احادیث نبوی درباره حیوانات و حقوق آن ها

دین اسلام بر خلاف آن چه که مخالفان و معاندان در جهت تخریب آن بیان کرده اند، آئینی است که نه تنها به حقوق خُرد و کلان انسان ها پرداخته است بلکه تمامی جانداران از جمله حیوانات موجود بر روی کره زمین را محترم دانسته، درباره رعایت حقوق آن ها سخن گفته و دستوراتی را وضع و مقرر کرده است. در حقیقت بر اساس اصول دین مبین اسلام هر یک از حیوانات در نظام آفرینش مقام و جایگاهی دارد و انسان می بایست حقوق آن ها را رعایت نماید و با آنان به مهربانی رفتار نماید زیرا آنان همچون انسان ها آفریده خداوند هستند و به شیوه ی خود به تسبیح او مشغول می باشند. در سیره و سنت نبوی که خود برخواسته از کلام الهی است، به وفور دیده شده که حضرت محمد (ص) به مهربانانه رفتار نمودن با حیوانات و بد رفتاری نکردن با آن ها توصیه و سفارش کرده است به همین سبب در این مطلب برآن شدیم تا برخی از احادیث گهربار ایشان درباره حیوانات و حقوق آن ها را برای بهره مندی و استفاده شما جمع آوری نموده و منتشر سازیم.

احادیث نبوی درباره حیوانات

• لَمّا أبْصَرَ ناقَةً مَعْقولَةً و علَيها جِهازُها: أينَ صاحِبُها؟ مُروهُ فلْيَسْتعِدَّ غَدا للخُصومَةِ [1]

رسول الله (ص) زمانی که ماده شتری را مشاهده کرد که بار او همچنان بر پشتش قرار دارد فرمود: صاحب او کجاست؟ به او بگویید که خویشتن را برای شکایت این شتر در روز جزا آماده و مهیا سازد.

• إنّ اللّهَ يُحِبُّ الرِّفْقَ و يُعينُ علَيهِ، فإذا رَكِبْتُمُ الدَّوابَّ العُجْفَ فأنْزِلوها مَنازِلَها ، فإنْ كانتِ الأرضُ مُجْدِبَةً فانْجوا عَنها ، و إنْ كانتْ مُخْصِبةً فأنْزِلُوها مَنازِلَها [2].

همانا خداوند مدارا نمودن را دوست دارد و بر انجام دادن آن یاری می کند. پس هر زمان چارپایان لاغر را سوار شدید آن ها را منزل هایشان فرود آورید. پس اگر که زمین خشک و بی گیاه است به سرعت از آن گذر کنید و اگر که پر علف بود در آن جا به آنان استراحت دهید.

• لَو غُفِرَ لَكُم ما تَأتونَ إلى البَهائِم لَغُفِرَ لَكُم كَثيرا [3].

اگر که ستم و ظلمی که به حیوانات روا می دارید بخشوده شود، بسیاری از گناهانتان بخشیده خواهند شد.

• ارْكَبوا هذهِ الدَّوابَّ سالِمَةً و اتَّدِعُوها سالِمَةً، و لا تَتَّخِذوها كَراسِيَّ لأحاديثِكُم في الطُّرُقِ و الأسْواقِ ، فَرُبَّ مَرْكوبَةٍ خَيرٌ مِن راكِبِها و أكْثَرُ ذِكْرا للّه ِ تباركَ و تعالى مِنهُ [4]

چارپایان سالم را سوار شوید و آنان را صحیح و سالم نگاه دارید و آن ها (چارپایان) را کرسی (محل نشستن) برای صحبت های خود در مسیرها و بازارها نسازید، چه بسا مرکبی که از سوار خویش برتر بوده و بیشتر به یاد خداوند متعال باشد.

• لَعنَ اللّه ُمَن مَثَّلَ بالحَيوانِ [5].

خداوند متعال لعنت نمود کسی را که حیوان را مُثله (بریدن گوش یا بینی) کند.

• للدّابّةِ على صاحِبِها سِتُّ خِصالٍ: يَعْلِفُها إذا نَزلَ، و يَعْرِضُ علَيها الماءَ إذا مَرَّ بهِ، و لا يَضْرِبُها إلاّ على حقٍّ، و لا يُحَمّلُها ما لا تُطيقُ، و لا يُكلّفُها مِن السَّيرِ إلاّ طاقَتَها، و لا يَقِفُ علَيها فُواقا [6]
• برای حیوان بر گردن صاحب او شش حق است: هر زمان از آن پیاده گشت علوفه اش را بدهد، اگر که از کنار آبی رد شد، به او آب دهد (سیرابش کند)، و جز به حق آن را نزند، و فوق طاقت و قدرتش بر او بار نگذارد، بیش از توانی که دارد او را راه نبرد، و مدت زمان زیادی بر روی آن درنگ نکند (به این معنا که اگر قرار نیست او را راه برد بر او سوار نماند و پیاده شود).
• إنَّ الدَّابّةَ تقولُ: اللّهُمَّ ارْزُقني مَلِيكَ صِدْقٍ، يُشْبِعُني، و يَسْقِيني، و لا يُحَمِّلُني ما لا اُطيقُ [7].

همانا حیوان می گوید: خدوندا! صاحب و مالک خوبی نصیبم گردان، کسی که مرا سیر کند، به من آب دهد و بیش از حد توان و قدرتم بر من بار قرار ندهد.

• لا تَضْرِبوا الدَّوابَّ على وُجوهِها ؛ فإنَّها تُسَبِّحُ بحَمْدِ اللّهِ [8]

بر صورت حیوانات نزنید، چون که آن ها تسبیح خداوند را گویند.

• نهى النَّبيُّ صلى الله عليه و آله عنِ التَّحْريشِ بَينَ البَهائمِ [9].

پیامبر گرامی اسلام (ص) از به جان یکدیگر انداختن حیوانات نهی نموده است.

• نَهى (رسول اللّه صلى الله عليه و آله) عن قَتلِ كُلِّ ذي رُوحٍ إلاّ أنْ يُؤذي [10]

رسول خدا (ص) از کشتن هر جانداری بر حذر داشته و نهی نموده است مگر اینکه آن جاندار آزار رساند.

• ما مِن دابَّةٍـ طائرٍ و لا غَيرِهِ ـ يُقتَلُ بغَيرِ الحقِّ إلاّ ستُخاصِمُهُ يَومَ القِيامَةِ [11]

هر نوع حیوانی خواه پرنده باشد یا چیزی جز آن، اگر که به ناحق کشته شود در روز جزاء از قاتل خویش شکایت خواهد کرد.

• إنَّ اللّه َ كَتَبَ الإحسانَ على كُلِّ شيءٍ ، فإذا قَتَلتُم فَأحسِنوا القِتلَةَ ، و إذا ذَبَحتُم فَأحسِنوا الذِّبحَةَ ، و لْيُحِدَّ أحَدُكُم شَفرَتَهُ و لْيُرِحْ ذَبيحَتَهُ [12]

همانا خداوند به احسان و نیک عمل نمودن در هر چیزی سفارش کرده است، پس اگر که حیوانی را (برای خوردن) کشتید، نیکو بکشید و اگر که حیوانی را ذبح نمودید، نیکو ذبح نمایید، و هر یک از شما باید کارد (چاقو) خود را خوب تیز کند و ذبیحه خود را راحت کند.

• رأيتُ في النّارِ صاحِبةَ الهِرّةِ تَنْهَشُها مُقْبِلَةً و مُدْبِرَةً، كانتْ أوثَقَتْها فلَم تكُنْ تُطعِمُها و لَم تُرْسِلْها تأكُلُ مِن خِشاشِ الأرضِ [13]

پیامبر (ص) فرمودند: در آتش جهنم زنی را دیدم که گربه اش از هر سو او را گاز می گرفت، دلیلش این بود که در دنیا آن زن گربه را بسته بود و نه به او غذا می داد و نه آن را آزاد و رها می ساخت تا خودش حیوانی را شکار کند.

• غُفِرَ لامْرأةٍ مُومِسَةٍ مرَّتْ بكلبٍ على رأسِ رَكِيٍّ يَلْهَثُ كادَ يَقْتُلُهُ العَطَشُ، فنَزَعَتْ خُفَّها فأوْثَقَتْهُ بخِمارِها فنَزَعَتْ لَهُ مِن الماءِ، فغُفِرَ لَها بذلكَ [14]

زن بدکاره ای آمرزیده شده به سبب آن که هنگامی که سگی را مشاهده کرد که بر سر چاهی (بر اثر تشنگی) له له می زد و از تشنگی کم مانده است بمیرد، او کفش خود را در آورد و آن را به روسری خویش بست و توسط آن از چاه آب بیرون آورد و به آن حیوان داد.

منابع:

[1] بحار الأنوار: ۷/۲۷۶/۵۰

[2] الكافي

[3] کنزالعمال، 24973

[4] كنز العمّال

[5] کنزالعمال،24971

[6] مستدرک الوسائل، 9393/258/8

[7] من لا یحضره الفقیه، 2477/289/2

[8] الکافی، 4/538/6

[9] التاج الجامع للاصول: 351/4

[10] کنز العمال: 39981

[11] کنز العمال: 39968

[12] الترغیب و الترهیب: 2/156/1

[13] مستدرک الوسائل:9502/302/8

[14] کنزالعمال: 43695

 

• تلاوت ترتیل آیه 38 سوره انعام – استاد محمد حسین سعیدیان