَقُومُ قائِمُنا يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ يَقُومُ الْقِيامَةُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ. وَ ما مِنْ عَمَلٍ يَوْمَ الْجُمُعَةِ أَفْضَلُ مِنَ الصَّلاةِ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِهِ. «أللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ[9]
… و روز جمعه برای نظافت و آراستگی است و عید مسلمانان است و آن برتر از فطر و قربان است و روز غدیر برترین اعیاد است و آن هجدهم از ماه ذی الحجه است که روز جمعه بوده و در همین روز قائم ما ظهور می‌کن و روز قیامت نیز در همین روز برپا می‌گردد. و هیچ عمل و کرداری در این روز برتر از صلوات بر محمد و آل او نیست «اللهم صل علی محمد و آل محمد».
- اِذا كانَ يَوْمُ الَّنيرُوزِ فَاغْتَسِلْ وَالْبِسْ أَنْظَفَ ثِيابِكَ وَتَطَيَّبْ بِاَطْيَبِ طيبِكَ وَتَكُونُ ذلِكَ الْيَوْمَ صائما[10]
اگر که نوروز بود، غسل کن و تمیزتزین لباس‌های خود را بپوش و با خوشبو‌ترین عطرها خویش را معطر نما و خوب است اگر که در آن روز روزه باشی.
امام رضا (ع)
- إِذا كانَ يَوْمُ الْقِيامَةِ زُفَّتْ أَرْبَعَةُ أَيَّامٍ اِلَى اللّه ِ كَما تُزَفُّ الْعَرُوسُ اِلى خِدْرِها، قيلَ: ما هَذِهِ الْأَيّامُ؟ قالَ عليه السلام: يَوْمُ الْأَضْحى وَ يَوْمُ الْفِطْرِ وَ يَوْمُ الْجُمُعَةِ وَ يَوْمُ الْغَدِير[11]
در روز قیامت چهار روز را به نزد خداوند می‌برند همانطور که عروسی را به خانه بخت می‌برند. پس از امام پرسیدند که آن چهار روز چه روزهایی می‌باشند؟ امام فرمود: روز عید قربان، روز عید فطر، روز جمعه و روز غدیر.
منابع:
[1] بحار الانوار، ج 91، ص 126 تفسير امام ص 301
[2] مستدرك الوسائل ح: 6677، از لب اللباب
[3] كنزالعمال ح: 24094 و 24095
[4] من لايحضره الفقيه، ج 3، 300
[5] وسائل الشيعه، ج 12، 214
[6] مستدرك الوسائل، ح 6679، از لب اللباب
[7] مستدرك الوسائل، ح: 6670
[8] فروع كافى، ج 4، 149
[9] بحارالانوار، ج 59، 26، از خصال صدوق
[10] وسائل الشيعه، ج 5، 288
[11] اقبال الاعمال، 464
- تلاوت ترتیل آیه 114 سوره مائده- مصطفی اسماعیل
قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ تَكُونُ لَنَا عِيدًا لِأَوَّلِنَا وَ آخِرِنَا وَ آيَةً مِنْكَ ۖ وَ ارْزُقْنَا وَ أَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ
عیسی بن مریم عرض کرد: «خداوندا! پروردگارا! از آسمان مائده‌ای بر ما بفرست! تا برای اول و آخر ما، عیدی باشد، و نشانه‌ای از تو؛ و به ما روزی ده! تو بهترین روزی دهندگانی!»