توحید ، اولین اصل مسلمانی

دین مبین اسلام بر اصولی مبتنی است که اعتقاد قلبی و معرفتی به آن ها، شرط مسلمان بودن است. در واقع دین اسلام دارای پایه هایی اساسی است که بر هر مسلمانی واجب است آن ها را باور و قبول داشته باشد و در آن ها تقلید جایز نیست و با تدبر و تفکر در آن ها به معرفت برسد. توحید ، نبوت و معاد سه اصل عقیدتی اساسی مشترک بین مذاهب مختلف دین اسلام همچون تشیع و تسنن هستند اما در مذهب تشیع علاوه بر این سه اصل دو اصل امامت و عدل نیز جزو اصول اساسی دین به شمار می روند و مسلمان شیعه باید به پنج اصل توحید، نبوت، عدل، امامت و معاد اعتقاد داشته باشد.

در این مطلب شما را با اصلی ترین اصل و پایه دین یعنی توحید و انواع آن آشنا می سازیم.

توحید چیست؟

«قولوا لا اله الا الله، تفلحوا» در طول تاریخ و از زمان نبوت حضرت آدم تا پیامبری خاتم النبین حضرت محمد (ص) هر پیامبری که مبعوث شده اولین و اصلی ترین چیزی که به آن، مردم زمان خود را دعوت کرده است ایمان به یگانگی خدای بزرگ و دوری از شرک است. در حقیقت بعثت انبیاء الهی برای آشنا کردن انسان ها با خدای یکتا و بی بدیل است.

این عبارت در حقیقت از فعل و واژه «وحد» گرفته شده است و در لغت به معنای یگانگی مطلق است و در ادیان توحیدی چون اسلام به معنای شریک قرار ندادن برای خالق یکتا در خلقت جهان و همچنین برقراری نظم و اداره جهان چه در اندیشه و چه در عمل است. در واقع منظور این است که در فکر تنها او را خالق و پروردگار جهان بدانیم و در عمل تنها برای او و در برابر او سر بر خاک گذاشته و تعظیم نماییم و تنها او را شایسته عبادت بدانیم.

پایه دعوت رسول خدا (ص) به دین اسلام

در زمان پیامبر (ص) نیز اعراب بت پرست و مشرک بودند و افرادی هم که پیرو دین مسیح و یهودیت بوده اند از دین خود عدول کرده و در یگانگی خدا مشرک شده و برای او همتایی مشخص کرده اند. به همین دلیل خداوند یکتا پیامبر اکرم (ص) را برگزید تا اعراب متعصب و جاهل آن زمان را به راه راست و ایمان به وحدانیت پروردگار دعوت کند و از شرک و کفر بازدارد.

پیامبر اکرم (ص) در این راه تلاش های فراوانی کرد و سختی های بسیاری کشید اما برخی از پیروان دیگر ادیان الهی همچنان بر عقاید خود پا فشاری و اصرار می کردند و به رسول خدا (ص) که در دین های ابراهیمی آمدنش را بشارت داده بودند ایمان نیاوردند.

آیا درباره توحید که یک اصل مهم در دین است در قرآنی آیاتی آمده است؟

مگر می شود در کتابی که برنامه کاملی برای زندگی بشر در آن ارائه شده است و درباره ریز و درشت زندگی انسان در آن سخن گفته شده درباره مهم ترین اصل دین یعنی توحید و یگانگی پروردگار آیه ای وجود نداشته باشد؟

در قرآن کریم آیات فراوانی وجود دارند که صفات توحیدی خدای متعال در آن ها به روشنی بیان شده اند که در این بخش برخی از آیه های کتاب آسمانی را برای شما آورده ایم.

• تمام آیه های سوره توحید به یگانگی خداوند، نداشتن شریک و نداشتن فرزند اشاره دارد (قل هو الله احد [1]).
• در بخشی از آیه یازدهم سوره شوری، بی بدیلی و بی همتا بودن خدا بیان شده است (لیس کمثله شی).
• در ابتدای آیه 163 سوره انعام به نداشتن شریک و یگانه بودن خدا اشاره شده است (لا شریک له).
• در آیه 65 سوره ص خدا خطاب به پیامبر گفت که به آن ها بگو من تنها رسولی بیم دهنده (منذر) هستم و جز خدای قهار خدایی وجود ندارد (ما مِن إلهٍ إلّا الله).
• در آیه 110 سوره مبارکه کهف از یگانگی خدا سخن رفته است (إلهُکُم إلهٌ واحِد).

انواع و مراتب توحید

طبق آیات قرآن مجید، احادیث و روایات نقل شده از معصومین (ع) توحید که در مقابل شرک قرار دارد دارای درجات مختلفی همچون توحید در ذات، افعال، صفات و عبادت است که توحید در عبادت جایگاه و مرتبه ی بالاتری نسبت به دیگر درجات آن دارد. در این بخش به صورت مختصر درباره هر یک از مراتب توحید سخن گفته شده است.

• توحید در ذات

اولین مرتبه از مراتب توحید، توحید در ذات اقدس پروردگار است. به این معنا که فرد به بی بدیل و یکتا بودن خداوند اعتقاد داشته باشد و بداند که مثل و مانند ندارد. در آیات یک و چهار سوره توحید به این مرتبه از مراتب توحید اشاره شده است.

• توحید در صفات (صفاتی)

توحید صفاتی در اصل به معنای اعتقاد به یکی بودن ذات و صفات خداوند است. به طور مثال اگر که بگوییم خدا عالم است به این معنی نیست که صفت و ویژگی علم به ذات پاک خدا اضافه شده است بلکه خدا خود عین علم است. در انسان هر صفت و ویژگی به او اضافه می شود و عین ذات آدمی نمی باشد مثلا اگر که بگویم این شخص عالم است این فرد علم خود را با خواندن، مطالعه و … به دست آورده است در حالی که برای خدا اینگونه نیست.

• توحید در افعال (افعالی)

اعتقاد به توحید در افعال به این معنی است که هر اتفاق و فعلی که در این دنیا به وقوع بپیوندد، همه فعل خداست؛ یعنی اگر که شخصی کاری انجام دهد، همه بر اساس اراده، نیرو و فعل پروردگار جهانیان است. یگانگی در خلقت و ربوبیت از انواع این توحید است.

ممکن است این سوال پیش بیاید که اگر هر کاری به اراده و خواست خدا انجام گیرد پس اختیار انسان چه می شود؟ در واقع باید توجه داشت این نوع توحید نقض کننده اختیار انسان نیست و افعال اختیاری آدمی در طول فعل خداوند است و هم به انسان و هم به پروردگار یگانه و بی همتا نسبت داده می شوند.

• توحید در عبادت

والاترین نوع توحید، توحید در عبادت است. در این نوع انسان تنها الله را شایسته پرستش بداند و برایش شریکی در پرستش قرار ندهد. در واقع پیامبران الهی آمده اند تا انسان را به توحید در پرستش و عبادت خدای یگانه و نفی از شرک، پرستش و اطاعت از غیر الله دعوت نمایند.

[1] سوره توحید، آیه 1

• تلاوت تحقیق آیه 65 سوره ص – شیخ محمد جبرئیل

قُلْ إِنَّمَا أَنَا مُنْذِرٌ ۖ وَمَا مِنْ إِلَٰهٍ إِلَّا اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ

بگو: «من تنها یک بیم‌دهنده‌ام؛ و هیچ معبودی جز خداوند یگانه قهّار نیست!

 

دانلود

منبع: سایت موسسه قرآن و عترت معراج النبی استان خوزستان