شأن نزول و فضائل سوره مبارکه قارعه

سوره مبارکه قارعه از دیگر سوره های قرآن کریم می باشد که در این مطلب به شأن نزول و فضائل آن که در کتب روایی و حدیث آمده اند، خواهیم پرداخت.

سوره قارعه، سی امین سوره ای است که بر پیامبر (ص) نازل شده است. محل نزول این سوره را که جزو مُفَصَلات می باشد، شهر مکه دانسته اند و گفته شده که نام آن از واژه «القارعه» آیه اول که به معنای کوبنده است و یکی از نام های قیامت و روز جزاست گرفته شده است. این سوره در ترتیب کنونی قرآن سوره صد و یکم است و در تمام آیات آن به موضوع قیامت، سختی ها و مشقت های آن، احوال انسان ها در آن روز و سرنوشتشان پرداخته شده است.

شأن نزول سوره قارعه [1]

همانطور که می دانید آیات و سوره های قرآن مجید که برنامه جامع زندگی و سعادت انسان در آن ها قرار گرفته است به شکل تدریجی و در زمان های مختلف و بر اساس اوضاع و شرایط موجود بر پیامبر مهر و رحمت حضرت محمد (ص) نازل شده اند. در واقع اگر که حادثه و یا ماجرایی اتفاق می افتاد و یا مشکلی در میان مسلمانان پیش می آمد برای از میان برداشتن آن مشکل، آیات قرآن بر پیامبر (ص) نازل می شدند که به دلیل و یا ماجرایی که باعث نزول آیات شده، شأن نزول می گویند (البته نمی توان گفت تمام آیات قرآن دارای شأن نزول هستند بلکه آیات بسیاری وجود دارند که مردم را به تفکر در خلقت، معاد و … دعوت می کنند و آیاتی نیز وجود دارند که در آن ها به داستان و فرجام اقوام گذشته پرداخته شده است تا درس عبرتی برای انسان ها باشند و از آن ها پند بگیرند).

درباره شأن نزول سوره مبارکه قارعه چندین روایت در کتب تفسیری و روایی آمده است که در این بخش برخی از آن ها را بیان خواهیم نمود.

• من به تو مشتاق تر بودم …

ابن عباس نقل می کند: پانزده [2] روز گذشته بود و بر پیامبر اکرم (ص) وحی نازل نگردید، پس مشرکان گفتند: خدای محمد رهایش کرده و او را دشمن داشته است زیرا اگر که در گفتار خود مبنی بر اینکه مأموریتی از سوی خداوند دارد، صادق است، باید به طور مستمر و مرتب بر او وحی نازل شود. در این جا بود که سوره قارعه نازل شد. وقتی که وحی توسط جبرئیل بر دل و جان پیامبر (ص) نازل شد رسول الله (ص) به جبرئیل فرمود: دیر کردی، به تو سخت مشتاق بودم.

جبرئیل نیز گفت: و من به تو مشتاق تر بودم، اما من مأمورم و جز به امر خداوند نازل نمی گردم [3]

• نگفتن ان شا الله توسط رسول الله [4] …

بیان شده که گروهی از یهودیان به نزد پیامبر (ص) آمده و از ایشان درباره «ذو القرنین»، «اصحاب کهف» و خلقت «روح» سوال کردند، رسول الله (ص) نیز فرمودند: فردا به شما خبر می دهم و ان شاء الله نگفت و همین امر باعث شد که وحی الهی چندین روز از او قطع گردد و دشمنان اسلام ایشان را شماتت و سرزنش کنند. از این رو پیامبر (ص) ناراحت و غمگین شد. پس این سوره برای تسلی خاطر آن بزرگوار نازل گردید.

• علاوه بر آن چه بیان شد در برخی از روایات موجود آمده است که گروهی از مسلمانان به رسول خدا (ص) عرض نمودند که چرا وحی الهی بر شما نازل نمی شود و ایشان در جواب آن ها فرمود: چگونه وحی خداوند بر من نازل گردد وقتی که شما مفاصل انگشتان خود را پاک و تمیز نمی کنید و ناخن های خود را نمی گیرید.

فضائل و برکات سوره مبارکه قارعه

درباره آثار و فضیلت های سوره قارعه از رسول خدا (ص) و ائمه اطهار (ع) احادیثی نقل شده است که در این بخش به بیان برخی از آن ها خواهیم پرداخت.

• از پیامبر رحمت و مهربانی درباره این سوره آمده است: هر فردی که سوره مبارکه قارعه را تلاوت نماید در روز جزاء میزان و ترازوی خوبی ها و حسناتش سنگین خواهد شد [5].

همچنین به سبب اینکه سوره قارعه در وصف قیامت آمده است رسول الله (ص) فرمودند: مرا پیر کرده است (منظور سوره قارعه است) [6].

علاوه بر آن چه گفته شد پیامبر (ص) نوشتن و به همراه داشتن این سوره را سبب گشایش و آسانی در کار بیان نموده است. در واقع ایشان فرموده بودند: هر فردی که سوره قارعه را بنویسد و به همراه حاجات و نیازمندی های خود قرار دهد پروردگار متعال در کارش آسانی قرار می دهد [7].

• از امام محمد باقر (ع) درباره فضیلت این سوره روایت شده که هر شخصی این سوره را تلاوت نماید و به صورت مستمر انجام دهد، خداوند متعال او را از فتنه دجال و همچنین ایمان به او نگاه داشته و همچنین از گرفتار شدن به آتش دوزخ در امان می دارد [8].

منابع:

[1] برگرفته از مجمع البیان، ج 10

[2] در تعداد ایامی که بر پیامبر (ص) وحی نازل نشده است اختلاف وجود دارد. برخی گفته اند دوازده روز، برخی دیگر پانزده روز و بعضی دیگر تا چهل روز را گفته اند و در روایتی نقل شده است که تنها دو یا سه شبانه روز بر پیامبر وحی نازل نشده است.

[3] این بخش از روایت در حدیثی آمده است.

[4] این شأن نزول برای سوره قارعه بعید به نظر می رسد زیرا ارتباط یهودیان با رسول الله (ص) و پرسش این گونه سوالات عمدتا در مدینه انجام می گرفت نه در مکه، در حالی که سوره قارعه در مکه نازل شده است.

[5] مجمع البیان، ج 10، ص 426

[6] الجامع الصغیر، ج 2، ص 82

[7] تفسیرالبرهان، ج 5، ص 739

[8] ثواب الاعمال، ص 125

• تلاوت ترتیل سوره مبارکه قارعه – استاد حامد شاکرنژاد

 

دانلود