عظمت وجودی امام زمان ارواحنا له الفداء و ابعاد مختلف شخصیت ایشان سبب گردیده که در دوران غیبتش مردم به تحلیل شخصیت والای او و تعیین جایگاهش در جهان هستی بر اساس دیدگاه و گرایش خاص اجتماعی، اعتقادی و یا فرهنگی که دارند، بپردازند. برخی از آنان که اهل سیر و سلوک بوده اند و رهرو راه عرفان و معنا، تنها به بُعد فرا طبیعی حضرت پرداخته اند. برخی دیگر که به آنان اصحاب شریعت گویند تنها به جنبه طبیعی شخصیت حضرت پرداخته اند و علاوه بر مطرح نمودن نقش حضرت به عنوان پیشوا و مقتدا، تنها وظیفه منتظران را دعا برای تعجیل در فرج ایشان عنوان کرده اند. بعضی از افراد اگر چه به دو بُعد فرا طبیعی و طبیعی ایشان توجه کرده اند اما تمام سعی و تلاش خود را برای ملاقات با آن حضرت به کار گرفته اند و تنها وظیفه خود را توسل دانسته تا به ملاقات با ایشان نائل گردند. اما در میان تمام این گروه هایی که ذکر گردید، افرادی هستند که با در نظر گرفتن تمام جنبه های شخصیتی حضرت مهدی (عج)، معنای درست و قابل قبولی از انتظار را مطرح نموده اند و برای منتظران حضرت وظایف و نقش هایی را در دوران غیبت معین کرده اند. این افراد هم به موضوع و مسئله خلافت الهی انسان کامل پرداخته اند هم نقش مردم در برابر حضرت و وظیفه ای که بر عهده دارند را ذکر کرده و به آن توجه نموده اند.
وظایف منتظران ظهور
درباره وظایفی که منتظران در دوران غیبت کبری بر عهده دارند بسیار سخن گفته شده و وظایف بیشماری برای آنان تعیین شده است. در این مطلب به برخی از مهمترین وظایفی که یک منتظر بر عهده دارد خواهیم پرداخت.
-
شناخت و معرفت یافتن نسبت به امام
حضرت محمد (ص) فرموده است: هر کس بمیرد در حالی که امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهلیت مُرده است [1].
بر اساس این حدیث و احادیث و روایات دیگری که در کتب دینی آمده است می توان دریافت که شناختن امام عصر هر دوران، یکی از وظایف مهم هر فرد مسلمان است به این دلیل که طی کردن راه و مسیر درست و مستقیم که آدمی را به خداوند متعال برساند و سعادت دنیوی و اخروی را به دنبال داشته باشد، جز به معرفت و شناخت امام ممکن نمیشود.
پس یکی از وظایفی که منتظر ظهور بر عهده دارد، شناخت حضرت مهدی (عج) است زیرا پیمودن و طی کردن مسیر انتظار و استقامت در این راه پر پیچ و خَم به درک درست و شناخت متعالی و والای آن حضرت وابسته است.
شناخت و معرفت یافتن نسبت به حضرت مهدی (عج) مراتب مختلفی دارد که از جمله آن ها می توان به شناخت صفات و سیره حضرت و معرفت به جایگاه حضرت در عالم و لزوم اطاعت از ایشان اشاره نمود.
-
تأسی و الگوپذیری از حضرت مهدی (ع)
طُوبي لِمَنْ اَدْرَكَ قائِمَ اَهْلِ بَيْتي … [2]. خوشا به حال آن کس که قائم اهل بیت مرا درک کند … (رسول اکرم (ص)).
از دیگر وظایفی که یک منتظر به عهده دارد تأسی نمودن به امام و پیشوای خویش است. در حقیقت شخصی که میخواهد همراهی با امام زمان (عج) نصیبش گردد در ابتدا میبایست ایشان را الگوی خود قرار داده و منش، رفتار و کردار خویش را شبیه به او کند. یک منتظر در صفات و فضائلی چون تقوا، عبادت، زهد، سخاوت، ساده زیستی، سخت کوشی و مجاهدت و صبر باید دنباله رو مولا و مقتدای خود باشد.
-
یاد امام غایب
هنگامی که شخصی حقیقتا منتظر دلدار و محبوب خویش است و خود را دلداده او میخواند، همواره به یادش خواهد بود و در تلاش است هیچگاه و در هیچ لحظه ای او را از یاد نیرد. حال رواست کسی که خود را از منتظران و دلدادگان حضرت میداند از یاد او غافل گشته و به دنیا و هر آنچه که در آن است سرگرم شود؟!
در واقع رسم دوستی آن است که منتظر واقعی همیشه حضرت را بر دیگران مقدم بدارد و در دعاها و توسل هایش ابتدا فرج در ظهور او را بخواهد و برای سلامتی ایشان دعا نماید و صدقه بدهد.
-
اصلاح جامعه
به جز وظایف فردی که منتظران بر عهده دارند، در راستای ظهور حضرت، آنان باید کارها و اعمالی را در دوران غیبت در سطح اجتماع (جامعه) انجام دهند. در واقع هر یک از منتظران واقعی باید در برابر افراد جامعه احساس مسئولیت کرده و سعی در اصلاح جامعه داشته باشد تا در نهایت جامعه برای حکومت جهانی حضرت قائم آماده گردد و افراد آمادگی پذیرش رهبری ایشان را داشته باشند.
امر به معروف و نهی از منکر، بی تفاوت نبودن در برابر بدعت ها و انحرافات و واکنش به آنها، تولی و تبری، کمک به نیازمندان و مستمندان، تعاون، همکاری و همدلی، تنها برخی از کارهایی است که فرد منتظر برای اصلاح و آماده سازی جامعه برای ظهور میتواند انجام دهد.
-
سعی و تلاش برای حفظ ایمان
در دوران غیبت امام زمان (عج) حفظ ایمان و ثابت قدم ماندن بر اعتقادات درست و بر حق کار بسیار سخت و دشواری است زیرا در این دوران مذاهب و فرقه های انحرافی و افکار نادرست زیادی سر راه آدمی قرار میگیرند و افرادی پیدا میشوند که در صدد گمراه کردن انسان ها و به نابودی کشاندنشان هستند. پس هر یک از منتظران می بایست علاوه بر تبعیت و پیروی از مجتهد جامع الشرایط، در حفظ ایمان خود کوشا باشد تا در دام و تلهی این فرق ضاله نیفتد.
منابع:
[1] اصول کافی، ج 1، ص 377
[2] بحار الانوار، ج 52، ص 130
- تلاوت تحقیق آیه 73 سوره انبیاء – استاد خلیل حصری
وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ ۖ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ
و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما، (مردم را) هدایت میکردند؛ و انجام کارهای نیک و برپاداشتن نماز و ادای زکات را به آنها وحی کردیم؛ و تنها ما را عبادت میکردند.