نظر مراجع عظام درباره تعلق گرفتن خمس به ارث

همواره برای هر مسلمانی پیرامون احکام اسلامی همچون فروع و اصول دین پرسش هایی مطرح می گردد که پاسخ به آن ها نیازمند تفقه در دین است. تفقه در دین نیز نیازمند سال ها مطالعه، اندیشیدن و تدبر در قرآن کریم، کلام حضرت رسول (ص) و ائمه اطهار (ع) و کتب و منابع روایی مختلف است. انجام این کار به طور قطع توسط تمام مسلمانان امکان پذیر نیست و همه توانایی صرف این همه زمان برای یادگیری احکام و مسائل مهم دینی و اعتقادی را ندارند به همین دلیل افرادی به عنوان فقیه سال های زیادی از عمر خود را صرف یادگیری و تفقه در دین کرده اند تا بتوانند به عنوان راهنما در زمانی که دسترسی به امام معصوم (ع) برای پاسخ به مسائل و موضوعات مختلف و به روز وجود ندارد، پاسخگوی مسائل باشند. یکی از موضوعات مهم دینی که جزو واجبات مالی است و در دسته مسائل فروع دین قرار داده شده، خمس می باشد. درباره خمس، احکام و مقررات آن، سوالات بسیاری وجود دارد که در این مطلب قرار است نظر مراجع عظام را پیرامون یکی از این سوالات یعنی تعلق گرفتن خمس به ارث بدانیم.

پرسشی که مطرح شده این است:

آیا به ارث خمس تعلق می گیرد یا نه؟

نظر اکثر مراجع تقلید مشابه است و بیشتر آن ها گفته اند که به ارث خمس تعلق نخواهد گرفت. اما برای اطمینان بیشتر پاسخ اکثر مراجع را در این مطلب گنجانده ایم.

• آیت الله خامنه ای

آیت الله خامنه ای در جواب به یکی از استفتائات که پرسیده شده: تعدادی سکه نقره به من ارث رسیده، آیا به آن ها خمس یا زکات تعلق می‌گیرد یا نه؟ پاسخ دادند که مال الارث مشمول وجوب خمس نیست. همچنین ایشان در رساله آموزشی خود بیان کرده اند: ارث و پول فروش آن خمس ندارد، هر چند قیمت آن افزایش یافته باشد، مگر اینکه آن را به نیت تجارت و زیاد شدن قیمت نگه داری کند که در این صورت پس از فروش بنا بر احتیاط واجب باید خمس ارزش افزوده آن را بپردازد.

علاوه بر این ها گفته اند: ارثی که به فرزندان صغیر می رسد خمس ندارد ولی از سود حاصل از ارث، آن مقدار که تا زمان رسیدن به بلوغ شرعی در ملک آن ها باقی می ماند، بنا بر احتیاط بر هر یک از آن ها واجب است که پس از رسیدن به سن تکلیف خمس آن را پرداخت کنند.

• آیت الله سیستانی

آیت الله سیستانی در بیان مسئله 1772 درباره خمس ارث گفته است: اگر که مالی به ارث برسد و آگاه باشد کسی که این مال از او به ارث رسیده خمس آن را نداده است، باید خمس آن را بپردازد، و نیز اگر در خود مال خمس نباشد و وارث بداند کسی که آن مال از او به ارث رسیده، خمس بدهکار است می بایست خمس را از مال او بدهد، اما در هر دو صورت اگر کسی که مال از او به ارث رسیده به دادن خمس عقیده نداشته، یا آنکه خمس نمی داده، و وصیت نیز نکرده است که خمسش را از ما تَرَک (هر آنچه که باقی گذاشته) بدهند، نیازی نیست وارث خمس واجب بر او را بدهد.

• آیت الله مکارم شیرازی

اموالی که به عنوان ارث به آدمی می رسد، مشمول خمس نیست، حتی اگر که تبدیل به پول نقد گردد، مگر اینکه بداند فرد متوفی خمس آن را نداده، یا به سبب سایر اموالش بدهکار خمس می باشد.

اگر که مال ارث ترقی قیمت پیدا کند و سال خمسی نیز از آن بگذرد، مقدار تفاوت آن خمس دارد.

• آیت الله صافی گلپایگانی

ایشان در بیان مسأله 1764 فرموده بودند: اگر مالی به ارث به او برسد و آگاه باشد شخصی که این مال از او به ارث رسیده، خمسش را پرداخت نکرده است، لازم است خمس آن را بدهد و همچنین اگر در خود آن مال خمس نباشد اما آدمی بداند فردی که آن مال از او به ارث رسیده است بدهکار می باشد، باید خمس را از مال او (مالی که به ارث رسیده) پرداخت نماید.

• آیت الله وحید خراسانی

ایشان درباره این موضوع، در مسئله 1772 گفته بودند که اگر مالی از شخصی که به خمس اعتقاد دارد، به ارث به او برسد و بداند فردی که این مال از او به ارث رسیده خمسش را نداده است، لازم است خمس مال را با اجازه حاکم شرع پرداخت نماید، و اگر در خود آن مال خمس نباشد و وارث آگاه باشد شخصی که از او مال به ارث رسیده خمسی بدهکار است، آن خمس همانند مابقی دیون به آن مال تعلق خواهد گرفت و تا ادا نشده حق تصرف در آن مال را نخواهد داشت، و در صورتی که بخواهد خمس را از آن مال بردارد، نیاز است از حاکم شرع اجازه بگیرد.

• آیت الله نوری همدانی

آیت الله نوری همدانی در مسئله 1751 گفته اند: اگر که مالی به ارث به او برسد و بداند شخصی که این مال از او به ارث رسیده خمسش را پرداخت نکرده است، لازم است خمس آن را بدهد و نیز اگر که در مال به ارث رسیده، خمسی نباشد ولی وارث بداند فردی که آن مال از او به ارث رسیده، خمسی بدهکار است، نیاز است خمس را از مال به ارث رسیده بدهد.

• آیت الله شبیری زنجانی

ایشان نیز بیان کرده اند: اگر که مالی به صورت ارث به انسان برسد و او بداند فردی که این مال از او به ارث رسیده است خمسش را نداده لازم است خمس آن را بدهد، و همچنین اگر که در آن مال خمسی نباشد ولی شخص وارث آگاه باشد کسی که مال از او به ارث رسیده، خمس بدهکار است، باید به شیوه ای بدهکاری او را برطرف کند، خواه از مال میت بدهد یا از مال خود خمس را داده و بعدا از مال مرده بردارد، یا از مال خود به گونه ای مجانی بدهد.

• آیت الله جعفر سبحانی

در مسئله 1452 گفته اند: اگر مالی به صورت ارث به شخصی برسد و او آگاه باشد فردی که این مال از او به ارث رسیده خمسش را پرداخت ننموده است باید خمس آن را بدهد.

• آیت الله خمینی

امام خمینی (ره) در این باره گفته است: اگر مالی به ارث به او برسد، و بداند شخصی که این مال از او به ارث رسیده، خمسش را نداده، لازم است خمس آن را بدهد. و همچنین اگر در خود مال به ارث رسیده خمس نباشد اما آدمی بداند شخصی که آن مال از او به ارث رسیده، خمس بدهکار است، باید خمس را از مال او بدهد.

• آیت الله بهجت

آیت الله بهجت در بیان مسئله 1378 گفته بودند: مهری را که زن می گیرد و ارثی را که به آدمی از خویشاوندی می رسد که نمی داند با او خویشاوند است، بنابر احتیاط واجب اگر که از مخارج سال او اضافه آمد، باید خمسش را بدهد، اما ارث های دیگر که از خویشاوندی می رسد که می داند با او خویشاوند است، اگر چه از مخارج سال او زیاد آید خمس ندارد، اما اگر علم دارد که مورث خمس مال را پرداخت نکرده است خمس آن را بدهد.

سایت موسسه معراج النبی