احادیث روایت شده از رسول خدا (ص) در رابطه با تربیت فرزند
- أدِّبُوا أوْلادَكُمْ عَلَیَ ثَلاثٍ: حُبِّ نَبِيِّكُمْ، وَحُبِّ أهلِ بَيتِهِ، وَعَلَی قِرَاءَةِ الْقُرآنِ [1].
فرزندان خود را بر سه چیز تربیت کنید: دوست داشتن پیامبرتان، دوستی اهل بیت ایشان و خواندن قرآن.
- كانَ صلي الله عليه و آله يَقدِمُ مِنَ السَّفَرِ فَيَتَلَقّاهُ الصِّبيانُ فَيَقِفُ لَهُم، ثُمَّ يَأمُرُ بِهِم فَيُرفَعونَ إِلَيهِ، فَيَرفَعُ مِنهُم بَينَ يَدَيهِ و مِن خَلفِهِ، و يَأمُرُ أصحابَهُ أن يَحمِلُوا بَعضَهُم، فَرُبَّما يَتَفاخَرُ الصِّبيانُ بَعدَ ذلِكَ فَيَقولُ بَعضُهُم لِبَعضٍ: حَمَلَنِي رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آلهبَينَ يَدَيهِ ، وحَمَلَكَ أنتَ وَراءَهُ، ويَقولُ بَعضُهُم : أمَرَ أصحابَهُ أن يَحمِلوكَ وَراءَهُم [2].
زمانی که رسول خدا (ص) از مسافرت باز می گشت، کودکان گرد او جمع می شدند، ایشان نیز به خاطر آن ها می ایستاد. سپس از آن ها می خواست که بالا بیایند، برخی از جلو (آغوش پیامبر (ص)) و بعضی از پشت بالا می رفتند (مقصود این است که کودکان از سر و کول پیامبر رحمت (ص) بالا می رفتند)، و به اصحاب و یاران خود نیز امر می فرمود که کودکان دیگر را آن ها در آغوش کشیده و یا به پشت خود حمل کنند. چه بسا بعد از این اتفاق کودکان فخر فروشی کرده و به یکدیگر می گفتند: رسول خدا (ص) مرا در آغوش خود کشید و تو را بر پشت خود گذاشت و برخی دیگر می گفتند: از همراهان خود خواست که تو را بر پشت خود سوار کند.
- أَحِبُّوا الصِّبيانَ وَ ارحَمُوهُم و َإذا وَعَدتُمُوهُم شَيئا فَفُوا لَهُم فَإنَّهُم لا يَدرُونَ إِلاّ أَنَّكُم تَرزُقُونَهُم [3].
کودکان را دوست بدارید و به آن ها مهربانی نمایید و هر زمان که به آنان وعده ای دادید، بدان وفا کنید چون که آن ها شما را روزی دهنده خویش می دانند.
- اِنَّ النَّبىَّ صلى الله عليه و آله اَبصَرَ رَجُلاً لَهُ وَلَدانِ فَقَـبَّلَ اَحَدَهُما وَتَرَكَ الخَرَ. فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله : فَهَلاّ واسَيتَ بَينَهُما [4].
همانا پیامبر اکرم (ص) مردی را مشاهده کرد که دو فرزند دارد، پس یکی از آنان را بوسید و دیگری را نه. پس رسول الله (ص) فرمود: پس چرا میان آن ها یکسان عمل ننمودی؟
- لا تَقسِروا اَولادَكُم عَلى آدابِكُم، فَاِنَّهُم مَخلوقونَ لِزَمانٍ غَيرِ زَمانِكُم [5].
آداب و رسوم خویش را بر فرزندان خود تحمیل نکنید، چون که آنان برای زمانی غیر از زمان شما خلق شده اند.
- اَكْرِمُوا اَوْلادَكُمْ وَ اَحْسِنُوا آدابَكُمْ [6].
به فرزندان خود احترام بگذارید و با آداب و روشی نیک با آنان معاشرت نمایید.
احادیث نقل شده از اهل بیت (ع) در رابطه با تربیت فرزند
امام علی (ع)
- مَنْ كانَ لَهُ وَلَدٌ صَبا [7].
هر کس که کودکی دارد (در راه تربیت او) کودکانه رفتار نماید.
امام سجاد (ع)
- (كانَ عَليُّ بْنَ الْحُسَيْنِ- عَلَيْهِ السَّلامُ – اِذا بُشِّرَ بِوَلَدٍ لَمْ يَسْئَلْ اَذَكَرٌ هُوَ اَمْ اُنْثَي بَلْ يَقُولُ اَسَويٌّ فَاِذا كانَ سَويّاً) قالَ: الْحَمْدُ لِلّه الَّذي لَمْ يَخْلُقهُ مُشَوَّهاً [8].
(زمانی که امام سجاد (ع) را به ولادت فرزند و مولودی بشارت می دادند، از جنسیت آن سوال نمی کرد (سوال نمی کرد که مولد پسر است یا دختر) بلکه از اندام معتدل و بدن و جسم سالم (ساختمان بدنی سالم) می پرسید، چون خبر سلامتی او را می شنید) می فرمود: شُکر خدای را که او را ناموزون خلق ننمود.
امام محمد باقر (ع)
- يُحْفَظُ الْاَطْفالُ بِصلاحِ آبائِهِمْ. [9]
حفظ کودکان از خطرها و انحرافات در صلاحیت پدران (وظیفه پدران) می باشد.
امام صادق (ع)
- اَلْغُلامُ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنينَ وَ يَتَعَلَّمُ الْكِتابَ سَبْعَ سِنينَ و يَتَعَلَّمُ الْحَلالَ و الْحَرامَ سَبْعَ سِنينَ [10].
فرزند هفت سال بازی می کند و هفت سال خواندن و نوشتن خواهد آموخت و هفت سال احکام الهی، حلال و حرام را یاد بگیرد.
- بادِرُوا اَحْداثِكُمْ بِالْحَديثِ قَبْلَ اَنْ يَسْبِقَكُمْ اِلَيْهِمُ الْمُرْجِئَةُ [11].
احادیث اسلامی را به نوجوانان خود بیاموزید قبل از آن که مخالفان گمراه از شما سبقت گیرند.
- اَكثِرُوا مِنْ قُبْلَةِ اَوْلادِكُمْ فَاِنَّ لَكُمْ بِكُلِّ قُبْلَةٍ دَرَجَةً [12].
فرزندان خود را بسیار ببوسید زیرا در هر بوسه ای برای شما رتبه و درجه ای است.
- اِعْدِلُوا بَيْنَ اَوْلادِكُمْ كَما تُحِبّونَ اَنْ يَعْدِلُوا بَيْنَكُمْ [13].
در میان فرزندان با عدالت رفتار کنید همانگونه که دوست دارید آنان نیز در بین شما با عدالت رفتار نمایند.
امام موسی کاظم (ع)
- كانَ النَّبىُّ صلى الله عليه و آله إذا أَصبَحَ مَسَحَ عَلى رُؤُوسِ وُلدِهِ و َوُلدِ وُلدِهِ [14].
پیامبر اکرم (ص) هر صبح بر سر فرزندان و نوادگان خود دست نوازش می کشیدند.
- قالَ بَعضُهُم: شَكوَتُ اِلى ابِى الحَسَنِ موسى عليه السلام ابنا لى، فَقالَ: لا تَضرِبهُ، و َاهجُرهُ وَ لا تُطِل [15].
شخصی بیان کرد که از فرزند خود در نزد امام موسی کاظم (ع) شکایت نمودم، ایشان فرمودند: او را مزن و با او قهر کن اما نه طولانی.
- إِذَا وَعَدْتُمُ الصِّبْيَانَ، فَفُوا لَهُمْ؛ فَإِنَّهُمْ يَرَوْنَ أَنَّكُمُ الَّذِينَ تَرْزُقُونَهُمْ، إِنَّ اللَّهَ- عَزَّ وَ جَلَّ- لَيْسَ يَغْضَبُ لِشَيْءٍ كَغَضَبِهِ لِلنِّسَاءِ وَ الصِّبْيَانِ [16].
اگر که کودکان را وعده ای دادید به آن عمل نمایید، آنان معتقدند که شما به آن ها روزی می دهید، همانا خداوند متعال بر هیچ چیزی همانند ظلم به زنان و کودکان خشمگین نمی گردد.
منابع:
[1] الجامع الصغير، جلد 1،صفحه 14
[2] المحجّة البيضاء : ج 3 ص 366
[3] كافى(ط-الاسلامیه) ج 6، ص 49، ح 3
[4] جعفريّات ص 55
[5] شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 20، ص 267، ح 102
[6] بحار الانوار، جلد 23، صفحه 114
[7] وسائل الشيعه، جلد 5، صفحه 126
[8] مكارم الاخلاق، صفحه 119
[9] بحار الانوار، ج 15، ص 178
[10] الكافي، جلد 6، صفحه 46
[11] الكافي، جلد6، صفحه 47
[12] بحار الانوار، جلد 101، صفحه 92
[13] بحار الانوار، جلد 101، صفحه 92
[14] بحارالأنوار (ط-بیروت) ج 101، ص 99، ح 75
[15] عدةالداعى و نجاح الساعی ص 89
[16] کافی، ج 11، ص 451
