حرفه کشاورزی از جمله حرفه‌ها و شغل‌هایی است که در دین مبین اسلام و کلام ائمه بزرگوار بسیار مهم گفته شده است و درآمد حاصل از آن مبارک، پاک و حلال بیان گردیده است. حرفه‌ای که بسیاری از صلحا، انبیاء و امامان معصوم علیه السلام به آن پرداخته‌اند و این حرفه را مایه افتخار گفته‌اند. ائمه اطهار علیهم السلام افرادی که به این حرفه مشغول هستند را نیکوکار، توکل کننده، با ارزش و سودمند برای اجتماع معرفی نموده و آنان را در آخرت، دارای برترین جایگاه‌ها گفته‌اند. در این مطلب برخی از احادیث که در این باره نقل شده‌اند را برای پی بردن به اهمیت این حرفه در اسلام جمع آوری و به نگارش در آورده‌ایم.
کشاورزی در کلام رسول خدا (ص)
- مَن غَرَسَ غَرسا فَأثمَرَ ، أعطاهُ اللّهُ مِنَ الأجرِ قَدرَ ما يَخرُجُ مِن الثَمَرَةِ [1]
هر آن‌کس که درختی بکارد و آن درخت به ثمره دهد، خداوند متعال به اندازه‌ای که آن درخت میوه (ثمره) دهد، او را پاداش دهد.
- ما مِن مسلِمٍ يَغرِسُ غَرسا أو يَزرَعُ زَرعا، فَيَأكُلُ مِنهُ طَيرٌ أو إنسانٌ أو بَهيمِةٌ، إلاّ كانَ لَهُ بِه صَدَقةٌ [2].
هر مسلمانی که درختی بکارد و یا زراعتی کند، و پرنده یا انسان یا هر چرنده‌ای از آن بخورد، برای او صدقه خواهد بود.
- یا عَلِیُّ لا یُظلَمُ الفَلّاحونَ بِحَضرَتِکَ وَ لا یُزادُ عَلی أرضٍ وَضَعتَ عَلَیها [3].
ای علی! مبادا که با حضورت به کشاورزان ستم شود و مالیات زمین بر آن‌ها زیاد گردد
- مَن غَرَسَ غَرساً لَم یَأکُلْمِنهُ آدَمِیٌّ وَ لا خَلقٌ مِن خَلقِ اللهِ إلّا کانَ لَهُ صَدَقَةً [4].
آن‌کس که درختی بکارد و انسان یا آفریده‌ای از آفریده‌های الهی از آن بخورند برای او صدقه خواهد بود.
- اُطلُبُوا الرِّزقَ في خَبايَا الأَرضِ ـ يَعني فِي الحَرثِ وَ الزِّراعَةِ [5]
رزق و روزی را در آنچه که در زمین نهفته است، بجوئید، یعنی در کاشت و زراعت.
- مَن زَرَعَ زَرعا فَأَكَلَ مِنهُ الطَّيرُ أوِ العافِيَةُ، كانَ لَهُ بِهِ صَدَقَةٌ [6]
هر آن‌کس که زراعت کِشت کند و پرنده یا چرنده‌ای از آن بخورد، صدقه‌ای برای آن شخص خواهد بود.
کشاورزی در احادیث امامان (ع)
امام سجاد (ع)
- الإمام زين العابدين عليه السلام: قَدِمَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله المَدينَةَ فَقالَ: يا مَعشَرَ قُرَيشٍ، إنَّكُم تُحِبُّونَ الماشِيَةَ فَأَقِلّوا مِنها، فَإِنَّكُم بِأَقَلِّ الأَرضِ مَطَرا، وَاحتَرِثوا؛ فَإِنَّ الحَرثَ مُبارَكٌ؛ وأَكثِروا فيهِ مِنَ الجَماجِمِ [7]
امام سجاد فرمودند: حضرت رسول (ص) به مدینه آمد، آن‌گاه فرمود: ای گروه قریش! شما دام (احشام) دوست دارید. از آن بکاهید زیرا که شما در منطقه و سرزمینی قرار دارید که کم باران است، به کشاورزی بپزدازید زیرا کشاورزی برکت است و جمجمه‌ها (چیزهایی همچون مترسک) را در آن زیاد نمایید.
امام محمد باقر (ع)
- خَيرُ الأعمالِ الحَرْثُ، تَزرَعهُ فَيَأكُلُ مِنهُ البَرُّ و الفاجِرُ، أمّا البَرُّ فَما أكَلَ مِن شيءٍ استَغفَرَ لكَ، و أمّا الفاجِرُ فما أكَلَ مِنهُ مِن شَيءٍ لَعَنَهُ، و يَأكُلُ مِنهُ البهائمُ و الطَّيرُ [8]
برترین اعمال کِشت و کشاورزی است. چیزی را کِشت می‌کنی که نیک و بد از آن می‌خورد، نیک از آن تناول کند برای تو طلب آمرزش نماید و بدکار از آن بهره ببرد (بخورد) او را لعن می‌کند و چرندگان و پرندگان نیز از آن بهره خواهند برد.
- كانَ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام يقولُ : مَن وَجَدَ ماءً و تُرابا ثُمّ افتَقَرَ فَأبعَدَهُ اللّهُ [9]
امام محمد باقر علیه السلام فرمودند که حضرت امیر المومنین (ع) می‌فرماید: هر آن‌کس که با وجود برخورداری از آب و خاک نیازمند باشد، خداوند از رحمت خویش دورش می‌سازد.
امام صادق (ع)
- هُمُ الزّارِعُونَ كُنوزَ اللّه ِ في أرضِهِ، و ما في الأعمالِ شَيءٌ أحَبَّ إلى اللّهِ مِن الزِّراعَةِ، و ما بَعَثَ اللّهُ نبيّا إلاّ زَرّاعا إلاّ إدريسَ عليه السلام فإنّهُ كانَ خَيّاطا [10].
امام ششم شیعیان در پاسخ به یزید بن هارون واسطی که از ایشان درباره برزگران سوال نمود، فرمود: آن‌ها کِشتکاران گنج‌های الهی در زمین او می‌باشند. در بین اعمال هیچ عمل یا کاری نزد خدای متعال دوست داشتنی تر از کشاورزی نیست و خداوند هیچ نبی مبعوث نکرد جز آن‌که کشاورز بود، مگر ادریس علیه السلام که به حرفه خیاطی مشغول بود.
- إنّ اللّهَ عزّ و جلّ اختارَ لأنبيائهِ الحَرثَ و الزَّرعَ ، كَي لا يَكرَهُوا شيئا مِن قَطْرِ السماءِ [11]
همانا خداوند عز و جل برای پیامبران خود، کِشت و زراعت را انتخاب کرد، تا باریدن باران از آسمان را ناخوش ندارند
- إنّ اللّهَ جَعَلَ أرزاقَ أنبيائهِ في الزَّرعِ و الضَّرعِ ، لِئلاّ يَكرَهُوا شَيئا مِن قَطْرِ السماءِ [12]
همانا خداوند رزق و روزی انبیاء خود را در زراعت (کشاورزی) و دامداری قرار داد تا باریدن باران را ناخوش ندارند.
منابع:
[1] مستدرك الوسائل : 13/460/15893
[2] صحيح البخاري : 2/817/2195
[3] وسائل الشیعه، ج13، ص216
[4] نهج الفصاحه، ح میم
[5] تفسير القرطبي : ج 13 ص 15 ، كنزالعمّال : ج 4 ص 21 ح 9302
[6] كنزالعمّال : ج 3 ص 892 ح 9054
[7] كنزالعمّال : ج 4 ص 31 ح 9348
[8] الكافي : 5/260/5
[9] قرب الإسناد : 115/404
[10] میزان الحکمه، ج5
[11] الكافي : ۵/۲۶۰/۱
[12] الكافي : ۵/۲۶۰/۲
- تلاوت ترتیل آیه 63 و 64 سوره واقعه – شاطری ابوبکر
أَفَرَأَيْتُمْ مَا تَحْرُثُونَ
أَأَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ
آیا هیچ درباره آنچه کشت می‌کنید اندیشیده‌اید؟!
آیا شما آن را می‌رویانید یا ما می‌رویانیم؟!