شرح و تفسیر دعای چهارم صحیفه سجادیه – بخش آخر

در این مطلب به ادامه تفسیر دعای چهارم صحیفه سجادیه امام سجاد (ع) که پُر از مضامین عرفانی و درس های اخلاقی است، می پردازیم.

بخش پنجم دعای چهارم صحیفه

اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَى التَّابِعِينَ مِنْ يَوْمِنَا هَذَا إِلَى يَوْمِ الدِّينِ وَ عَلَى أَزْوَاجِهِمْ وَ عَلَى ذُرِّيَّاتِهِمْ وَ عَلَى مَنْ أَطَاعَكَ مِنْهُمْ. صَلَاةً تَعْصِمُهُمْ بِهَا مِنْ مَعْصِيَتِكَ، وَ تَفْسَحُ لَهُمْ فِي رِيَاضِ جَنَّتِكَ، وَ تَمْنَعُهُمْ بِهَا مِنْ كَيْدِ الشَّيْطَانِ، وَ تُعِينُهُمْ بِهَا عَلَى مَا اسْتَعَانُوكَ عَلَيْهِ مِنْ بِرٍّ، وَ تَقِيهِمْ طَوَارِقَ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ إِلَّا طَارِقاً يَطْرُقُ بِخَيْرٍ. وَ تَبْعَثُهُمْ بِهَا عَلَى اعْتِقَادِ حُسْنِ الرَّجَاءِ لَكَ، وَ الطَّمَعِ فِيمَا عِنْدَكَ وَ تَرْكِ التُّهَمَةِ فِيمَا تَحْوِيهِ أَيْدِي الْعِبَادِ

پروردگارا از امروز تا به روز جزا بر تابعین، همسران آنان، فرزندانشان و بر هریک از آن ها که اطاعت و پیروی‌ات را نموده سلام و درود فرست، سلام و درودی که به وسیله آن، آنان را از معصیت و گناه باز داری و باغ های جنت را بر روی آنان بگشایی و از حیله و مکر شیطان در امان داری و به هر عمل خوب و نیک که در آن از تو یاری طلب کرده اند، مدد نمایی و از حادثه های شب و روز مگر حادثه ای که نوید خوبی و خیر دهد، محفوظ بداری. سلام و درودی که با آن امید به خود را در قلب هایشان پدید آوری تا به آنچه که پیش توست دل بدهند و از بدگمانی و سوء زن نسبت به تو در هر آنچه که نزد آفریده ها است، بر حذر باشند.

• تفسیر بخش پنجم

کاملا قطعی و آشکار است که تنها یار و صحابه پیامبر (ص) و یا جزو تابعین بودن برای دعا کردن نسبت به آن ها کفایت نمی کند چون آن هایی که عداوت بغض و دشمنی ائمه اطهار (ع) را پس از رحلت رسول اکرم (ص) در دل خود قرار دادند و از هیچ عمل ناروا و جنایتی دریغ نکردند در پیروی از پیامبر (ص) مصمم و پایدار نبوده و نه تنها شایسته دعا نیستند بلکه مورد نفرت و لعن بزرگان دین (ائمه معصوم) و مسلمان بوده اند.

در واقع چگونه می شود افرادی همچون معاویه که بر اساس نص قرآن کریم فاسق بوده اند یا شخصی به نام حبیب بن سلمه که از خبیث ترین دشمنان خدا و دین بود را صحابی و یار پیامبر (ص) دانسته و برایشان دعا کنیم.

طبق بخش های پیشین دعا افرادی مشمول دعای حضرت هستند که اهل تقوا و انجام کارهای سخت بوده و در یاری پیامبر (ص) و مجاهدت در راه خدا و اسلام موفق بوده و از کمیاب ترین بنده های الهی به شمار می روند. به همین سبب دعا و سلام بر آنان موثر بوده و راه رسیدن به بهشت را برای آن ها هموار می نماید و از حیله و مکر ابلیس در امان داشته و به حُسن امید به رحمت خداوند موفق می کند. پس هر شخصی که در زمان پیامبر اکرم (ص) بوده را نمی توان جزو یاران و صحابه واجب الاحترام و مورد تبعیت دانست.

بخش ششم دعای چهارم صحیفه

لِتَرُدَّهُمْ إِلَى الرَّغْبَةِ إِلَيْكَ وَ الرَّهْبَةِ مِنْكَ، وَ تُزَهِّدَهُمْ فِي سَعَةِ الْعَاجِلِ، وَ تُحَبِّبَ إِلَيْهِمُ الْعَمَلَ لِلْآجِلِ، وَ الِاسْتِعْدَادَ لِمَا بَعْدَ الْمَوْتِ وَ تُهَوِّنَ عَلَيْهِمْ كُلَّ كَرْبٍ يَحِلُّ بِهِمْ يَوْمَ خُرُوجِ الْأَنْفُسِ مِنْ أَبْدَانِهَا وَ تُعَافِيَهُمْ مِمَّا تَقَعُ بِهِ الْفِتْنَةُ مِنْ مَحْذُورَاتِهَا، وَ كَبَّةِ النَّارِ وَ طُولِ الْخُلُودِ فِيهَا وَ تُصَيِّرَهُمْ إِلَى أَمْنٍ مِنْ مَقِيلِ الْمُتَّقِينَ.

تا آن چنان کنی که تنها شوق و رغبت آنان به تو باشد و خوف و بیمشان از تو، و آن ها را به گستردگی و فراخی دنیای فانی بی رغبت نمایی و حُب عمل و کار برای دنیای باقی را، و آماده شدن برای پس از مرگ را در دل آن ها بیندازی.

و هر سختی و اندوهی که در زمان جان کندن به آن ها می رسد، سهل و آسان کنی و آن ها را از هر رویداد و اتفاق سنگین و پیامدهای آن و افتادن در آتش جهنم و تا ابد ماندن در آن، سلامت داری و آن ها را به جایگاه امن و امان که منزلگاه و مقام متقیان است رهسپار نمایی.

• شرح بخش ششم دعای چهارم صحیفه

از راز و رمزهای دعا بر امتی، امید قاطعانه داشتن به جاودانه بودن آن است، چون که اگر در جاودانگی امت تضمینی وجود نداشته باشد هیچ گاه نمی توان امیدی به هدایت، سعادت و یا خیر برای آن امت داشت پس امید به بقا، اصل و اساس دعای خیر نسبت به آن ها است. این دعای امام سجاد علیه السلام را نیز می توان نویدی برای این موضوع دانست که امت اسلام تا روز قیامت باقی و جاودان می ماند.

نکته ی جالبی که در این دعا وجود دارد این است که حضرت زین العابدین (ع) اهم نیازهای امت را در نظر گرفته و  دعا کرده است و نسبت به دیگر نیازها ضرورتی به دعا نمودن، احساس نکرده و هر آنچه که از پروردگار درخواست کرده تماما مرتبط با نظام ابدی و بقای آدمی است همانطور که در قرآن مجید نیز حیات واقعی انسان ها را مربوط به دنیای باقی یا همان آخرت می داند. به همین دلیل امام سجاد (ع) در این بخش از خوف و رجا یا همان بیم و امید که سرمایه اصلی هر آدم است آغاز کرده و به فرود آمدن در جایگاه امن متقیان ختم می کند و در طول دعا از پروردگار برای راحت تر شدن سختی های مُردن، در امان ماندن از آفاتی که سبب لغزش می گردند و آماده شدن برای سفر آخرت یاری می طلبد تا آدمی بتواند از تمام این ها به سلامت بگذرد.

نکته ی مهم دیگری نیز وجود دارد و آن این است که امام (ع) به ما یاد می دهد که مهم ترین نیازهای انسان در این جهان چیست و هر آن چه را بابد از خداوند طلب نمود، چه حاجاتی هستند.

سایت موسسه معراج النبی