شرح و تفسیر دعای چهارم صحیفه سجادیه – بخش دوم

در این مطلب به ادامه شرح دعای چهارم صحیفه سجادیه حضرت زین العابدین (ع) که مملو از مضامین عرفانی و آموزه ها و درس های اخلاقی و کرداری است، خواهیم پرداخت.

بخش سوم دعای چهارم صحیفه سجادیه

وَ مَنْ كَانُوا مُنْطَوِينَ عَلَى مَحَبَّتِهِ يَرْجُونَ تِجَارَةً لَنْ تَبُورَ فِي مَوَدَّتِهِ. وَ الَّذِينَ هَجَرَتْهُمْ الْعَشَائِرُ إِذْ تَعَلَّقُوا بِعُرْوَتِهِ، وَ انْتَفَتْ مِنْهُمُ الْقَرَابَاتُ إِذْ سَكَنُوا فِي ظِلِّ قَرَابَتِهِ. فَلَا تَنْسَ لَهُمُ اللَّهُمَّ مَا تَرَكُوا لَكَ وَ فِيكَ، وَ أَرْضِهِمْ مِنْ رِضْوَانِكَ، وَ بِمَا حَاشُوا الْخَلْقَ عَلَيْكَ، وَ كَانُوا مَعَ رَسُولِكَ دُعَاةً لَكَ إِلَيْكَ. وَ اشْكُرْهُمْ عَلَى هَجْرِهِمْ فِيكَ دِيَارَ قَوْمِهِمْ، وَ خُرُوجِهِمْ مِنْ سَعَةِ الْمَعَاشِ إِلَى ضِيقِهِ، وَ مَنْ كَثَّرْتَ فِي إِعْزَازِ دِينِكَ مِنْ مَظْلُومِهِمْ.

پروردگارا آن گروه از یاران رسول خدا (ص) که دل در گروه دوستی ایشان بسته بودند و در جانشان امید به تجارتی بود که هیچ گاه به دلیل دوستی با پیامبر اکرم (ص) کسادی در آن وجود نداشت و ضرری به آن وارد نمی‌شد، و اصحابی که وقتی به او دل بستند، قبیله هایشان از آن ها دوری کردند، و زمانی که در سایه خویشاوندی و قرابت او آرام گرفتند، دودمانشان پیوند نزدیکی با آنان را گسیختند، خداوندا پس برای یاران محمد (ص) آنچه را برای تو و در راه تو از دست داده اند از نظر لطف و رحمت دور مدار، و آن ها را از رضایت و خشنودی خود راضی گردان و همچنین به دلیل آنکه مردم را پیرامون دین تو جمع نموده اند و با رسول تو در دعوت کردن انسان ها هم کلام و هم آواز بودند، و آن ها را که به دلیل اینکه در راه تو از شهر و دیار خود دوری کردند و از معیشت و زندگی فراخ خود به سختی افتادند، و آن هایی که برای پاس داشت دینت ظلم ها دیده اند، پاداشی عنایت بفرما.

• شرح بخش سوم

گفته اند اگر ظرف دل و جان آدمی در تعلق و وابستگی به دلدار و محبوب پُر شود و در هماهنگ بودن عاشق و معشوق لبریز و اشباع شود، آن دل به یکباره و به صورت خود به خود به روی غیر بسته می شود و از توجه نمودن به دیگری بیزار می گردد و نسبت به هر جلوه ای روی گردان خواهد شد. شخصی این چنین، نسبت به هر آن چه که از نظر تمام انسان ها ایده آل است و جزئی از آرزوها و آمال آنان به شمار می رود به شدت فراری است. در واقع آن کس که از همه چیز جدا شده تا به معشوق رسیده، چگونه می توان تصور نمود که از جلوه دلدار روی گردان باشد و به آنچه از او فرار کرده روی آورد! چنین چیزی غیر قابل باور است. به همین دلیل هر آنچه که درباره اصحاب رسول خدا (ص) شنیده ایم و یا خوانده ایم تماما قابل قبول بوده و بر اساس راه و رسم عاشقی و ایمان به محبوب است.

بخش چهارم دعای چهارم صحیفه سجادیه

اللَّهُمَّ وَ أَوْصِلْ إِلَى التَّابِعِينَ لَهُمْ بِإِحْسَانٍ، الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَ لِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ خَيْرَ جَزَائِكَ. الَّذِينَ قَصَدُوا سَمْتَهُمْ، وَ تَحَرَّوْا وِجْهَتَهُمْ، وَ مَضَوْا عَلَى شَاكِلَتِهِمْ. لَمْ يَثْنِهِمْ رَيْبٌ فِي بَصِيرَتِهِمْ، وَ لَمْ يَخْتَلِجْهُمْ شَكٌّ فِي قَفْوِ آثَارِهِمْ، وَ الِائْتِمَامِ بِهِدَايَةِ مَنَارِهِمْ. مُكَانِفِينَ وَ مُوَازِرِينَ لَهُمْ، يَدِينُونَ بِدِينِهِمْ، وَ يَهْتَدُونَ بِهَدْيِهِمْ، يَتَّفِقُونَ عَلَيْهِمْ، وَ لَا يَتَّهِمُونَهُمْ فِيمَا أَدَّوْا إِلَيْهِمْ.

خداوندا و بر تابعین (پیروان یاران پیامبر (ص) در کردار، اخلاق و ایمان) درود فرست، آن ها که می گویند: پروردگارا ما و برادرانمان (برادر ایمانی و دینی) را که بر ما در ایمان سبقت گرفته اند، ببخش و بیامرز و برترین اجر خود را ارزانی دار. همان ها که شیوه یاران را در پیش گرفته اند و راه آن ها را طلب کردند و به خصلت و خلق و خوی آن ها رفتار نمودند و هرگز در بصیرتشان شک و شبهه ای نداشته و در اطاعت و پیروی از آثارشان تردیدی خاطرشان را پریشان نکرد. با اصحاب هماهنگ بوده و به دین آن ها معتقد بوده اند و همچنان در راه مستقیم آن ها حرکت کرده و تردیدی در راستی و درستی آن ها نداشتند.

• شرح و تفسیر بخش چهارم

در این بخش از دعای چهارم صحیفه سجادیه، یاد خیری از تابعین نسبت به یاران رسول خدا (ص) انجام می گیرد، پیروان صحابه ای که خود با تمام وجود در طریق درست بوده اند و هیچ گاه در راه زندگی خود اجازه نمی دادند شک و تردیدی به دلشان وارد شود.

قرآن مجید به این شکل گذشتگان را ستایش کرده و چنین فرموده که آیندگان نسبت به آن ها خواهند گفت: پروردگارا ما و برادران ما را که در ایمان از ما سبقت و پیشی گرفته اند را ببخش و در قلب و سینه ما نسبت به مومنان کینه و نفرتی قرار مده [1].

همانطور که می دانید هر نوع اجتماعی به گذشته، دین و آیین خود وابسته و مرتبط است و قطعات تاریخ هیچ‌گاه از هم جدا نمی باشند، البته اگر چه این رابطه به طور دقیق در دست هر فردی نیست و توهم غلط و نادرست در این راه بسیار می باشد اما نمی شود انکار کرد که تاریخ به معنای آنچه در خارج جاری بوده است می باشد نه آن چیزی که یک تاریخ شناس آن را تحلیل می کند چون که تاریخ مثل روح جاری در واقعه های جهان است که مسیر حادثه ها را تعیین می کند، به این معنا که گذشته ها همواره حالت آماده سازی برای حادثه های آینده را دارد، به عبارتی دیگر جریان گذشته در بستر تاریخ آبستن به وجود آمدن اتفاقات بعدی است که فلاسفه به آن علت اعدادی می گویند به همین دلیل درستی عمل و کردار آن ها سبب شده که دعا بر گذشتگان از مومنان مورد تایید قرآن و ائمه معصوم است و نسل بعد گام به گام به هدایت آن ها با خاطری آسوده حرکت کند.

منبع:

[1] آیه 10 سوره حشر

سایت موسسه معراج النبی

 

• تلاوت ترتیل آیه 10 سوره حشر – محمدحسین سعیدیان