آدمی میل به بقا و جاودانگی دارد و این میل فطری بوده و گریزی از آن نیست و حتی آن گروه از انسان‌ها که بر اثر نا امیدی از رنج و سختی این دنیا و مُردن برای رهایی سخن می‌گویند نیز در واپسین لحظات عمر خود برای بقا تلاش می‌کنند. اما جاودانگی در این دنیا طبق حکمت و علم الهی ناممکن است اما می‌توان با بررسی و شناخت عوامل مادی و همچنین معنوی عمر بیشتری را تجربه کرده و سال‌های بیشتری را در این جهان گذراند. در این باره، در تعالیم اسلامی و در میان احادیث معتبر و منقول از ائمه اطهار علیهم السلام به برخی از عوامل افزایش طول عمر و آن‌چه که سبب کاهش آن می‌شود اشاره شده است که در ادامه به بیان آن‌ها خواهیم پرداخت.
طول عمر در احادیث روایت شده از پیامبر (ص)
- یَابْنَ آدَمَ! اِبْرِرْ واِلدَیْکَ وَ صِلْ رَحِمَکَ، یُیَسَّر لَکَ یُسْرُکَ وَ یُمَدَّ لَکَ فی عُمْرِکَ و اَطِع رَبَّکَ تُسَّمی عاقِلاً و لا تَعصَهُ تُسَمّی جاهِلاً [1].
ای فرزند آدم، به والدین خود نیکی کن و صله رحم نما، تا حق تعالی کار تو را آسان و عمر تو را طولانی کند. پروردگار خویش را اطاعت کن تا خردمند و عاقل خوانده شوی و از او نافرمانی نکن که جاهل و نادان به حساب خواهی آمد.
- مَنْ اُلْهِمَ الصِّدْقَ فی کَلامِهِ وَ الاِْنْصافَ مِنْ نَفْسِهِ وَ بِرَّ والِدَیْهِ وَ وَصلَ رَحِمِهِ، اُنْسِیءَ لَهُ فی اَجَلُهُ وَ وُسِّعَ عَلَیْهِ فی رِزْقِهِ وَ مُتِّعَ بِعَقْلِهِ وَ لُـقِّنَ حُجَّتَهُ وَقْتَ مُساءَلَتِهِ [2].
هر آن‌که صداقت در کلام، انصاف در کردار، نیکی و خوبی به پدر و مادر و صله رحم به او الهام گردد، اجل او به تاخیر می‌افتد، رزق و روزیش فزونی یابد، از عقل خویش بهره‌مند گشته و زمان سوال (ماموران الهی) جواب لازم به وی تلقین می‌شود.
- اَکْثِرْ مِنْ الطَّهورِ یَزِدِ اللّهُ فی عُمُرِکَ [3].
وضو فراوان بگیر تا خداوند متعال عمرت را فزونی دهد.
- اَلصَّدَقَهُ عَلی وَجْهِها وَ بِرُّ الْوالِدَیْنِ وَ اصْطِناعُ الْمَعْروفِ یُحَوِّلُ الشَّقاءَ سَعادَهً وَ یَزیدُ فِی الْعُمْرِ [4].
صدقه دادن با رعایت شرایط آن و نیکی به والدین و عمل به کارهای خوب، بدبختی را به خوشبختی بدل می‌کند و بر عمر خواهد افزود.
طول عمر در احادیث امامان (ع)
امام علی (ع)
- مَنْ جارَ قَصُرَ عُمْرُهُ [5].
هر که ستم کند، عمرش کوتاه گردد.
- ایّاکَ وَ طولَ الاَْمَلِ فَکَمُ مِنْ مَغْرورٍ اِفْتَتَنَ بِطولِ اَمَلِهِ فَاَفْسَدَ عَمَلَهُ وَ قَطَعَ اَجَلَهُ فَلا اَمَلَهُ اَدْرَکَ وَ لا مافاتَهُ اسْتَدْرَکَ [6].
از آرزوهای دور بپرهیز، چه بسا شخص فریب خورده‌ای که به آرزوی دور و دراز خود، فریب خورد و کار خویش را تباه کرد و مرگ خود را حتمی نمود و در نهایت (و نتیجه) نه به آرزویی که داشت رسید و نه آن‌چه را که از دست داده بود، تلافی کرد.
- زیادَهُ الشُّکْرِ وَ صِلَهُ الرَّحِمِ تَزیدُ فِی الْعُمْرِ وَ تَفْسَحُ فِی الاَْجَلِ [7].
سپاس زیاد و صله رحم، عمر را افزون و بر مهلت حیات خواهد افزود.
امام سجاد (ع)
- اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ… و عَمِّرنی ما کانَ عُمُری بَذلهً فی طاعَتِکَ، فَاِذا کانَ عُمُری مَرتعا للشَّیطانِ فَاقبِضنی الیکَ قَبْلَ اَنْ یَسْبِقَ مَقْتُکَ اِلَیَّ، اَوْ یَسْتَحْکِمَ غَضَبُکَ عَلَیَّ [8].
خداوندا بر محمد و آل محمد درود فرست و عمر من را تا هنگامی که صرف طاعت تو می‌شود، طولانی نما و هر زمان عمر من مرتع شیطان شد، پیش از آن‌که نفرت تو به من رو کند و یا خشم تو بر من حتمی گردد، جان مرا بگیر و به سوی خویش ببَر.
- مَنْ صَلّی فی مَسْجِدِ السَّهْلَهِ رَکْعَتَیْنِ زادَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ فی عُمُرِهِ سَنَتَیْنِ [9].
هر آن‌کس که در مسجد سهله دو رکعت نماز گزارد، خداوند عز و جل به عمر او دو سال می‌افزاید.
امام محمد باقر (ع)
- اَلْبِرُّ وَ الصَّدَقَهُ یَنْفیانِ الْفَقْرَ وَ یَزیدانِ فِی الْعُمْرِ وَ یَدْفَعانِ عَنْ صاحِبِهِما سَبعینَ میتَهَ سوءٍ [10].
نیکی و صدقه، فقر را می‌برد و بر عمر می‌افزاید و هفتاد مرگ بد را از صاحب خویش دور می‌سازد.
امام جعفر صادق (ع)
- اَلْبِرُّ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ یَعْمُرانِ الدّیارَ وَ یَزیدانِ فِی الاَْعْمارِ [11].
نیکی و حُسن خُلق، سرزمین‌ها (خانه‌ها) را آباد و عمرها را طولانی می‌گردانند.
- اَرْبَعَهٌ تُهْرِمُ قَبْلَ اَوانِ الْهَرَمِ: اَکْلُ الْقَدیدِ وَ الْقُعُودُ عَلَی النَّداوَهِ وَ الصُّعودُ فِی الدَّرَجِ وَ مُجامَعَهُ الْعَجوزِ [12].
چهار چیز است که آدمی را قبل از آن‌که زمان پیری او برسد، پیر میگرداند: تناول گوشت خشک شده، نشستن بر مکان مرطوب، بالا رفتن از پله، آمیزش با پیر زنان.
- اَلذُّنوبُ الَّتی تُغَیِّیرُ النِّعَمَ الْبَغْیُ وَ الذُّنوبُ التَّی تورِثُ النَّدَمَ الْقَتْلُ وَ الَّتی تُنْزِلُ النِّقَمَ الظُّلْمُ وَالَّتی تَهْتِکُ السُّتورَ شُرْبُ الْخَمْرِ وَ الَّتی تَحْبِسُ الرِّزْقَ الزِّنا وَ الَّتی تُعَجِّلُ الْفَناءَ قَطیعَهُ الرَّحِمِ وَالَّتی تَرُدُّ الدُّعاءَ وَ تُظْلِمُ الْهَواءَ عُقوقُ الْوالِدَیْنِ [13].
معاصی و گناهانی که نعمات را تغییر می‌دهند، تجاوز به حقوق دیگر افراد است. معاصی که ندامت می‌آورند، قتل است، و معصیتی که گرفتاری را سبب می‌شود، ظلم است، گناهی که آبرو می‌برد، نوشیدن شراب است. معصیتی که جلوی رزق و روزی را میگیرد، زنا می‌باشد و آن معصیتی که مرگ را تسریع می‌بخشد، قطع صله رحم است و آن گناهی که از استجابت دعا جلوگیری می‌کند و زندگی را تیره میگرداند، نافرمانی از والدین است.
منابع:
[1] الفردوس، ج 5، ص 282، ح 8190
[2] اعلام الدین، ص 265
[3] امالی، ص 60، ح 5
[4] کنزالعمال ، ح 4444
[5] عیون الحکم والمواعظ ، ص 429، ح 7334
[6] عیون الحکم والمواعظ ، ص 99، ح 2278
[7] عیون الحکم والمواعظ، ص 275، ح 4999
[8] صحیفه سجادیه
[9] المزار للمفید، ص 14
[10] ثواب الاعمال ، ص 141
[11] کافی ، ج 2، ص 100، ح 8
[12] تحف العقول ، ص 317
[13] علل الشرایع ، ج 2، ص 584