سوره عادیات صدمین سوره قرآن کریم طبق ترتیب کنونی سوره ها است که در این مطلب قصد داریم به معرفی آن، شأن نزولش و خواص و فضائل آن بپردازیم.
سوره عادیات (والعادیات) که نام آن برگرفته از آیه نخست است چهاردهمین سوره ای است که بر پیامبر اکرم (ص) نازل شده است. این سوره دارای یازده آیه است و از مفصلات قرآن کریم به شمار می رود. عادیات در واقع تیزتک هایی (اسب های تندرو که در زمان دویدن همهمه ی صدای آن ها به گوش می رسد) هستند که خداوند در ابتدای سوره به آن ها قسم خورده است. این سوره با به تصویر کشیدن جهادگران و صحنه جنگ و نبرد به ناشکر بودن آدمی در مقابل پروردگار خود و خساست او به سبب مال دوستی و دنیا دوستی اش اشاره دارد و اوضاع روز جزا را یادآور می گردد [1].
در مورد مکی یا مدنی بودن سوره عادیات اختلاف نظر وجود دارد، در تفسیر نمونه مدنی بودن این سوره به مکی بودن آن ترجیح داده شده و محمد هادی معرفت که از عالمان مذهب تشیع است به مکی بودن آن اذعان داشته است.
شأن نزول سوره عادیات
درباره شأن نزول سوره عادیات در کتاب مجمع البیان اینگونه بیان شده است که سوره عادیات درباره امام علی (ع ) و نبرد ذات السلاسل نازل گردیده است (البته برخی معتقدند که این مورد شأن نزول نیست و یکی از مصادیق روشن و آشکار آن است).
آمده است که در سال هشتم هجری قمری به پیامبر اکرم (ص) خبر رسید که دوازده هزار سواره در سرزمین «یابس» گرد آمده و هم پیمان گشته اند تا زمانی که رسول الله (ص) و علی (ع) را به قتل نرسانند و جمعیت افراد مسلمان را متلاشی ننمایند، از پای ننشسته و دست از تلاش بر ندارند. پیامبر (ص) پس از شنیدن این خبر گروهی از اصحاب را به رهبری برخی از صحابه به نزد آن ها فرستاد تا با آن ها به گفتگو بنشینند اما گفتگو ها نتیجه ای نداشت و صحابه به نزد حضرت برگشتند. در نهایت رسول خدا (ص) امام علی علیه السلام را با جمع بسیاری از مهاجرین و انصار به جنگ با آن ها فرستاد. سپاه اسلام به سرعت به سمت دشمن روانه شد. در واقع آن ها شب حرکت کرده و هنگامه صبح دشمن را محاصره کردند. آن ها در ابتدا اسلام را به دشمن عرضه نمودند، اما دشمنان اسلام را قبول نکردند و بیان داشتند که جز به جنگ و نبرد به هیچ چیز دیگری راضی نمی شوند. پس جنگ آغاز شد و امام علی (ع) و یاران او توانستند پیروز میدان گردند و دشمن را شکست دهند. آن ها در این جنگ غنیمت هایی را به دست آوردند و عده ای را نیز به اسارت گرفتند.
علی (ع) و سپاهیان به مدینه بازنگشته بودند و هیچ کس از نتیجه نبرد با خبر نبود که سوره مبارکه عادیات بر حضرت (ص) نازل شد. پیامبر (ص) این سوره را در نماز صبح تلاوت کردند. پس از پایان نماز، اصحاب گفتند که این سوره را تاکنون نشنیده اند. پیامبر (ص) فرمودند: آری، علی (ع) بر دشمن پیروز گشته و جبرئیل دیشب با آوردن این سوره بشارت آن را داد. چند روز پس از نزول سوره عادیات امام علی (ع) با غنائم و اسرا به مدینه رسید. [2]
خواص و فضائل سوره عادیات
از رسول الله (ص) و امامان معصوم (ع) درباره فضیلت ها و خواص سوره مبارکه عادیات احادیثی روایت گردیده است که در این بخش به برخی از آن ها اشاره خواهیم کرد.
- از حضرت محمد (ص) روایت شده که هر شخصی سوره عادیات را تلاوت نماید به عدد هر یک از حجاجی که (در شب عید قربان) در مزدلفه [3] توقف نموده و در آن جا حضور دارند، ده حسنه به او داده می شود. [4]
- امام صادق (ع) در فضیلت خواندن این سوره فرموده است: فردی که سوره «والعادیات» را قرائت کند و خواندن آن را ادامه دهد (تداوم داشته باشد)، خداوند متعال او را با امیر مومنان (ع) در روز قیامت ویژه مبعوث کند و در حجره ایشان از دوستان و رفقای آن حضرت خواهد بود [5].
- در سخن دیگری از امام جعفر صادق (ع) آمده است که هر انسانی که خائف، گرسنه، تشنه، سرگردان و یا مدیون است سوره عادیات را تلاوت کند به امر و یاری خداوند متعال از آن گرفتاری رهایی خواهد یافت. [6]
- در کتاب منتخب الختوم آمده اگر که شخصی سوره عادیات را 110 مرتبه به عدد نام امام علی (ع) (بر اساس حروف ابجد) بخواند رزق و روزی اش از جایی که گمان نمی کند به او می رسد [7].
منابع:
[1] دانشنامه قرآن و قرآنپژوهی، ۱۳۷۷ش، ج ۲، ص ۱۲۶۷
[2] مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ ش، ج ۲۷، ص ۲۴۰
[3] مشعر الحرام، سرزمینی مابین عرفات و منا.
[4] مجمع البیان
[5] وسائل ج ٤ ص ٨٩٥
[6] مصباح کفعمی ص ٤٦١
[7] منتخب الختوم، ص 532
تلاوت ترتيل «سوره عادیات» با صدای استاد فاطمی