در این مطلب از سلسله مطالب احادیث ائمه معصوم علیهم السلام به موضوع خیر دنیا و آخرت در احادیث خواهیم پرداخت. شاید بتوان گفت مهم‌ترین و سخت‌ترین لحظه از لحظات حیات آدمی، لحظه‌ای است که جانش از بدن جدا شده و عاقبتش مشخص می‌شود. عاقبتی که ممکن است خیر باشد یا شر! عاقبتی که قطعا به اعمال و رفتار آدمی در این دنیای فانی وابسته است. حال اگر که این اعمال بد باشند، علاوه بر شر و ناخوشی در این دنیا، شر آخرت را به دنبال خواهد داشت، اما اگر که فرد در مسیر درست بر اساس آموزه‌های اسلامی، گام بر دارد بدون شک علا.وه بر خیر و حال خوش این دنیا، خیر ابدی که آرزوی هر شخص وارسته و دین‌داری است، نصیب او می‌گردد. از این رو و برای هدایت انسان به سوی مسیر درست و به دست آوردن خیر دنیا و آخرت خداوند در قرآن کریم و ائمه اطهار علیهم السلام در کلام رسا و پُر محتوای خود که بر گرفته از کلام الهی است، مسیر و اعمالی که به خیر دو جهان ختم می‌شوند را مشخص نموده تا آدمی با دانستن و عمل بر اساس آن‌ها خیر دو جهان را برای خویش به ارمغان آورند.
خیر دو جهان در کلام رسول الله (ص)
- مَنْ رَزَقَهُ اللّه ُ حُبَّ الاَئِمَّةِ مِنْ اَهْلِ بَيْتى فَقَدْ اَصابَ خَيْرَ الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ ،فَلا يَشُكَّنَّ اَحَدٌ اَنَّهُ فِى الْجَنَّةِ فَاِنَّ فى حُبِّ اَهْلِ بَيْتى عِشْرينَ خَصْلَةً عَشَرَةٌ مِنْها فِىالدُّنْيا وَ عَشَرَةٌ مِنْها فِى الآخِرَةِ[1]
هر آن‌کس که خداوند حب ائمه از اهل بیت من را روزی‌اش نمود، بی شک به خیر دنیا و آخرت دست پیدا کرده است و بی تردید در جنت الهی خواهد بود، پس هیچ یک (از شیعیان) نباید در این موضوع که او از اهالی بهشت است، تردید نماید، چرا که در حب و دوستی اهل بیت من بیست خصلت است که ده خصلت در دنیا و ده مورد از آن در آخرت است.
- ما وُضِعَ الرِّفْقُ عَلى شَىْ ءٍ اِلاّ زانَهُ وَ لا وُضِعَ الخُرْقُ عَلى شَىْ ءٍاِلاّ شانَهُ؛ فَمَنْ اُعْطىَ الرِّفْقَ اُعْطىَ خَيْرَ الدُّنْيا وَ الآْخِرَةِ، وَ مَنْ حُرِمَهُ حُرِمَ خَيْرَ الدُّنْيا وَ الآْخِرَةِ[2]
هر آن‌چه که با مدارا همراه گردد، زیبا شود و هر آ‌چه که با ناسازگاری همراه گردید، زشت شد پس آن‌که اهل مدارا شد، از خیر دو جهان (دنیا و آخرت) برخوردار شد و هر آن‌که از مدارا و سازش محروم ماند از خیر دو جهان بی بهره مانده است.
- مَنْ رُزِقَ حُسْنَ صورَةٍ وَ حُسْنَ خُلُقٍ وَ زَوْجَةً صالِحَةً وَ سَخاءً فَقَدْ اُعْطىَ مِنْ خَيْرِ الدُّنْيا وَ الآْخِرَةِ[3]
به آن‌کس که صورت زیبا، حُسن خُلق، همسری (زن) صالح و سخاوت روزی داده شود، از خیر دنیا و آخرت عطا گردیده است.
خیر دنیا و آخرت در احادیث نقل شده از امامان (ع)
امام علی (ع)
- خَيْرُ الدُّنْيا وَ الآْخِرَةِ فى خَصْلَتَيْنِ الْغِنى وَ التُّقى، وَ شَرُّ الدُّنْيا وَ الآْخِرَةِ فى خَصْلَتَيْنِ الفَقْرِ وَ الْفُجورِ[4]
خیر دنیا و آخرت در دو خصلت است: غنا (بی نیازی) و تقوا. شر دنیا و آخرت نیز در دو خصلت است: فقر (نیازمندی) و فجور یا همان گناه.
- ثَلاثٌ مَنْ كُنَّ فيهِ فَقَدْ رُزِقَ خَيْرُ الدُّنْيا وَ الآْخِرَةِ، هُنَّ الرِّضا بِالقَضاءِ وَ الصَّبْرُ عَلَى الْبَلاءِ وَ الشُّكْرُ فِى الرَّخاءِ[5]
سه چیز (ویژگی) است که اگر در کسی باشند، خیر دنیا و آخرت روزی‌اش می‌شود: خشودی و رضا به قضای الهی، صبر و شکیبایی بر بلا و شُکرگذاری در آسایش.
امام سجاد (ع)
- اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ نَبِّهْنى لِذِكْرِكَ فى اَوْقاتِ الْغَفْلَةِ وَ اسْتَعْمِلْنى بِطاعَتِكَ فى اَيّامِ الْمُهْلَةِ وَ انْهَجْ لى اِلى مَحَبَّتِكَ سَبيلاً سَهْلَةً، اَكْمِلْ لى بِها خَيْرَ الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ[6]
خداوندا بر محمد و آل او درود فرست و مرا به یاد خویش در اوقات غفلت آگاه کن و من را در ایام فراغت برای اطاعت از خویش به کار گیر و برای من طریقی آسان به سمت محبت خویش بگشای و خیر دنیا و آخرت را به وسیله آن برایم کامل گردان.
- اَنَّ رَجُلاً كَتَبَ اِلى اَبِى الْحُسَيْنِ بْنِ عَلىٍّ عليه السلام: يا سَيِّدى اَخْبِرْنى بِخَيْرِالدُّنْيا وَ الآْخِرَةِ فَكَتَبَ عليه السلام بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحيم اَمّا بَعْدُ فَاِنَّ مَنْ طَلَبَ رِضَى اللّه ِبِسَخَطِ النّاسِ كَفاهُ اللّه ُ اُمورَ النّاسِ وَ مَنْ طَلَبَ رِضَى النّاسِ بِسَخَطِ اللّه ِ وَكَلَهُ اللّه ُ اِلَىالنّاسِ وَ السَّلامُ[7]
همانا مردی به پدر من حسین بن علی (ع) نوشت: سرورم! مرا به خیر دنیا و آخرت آگاه نما. پس حضرت (ع) نوشتند: بسم الله الرحمن الرحیم و اما بعد: پس همانا آن کس که در طلب خشنودی خداوند باشند، هر چند که با نارضایتی مردم باشد، خداوند او را از مردم بی نیاز نماید و آن‌کس که در طلب رضا و خشنودی مردم باشد، هرچند با نارضایتی خداوند متعال، خداوند او را به مردم واگذار می‌کند. و السلام.
امام جعفر صادق (ع)
- مَنْ اَرادَ الْحَديثَ لِمَنْفَعَةِ الدُّنْيا لَمْ يَكُنْ لَهُ فِى الآخِرَةِ نَصيبٌ، وَ مَنْاَرادَ بِهِ خَيْرَ الآخِرَةِ اَعْطاهُ اللّه ُ خَيْرَ الدُّنْيا وَ الآْخِرَةِ[8]
هر آن‌که حدیث را برای سود و منفعت دنیایی بخواهد، در آخرت برای او بهره و نصیبی نیست و هر آن‌کس که برای خیر آخرت بخواهد، حق تعالی به او خیر دو جهان (دنیا و آخرت) را عطا می‌کند.
- لا يَنْبَغى لِمَنْ لا يَتَّقى مَلامَةَ الْعُلَماءِ وَ ذَمِّهِمْ اَنْ يُرْجى لَهُ خَيْرُ الدُّنْياوَ الآْخِرَةِ[9]
هر کس که از ملامت علما و مذمت آنان پروا نکند، نمی‌توان به خیر دنیا و آخرتش امیدوار بود.
- مَنْ يَتَّقِ اللّه َ فَقَدْ اَحْرَزَ نَفْسَهُ مِنَ النّارِ بِاِذْنِ اللّه ِ وَ اَصابَ الْخَيْرَ كُلَّهُ فِى الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ[10]
هر آن‌کس که تقوای الهی پیشه نمود خود را از آتش جهنم به اذن خداوند مصون کرده و به تمامی خیر دنیا و آخرت دست پیدا کرده است.
امام رضا (ع)
- اَنَّ رَجُلاً اَتَى سَيِّدَنا رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله فَقالَ يا رَسولَ اللّه ِ عَلِّمْنى خُلُقا يَجْمَعُ لى خَيْرَ الدُّنْيا وَ الآْخِرَةِ فَقالَ صلي الله عليه و آله لا تَكْذِبْ[11]
همانا مردی به نزد پیامبر خدا (ص) رفت و گفت: ای رسول خدا به من خصلت و خُلقی بیاموز که خیر دنیا و آخرت در آن جمع شده باشد، پس حضرت (ص) فرمودند: دروغ مگو.
- اِنَّ رَجُلاً سَاَلَ الْعالِمَ اَنْ يُعَلِّمَهُ ما يَنالُ بِهِ خَيْرَ الدُّنْيا وَ الآْخِرَةِ وَ لايُطَوِّلَ عَلَيْهِ فَقالَ لا تَغْضَبْ[12]
همانا مردی از اندیشمندی طلب کرد که در سخی گزیده به او چیزی را بیاموزد که با آن به خیر دنیا و آخرت دست پیدا کند، پس (اندیشمند) گفت: خشمگین و عصبانی مشو.
منابع:
[1] بحارالأنوار، ج ۲۷، ص ۷۸، ح ۱۲
[2] همان، ص55، ح19
[3] کنزالعمال، ح30783
[4] شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج20، ص301
[5] غرر الحکم، ح4670
[6] برگرفته از دعای بیستم صحیفه سجادیه
[7] بحارالأنوار، ج ۷۱، ص ۲۰۸، ح ۱۷
[8] کافی، ج1، ص46
[9] تحف العقول، ص364
[10] بحارالانوار، ج24، ص286، ح1
[11] فقه امام رضا، ص 354
[12] بحارالأنوار، ج ۷۳، ص ۲۶۵، ح ۱۳
تلاوت آیه 20 سوره شوری-محمد ایوب
مَنْ كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِي حَرْثِهِ ۖ وَمَنْ كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ نَصِيبٍ
كسي كه زراعت آخرت را بخواهد به کِشت او بركت و افزایش ميدهيم، و بر محصولش ميافزائيم، و کسی كه فقط كشت دنيا را بطلبد كمي از آن به او ميدهيم اما در آخرت هيچ بهره ای ندارد!