اصحاب رَس ، مردمی که پیامبر خویش را به چاه افکندند (بخش دوم)

اصحاب رَس از اقوامی هستند که خداوند در قرآن مجید از آن ها، نافرمانیشان و همچنین عذابی که بر سر آنان نازل گردید، به صورت کاملا مختصر و در کنار برخی دیگر از اقوام نظیر قوم ثمود و نوح سخن گفته است. این اختصار سبب شد که درباره این قوم در دوران بزرگان معصوم (ع) سوالات بسیاری درباره آن ها شود و درباره آن ها روایت های متعددی در کتب معتبر وجود داشته باشد. در مطلب «سرگذشت اصحاب رس – بخش اول» با اقتباس از روایتی که منسوب به امام علی (ع) است و در دو کتاب عیون و علل آورده شده است، بخشی از سرگذشت این قوم را بیان نمودیم. در این مطلب به ادامه سرگذشت آن ها خواهیم پرداخت.

خلاصه از مطلب قبل

اصحاب رَس مردمی بوده اند که در دوازده روستا یا شهر و در کنار رودی پُر آب که به سبب وجود آن برکت و نعمات الهی بسیاری بر آن ها نازل شده بود، روزگار می گذراندند. آن ها به جای عبادت و پرستش خدای یگانه، درخت صنوبری که «شاه درخت» نامیده بودند و در پای چشمه ای به نام روشاب قرار داشت را پرستش می کردند و به گونه ای به آن احترام می گذاشتند که تمام آب چشمه و جوی های منشعب بر آن را بر خود و چهارپایان ممنوع کرده بودند و اگر که فردی از این امر سر باز می زد سزای او مرگ بود. اصحاب رَس آداب خاص و ویژه ای برای سپاسگزاری و شُکر داشتند، آن ها هر ماه و در وقت معین در یکی از این 12 شهر برای درخت قربانی می نمودند، سپس به سجده افتاده و گریه می کردند تا زمانی که درخت از آن ها راضی شود [1]، پس از آن سر از سجده بر داشته و به جشن، پایکوبی و انجام برخی از کارهای ناپسند و زشت همچون میگساری مشغول می شدند …

جشن و قربانی به پای شاه درخت

پس از آن که در یازده شهر از این شهرها و در طی یازده ماه جشن و قربانی برای درخت صنوبر انجام شد، نوبت به جشن اصلی و بزرگ در ماه دوازدهم می رسید. این آیین بزرگ در پای شاه درخت و چشمه ی روشاب و در بزرگ ترین شهر از این 12 شهر که حاکم آن ها نیز در آن سکونت داشت برگزار می شد. مردم شهرهای دیگر در این شهر و در کنار درخت صنوبر گرد هم جمع شده و برای شاه درخت قربانی می کردند، پس از آن سر به سجده گذاشته و گریه می کردند تا زمانی که صدایی از درخت بلند می شد و رضایت خود را از آن ها اعلام می کرد. اصحاب رَس بعد از آن به میگساری، پایکوبی و انجام کارهای ناپسند می پرداختند و بعد از دوازده روز به خانه های خود باز می گشتند.

انجام اعمال زشت [2]، ناسپاسی و پرستش غیر خدای یگانه و رو به زوال رفتن این قوم باعث شد که خداوند برای هدایت آن ها رسولی را مبعوث گرداند.

بعثت پیامبری برای اصحاب رَس

خداوند قادر متعال برای اصحاب رَس پیامبری از پیامبران بنی اسرائیل که از دودمان یهودا پسر حضرت یعقوب (ع) بود را مبعوث کرد. فرستاده ی خدا برای ارشاد و هدایت این قوم تلاش ها و مجاهدت های بسیاری نمود و در طی زمان و مدتی طولانی آنان را به پرستش خدای بی همتا و دوری و اجتناب از اعمال زشت و ناپسند دعوت کرد اما دعوت و تلاش او بی نتیجه بود و اصحاب رَس ایمان نمی آوردند.

پیامبر خدا زمانی که مشاهده کرد، دعوت در این قوم بی اثر است رو به درگاه الهی نمود و گفت: خداوندا ! این قومی که مرا برای دعوت ایشان به یکتاپرستی مبعوث نمودی به جز تکذیب کردن من و کافر شدن به تو هیچ راه و مسیری را انتخاب نکرده و نمی کنند و همچنان به پرستش درختی که نه سودی برای آنان دارد و نه ضرری اصرار دارند، پروردگارا  قدرت نامتناهی و لایزال خود را به آنان نشان بده و درختانی که پرستش می کنند را بخشکان. خداوند این دعا رو اجابت کرد و تمام درختانی [3] که پرستش می کردند را شبانه خشکاند.

اصحاب رَس و به چاه انداختن پیامبر خویش

اصحاب رَس زمانی که از خواب شبانگاهی بیدار شدند، ناگهان دیدند که درختان مقدسی که در شهرها داشته اند خشک شده اند. این اتفاق ولوله و اضطراب بسیاری در میان آن ها ایجاد کرد و آن ها به شدت ناراحت شدند.

برخی از آنان معتقد بودند که مردی که خود را رسول و فرستاده ی خدای آسمان ها و زمین می داند، خدایان را جادو کرده تا ما را از پرستش خدایانمان باز دارد و برخی دیگر می گفتند که خدایان بر ما خشمگین شده اند و خُرمی و سرسبزی خود را از ما پنهان نموده اند، زیرا ما در برابر توهینی که این مرد به خدایان ما کرده، ساکت و آرام نشستیم و بر او خشم نگرفتیم. پس تا زمانی که بر او غضب نکنیم و به توهینی که کرده پاسخ ندهیم وضع به همین منوال خواهد بود.

در نهایت تمام آن ها نظرشان را یکی کرده و تصمیم به کشتن پیامبر گرفتند.

آن ها برای کشتن فرستاده ی خدا لوله ای از جنس قلع که دراز و دهان گشاد بود را تهیه کردند و در چشمه ی روشاب که در زیر پای شاه درخت بود فرو کردند، آنگاه لوله ای دیگر را به سر آن وصل نموده تا سر لوله به ته چشمه برسد. پس از آن آب داخل لوله را خالی کرده و خاک و گِل ته چشمه را کندند و در نهایت چاه عمیقی در زیر چشمه روشاب ساختند. آن گاه فرستاده ی خدا را به چاه انداخته و بر روی آن سنگ بزرگی را قرار دادند و هر دو لوله را بیرون آوردند. آن ها امیدوار بودند که با این کار خدایانشان از آن ها راضی گشته و خُرمی و سرسبزی به درختان مقدس برگردد.

فرستاده ی الهی نیز به درگاه پروردگار ناله کرد و گفت: بارالها! میبینی که چگونه ام، در گرفتن جانم تعجیل بفرما، خدای متعال نیز جان فرستاده ی خویش را گرفت.

عذاب الهی بر سر اصحاب رَس

پس از این رخداد پروردگار متعال به جبرئیل امین فرمود: ای جبرئیل! این قوم که بندگانم هستند را نگاه کن که صبر و بردباری من آن ها را مغرور ساخته، آن ها خود را از کیفر و عذابم در امان می بینند به همین دلیل غیر من را عبادت کردند و فرستاده ی من را به قتل رساندند. پس به عزت و جلال خودم قسم که هلاک و نابودی آن ها را مایه عبرت جهانیان خواهم کرد.

اصحاب رَس همچون همیشه و طبق آداب و رسومی که داشتند در جشواره و عیدی که داشتند مشغول میگساری و رقص و آواز بودند (به لهو و لعب مشغول بودند) که ناگهان باد سرخ شدیدی شروع به وزیدن گرفت به طوری که همه مات و مبهوت مانده و وحشت زده شدند به گونه ای که به هم برخورد می کردند. زمین نیز در زیر پای آنان به سنگ کبریت بر افروخته شده بدل شد و ابری عظیم، سیاه و گداخته شده آن ها را در بر گرفت و در نهایت بدن هایشان همانند قلع ذوب گردید.

منابع:

[1] نهالی از درخت صنوبر در هریک از شهرها کاشتته بودند تا هر شهر تبرکی از صنوبر بزرگ داشته باشد (برای خواندن به صورت تفصیلی به مطلب «سرگذشت اصحاب رَس- بخش اول» مراجعه شود).

[2] گفته شده زنان این قوم مساحقه می کردند.

[3] درخت صنوبر اصلی یا همان شاه درخت بعلاوه یازده درخت دیگر که نهال آن ها برگرفته از شاه درخت بوده است و در یازده شهر دیگر که این قوم در آن ها سکونت داشتند کاشته شده اند.

• تلاوت ترتیل آیه 12 سوره ق – شیخ ابوبکر شاطری

كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَأَصْحَابُ الرَّسِّ وَثَمُودُ

پیش از آنان قوم نوح و «اصحاب الرسّ» [= قومی که در یمامه زندگی می‌کردند و پیامبری به نام حنظله داشتند] و قوم ثمود (پیامبرانشان را) تکذیب کردند.

دانل

دانلود