در مطلب «شرح و تفسیر سوره مبارکه قریش (بخش دوم)» تفسیر و شرح قسمتی از سوره نگاشته شد، در این مطلب به ادامه تفسیر این سوره خواهیم پرداخت.
سوره مبارکه قریش
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، لِإِيلَافِ قُرَيْشٍ (1) إِيلَافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتَاءِ وَ الصَّيْفِ (2) فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَيْتِ (3) الَّذِي أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ (4).
به نام خداوند بخشنده بخشایشگر، (کیفر لشکر فیل سواران) به خاطر این بود که قریش (به این سرزمین مقدس) الفت گیرند (و زمینه ظهور پیامبر (ص) فراهم شود) (1) الفت آن ها در سفرهای زمستانه و تابستانه (و به خاطر این الفت به آن بازگردند) (2) پس (به شکرانه این نعمت بزرگ) باید پروردگار این خانه را عبادت کنند (3) همان کس که آن ها را از گرسنگی نجات داد و از ترس و ناامنی ایمن ساخت. [1]
ادامه شرح و تفسیر سوره قریش
در مطلب قبل آیه اول این سوره و واژه های ایلاف و قریش تفسیر و شرح داده شدند.
خداوند متعال در آیه دوم و در ادامه آیه اول می فرماید: إِيلَافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتَاءِ وَ الصَّيْفِ. مقصود و هدف این بود که خدا قبیله قریش را در سفرهای زمستانه و تابستانه الفت بخشد.
ممکن است مقصود از الفت بخشیدن، انس و الفت گرفتن قریش با سرزمین مقدس، یعنی مکه باشد که با سفرهای زمستانه و تابستانه ای که دارند علاقه و عشقی که به این سرزمین دارند از دلشان بیرون نرود و به دلیل امنیتی که دارد به سمت مکه برگردند، زیرا ممکن بود که در سفرهایی که به یمن و شام داشتند تحت تاثیر مزایای زندگی در آن دو سرزمین قرار می گرفتند و مکه مقدس را خالی می کردند.
و یا معنا و مفهوم آن ایجاد انس و الفت در میان قریش و دیگر مردمان در طول سفرهای بزرگ زمستان و تابستان بوده است، به این دلیل که پس از حمله سپاه ابرهه و معجزه پروردگار، مردم به چشم دیگری به آن سرزمین مقدس نگاه می کردند و برای کاروان قبیله قریش احترام بسیار، امنیت و اهمیت قائل بوده اند. قوم قریش نیز در طول سفرهای خود (در راه رسیدن به مقصد و بازگشت) و در سرزمین مکه به این امنیت نیازمند بودند و خداوند متعال با درهم کوبیدن سپاهیان ابرهه این امنیت را به آن ها بخشید.
در سرزمین مکه باغی وجود نداشت و چیزی کِشت نمی شد و دامداریشان نیز محدود بوده است و بیشترین درآمد آن ها از طریق همین سفرها و کاروان های تجاری که به سرزمین های یمن و شام(در فصل زمستان به جنوب یعنی یمن و در فصل تابستان به شام می رفتند) داشتند تأمین می‌گشت. زیرا یمن و شام در آن دوران جزو مراکز و کانون های مهم برای تجارت به شمار می رفتند و سرزمین مقدس حلقه ی اتصالی این دو کانون بود.
البته این لطف، بخشش و محبت پروردگار به دلیل ظهور اسلام در آن سرزمین و ولادت پر خیر و سعادت حضرت محمد (ص) بود که مقدر گشته بود از میان قریش باشد و الا با کارهای خلاف و خطایی که انجام می دادند استحقاق محبت و لطف پروردگار را نداشتند.
در آیه سوم خداوند می فرماید: پس (به شکرانه این نعمت بزرگ) باید پروردگار این خانه (منظور کعبه است) را عبادت کنند.
در واقع خداوند بیان فرموده که قبیله قریش به شکرانه ی نعماتی که به برکت وجود خانه کعبه به آن ها عطا شده است لازم است به جای پرستش بت ها، رب و پروردگار این خانه یعنی خداوند یگانه و یکتا را عبادت کنند.
در آخرین آیه خداوند فرمود: همان کس که آن ها را از گرسنگی نجات داد و از ترس و ناامنی ایمن ساخت.
در حقیقت خداوند متعال از سویی تجارتشان را رونق بخشید و از سویی دیگر امنیت را به آن ها عطا فرمود و ناامنی و ضرر را از آن ها دور ساخت. این‌ها همگی با درهم شکستن سپاه ابرهه فراهم شدند.
می توان گفت استجابت دعای حضرت ابراهیم است که کعبه را بنا نمود و گفت:«… رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِنا … [2]». اما آنان قدر این نعمات بزرگ را ندانسته و خانه مقدس کعبه را به بت خانه ای برای بت هایشان تبدیل نمودند و پرستش بت ها را بر پرستش و عبادت پروردگار یکتا مقدم شمردند و در نهایت ثمره و نتیجه شوم این همه ناشُکری را مشاهده کردند.
منابع:
[1] سوره مبارکه قریش، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی
[2] سوره بقره، آیه 126
- تلاوت ترتيل «سوره قریش» با صدای استادعبدالمحسن قاسم