ساهون به چه معناست؟ و برای چه کسانی استفاده شده است؟

ساهون به چه معناست؟

در آیه 5 سوره ماعون خداوند از واژه «ساهون» استفاده کرده است. این واژه به چه معناست و برای چه افرادی به کار می رود. تا انتهای این مطلب همراهمان باشید چرا که علاوه بر بررسی لغوی این واژه به بررسی تفسیری آن در آیه مورد نظر اشاره خواهیم کرد.

معنای لغوی ساهون

در ارتباط با این واژه قرآنی از معنای لغوی آن شروع می کنیم.

واژه ساهون از ماده سهو با سکون حرف “ه” و فتحه سین گرفته شده است که به معنای هر نوع غلفت است. برخی چنین بیان کرده اند که اولین مرتبه جهل”سهو و اشتباه” است؛ پس از آن غفلت قرار دارد و در آخر “غمره” است. در واقع به خطایی اطلاق می گردد که به سبب غفلت از آدمی سر می زند. چه آنکه انسان در مهیا نمودن مقدمات آن مقصر باشد چه نباشد. البته مقصر بودن معذور نبودن را به دنبال دارد و مقصر نبودن معذور بودن را. که در این آیه از قرآن و سوره ماعون، واژه ساهون سهو توامان با تقصیر است.

تفسیر المیزان برای آیه ۵ سوره ماعون

آیه ۵ سوره ماعون این است: ” ٱلَّذِينَ هُمۡ عَن صَلَاتِهِمۡ سَاهُونَ “.

در تفسیر المیزان بیان شده که مقصود افرادی هستند که از نماز خود غافل هستند و به آن اهتمام ندارند، از فوت شدن آن ترسی ندارند چه کلا فوت شود و یا گاهی اوقات فوت شود. یا وقت فضیلت آن بگذرد و یا شرایط، احکام و مسائل آن را ندانسته و در واقع نمازی باطل ادا کند.

گفته شده در این آیه تکذیب کننده روز قیامت با چنین نمازگزارانی تطبیق داده شده است؛ چرا که حرف “ف” ابتدا آیه مشخص می کند جمله مورد نظر نتیجه تکذیب روز قیامت است و این مفهوم را می رساند که چنین نمازگزارانی از نفاق به دور نیستند. به این دلیل که تکذیب روز قیامت تنها به این دلیل نیست که به کلی آن را منکر شوند؛ آنکه تظاهر به ایمان نماید و نماز مسلمانان را ادا می کند اما به گونه ای آن را می خواند که عملا نترسیدن از روز قیامت را جلوه دهد او نیز روز جزا را تکذیب کرده است.

تفسیر نمونه برای آیه ۵ سوره ماعون

در این آیه آمده است: همان نمازگزارانی که نماز خود را به فراموشی می سپارند.

این افراد نه ارزشی برای نماز قائل هستند و نه اوقات آن برایشان اهمیت دارد. همچنین آداب، شرایط و ارکان آن را رعایت نمی کنند.

واژه ساهون از سهو است و در اصل خطایی را شامل است که از سر غفلت آدمی انجام دهد. حال خواه انسان در تدارک مقدمات آن تقصیر داشته باشد یا نه. در صورت اول معذور نخواهد بود و در شکل دوم معذور است که در این آیه مقصود غفلت با تقصیر است

مشخص است این مطلب اگر که یک یا چند بار اتفاق بیافتد احتمال اینکه از قصور باشد وجود دارد اما فردی که همواره نمازش را فراموش می‌کند آشکار است که برای آن اهمیتی قائل نیست و یا به آن ایمان ندارد و اگر که گاهی نمازی ادا می کند از خوف زبان مردم و مانند آن است.

علاوه بر آنچه گفته شد ساهون می‌تواند موارد زیر را نیز شامل شود:

  • تاخیر نماز از وقت فضیلت
  • اعتقاد نداشتن به عقاب یا ثواب نماز نخواندن و خواندن (اشاره به منافقانی با چنین دیدگاه).

تلنگر اینکه آنان که فراموش کنندگان نماز هستند سزاوار “ویل” هستند حال آن هایی که تارک نماز می باشند چه حالی دارند؟!!

تدبر در قرآن کریم
تدبر در قرآن کریم

نکاتی از تفسیر نور درباره آیه ۵ سوره ماعون

  • مراد از تکذیب دین و معاد در سوره ماعون تکذیب قلبی است نه کلامی چرا که مخاطبان این سوره نمازگزارانی هستند که نمازشان را با ریا و خودنمایی و از روی سهو و غفلت می خوانند.
  • دین مجموعه ای به هم پیوسته است نماز آن از اطعام مساکین و رسیدگی به محرومان جدا نیست.
  • در روایات واژه ساهون در معنای سستی، ترک و ضایع نمودن نماز به کار رفته است.
  • باید یادآور شد حساب مشارکت در نماز جماعت به خاطر حفظ شعائر الهی از حساب ریا به دلیل اهداف نفسانی جدا است.
  • سهو اگر که از سر تقصیر و بی اعتنایی است، سرزنش دارد.
  • سهو در نماز را می توان جبران کرد و قابل بخشش است اما سهو از نماز در معنی رها نمودن آن بخشش ندارد.

روایات وارد شده درباره آیه 5 و واژه ساهون

  • محمد بن فیضل نقل می کند که از امام کاظم علیه السلام درباره این کلام خداوند “” سوال کردم. ایشان پاسخ فرمودند: ضایع نمودن (حق نماز) می باشد.( عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْفُضَیْلِ قَال سَأَلْتُ عَبْداً صَالِحاً (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ قَالَ هُوَ التَّضْیِیعُ[1])
  • امام صادق علیه السلام از امیر مومنان علی (ع) نقل می کند که ایشان فرمودند: هیچ عملی در پیش خداوند از نماز دوست داشتنی تر نیست. پس هیچ چیزی از امور دنیوی شما را از اول وقت آن باز ندارد و به خود مشغول کند. پس خداوند عزو وجل اقوامی را مذمت نموده و فرمود: “الذین هم عن صلاتهم ساهون” یعنی آنان که از روی غفلت نست به اوقات نماز سهل انگار هستند. (أمیرالمؤمنین (علیه السلام)-لَیْسَ عَمَلٌ أَحَبَّ إِلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مِنَ الصَّلَاهًِْ فَلَا یَشْغَلَنَّکُمْ عَنْ أَوْقَاتِهَا شَیْءٌ مِنْ أُمُورِ الدُّنْیَا فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ ذَمَّ أَقْوَاماً فَقَالَ الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ یَعْنِی أَنَّهُمْ غَافِلُونَ اسْتَهَانُوا بِأَوْقَاتِهَا.[2]).
  • یونس بن عمار می گوید از امام صادق علیه السلام درباره این سخن خداوند “الذین هم عن صلاتهم ساهون” پرسیدم که آیا این امر به سبب وسوسه شیطان است؟ ایشان فرمودند: : نه هر شخصی به این امر دچار می گردد مقصود کسی است که نماز را نادیده گرفته و در اول وقت آن را به جای نمی آورد (الصّادق (علیه السلام)- عَنْ یُونُسَ‌بْنِ‌عَمَّار عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ أَهِیَ وَسْوَسَهًُْ الشَّیْطَانِ قَالَ لَا کُلُّ أَحَدٍ یُصِیبُهُ هَذَا وَ لَکِنْ أَنْ یُغْفِلَهَا وَ یَدَعَ أَنْ یُصَلِّیَ فِی أَوَّلِ وَقْتِهَا[3])
  • از پیامبر خدا (ص) نقل شده که فرمودند: نماز ستون دین است؛ هر که از عمد نماز را ترک نماید دین خود را ویران کرده است و هر شخصی اوقاتش را ترک کند به “ویل” داخل می شود و “ویل” یک وادی در جهنم است که حق تعالی فرموده است: “فویل للمصلین الذین عن صلاتهم ساهون” (الرّسول (صلی الله علیه و آله)- الصَّلَاهًُْ عِمَادُ الدِّینِ فَمَنْ تَرَکَ صَلَاتَهُ مُتَعَمِّداً فَقَدْ هَدَمَ دِینَهُ وَ مَنْ تَرَکَ أَوْقَاتَهَا یَدْخُلُ الْوَیْلَ وَ الْوَیْلُ وَادٍ فِی جَهَنَّمَ کَمَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ[4])
اقامه نماز
اقامه نماز
  • در فقه الرضا از امام هشتم نقل شده که فرمودند: بر اوقات نماز محافظت کنید چرا که بنده از حوادث ایمن نمی باشد و آن کس که وقت نماز واجب بر او وارد گردد و به طور عمد کوتاهی کند خطا نموده است و کلام خداوند که فرمود: “فویل للمصلین، الذین عن صلاتهم ساهون” شامل او می شود؛ و مقصود افرادی هستند که از زمان نماز غافل می شوند؛ و آگاه باش بعد از معرفت حق تعالی بهترین واجب ها نمازهای پنج گانه هستند و اولین نمازها نماز ظهر می باشد و نخستین چیزی که بنده به سبب آن مورد حسابرسی قرار می گیرد نماز است؛ پس اگر که نمازش صحیح بود غیر آن (امور دیگر) نیز صحیح است و اگر که رد گردد غیر آن نیز رد خواهد شد، و مبادا نسبت به نماز تنبلی یا کاهلی نمایی یا حق آن را کم بدانی یا حدود و احکامش را ضایع کنی یا همچون خروس نوک به زمین بزنی یا آن را سبک بدانی و یا خویشتن را به امر دنیایی مشغول نمایی یا نماز را در غیر اوقات آن ادا کنی (فِقْهُ الرِّضَا (علیه السلام)- قَالَ (علیه السلام) حَافِظُوا عَلَی مَوَاقِیتِ الصَّلَوَاتِ فَإِنَّ الْعَبْدَ لَا یَأْمَنُ الْحَوَادِثَ وَ مَنْ دَخَلَ عَلَیْهِ وَقْتُ فَرِیضَهًٍْ فَقَصَّرَ عَنْهَا عَمْداً مُتَعَمِّداً فَهُوَ خَاطِئٌ مِنْ قَوْلِ اللَّهِ فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ یَقُولُ عَنْ وَقْتِهِمْ {وَقْتِهَا} یَتَغَافَلُونَ وَ اعْلَمْ أَنَّ أَفْضَلَ الْفَرَائِضِ بَعْدَ مَعْرِفَهًِْ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ وَ أَوَّلَ الصَّلَوَاتِ الظُّهْرُ وَ أَوَّلَ مَا یُحَاسَبُ الْعَبْدُ عَلَیْهِ الصَّلَاهًُْ فَإِنْ صَحَّتْ لَهُ الصَّلَاهًُْ صَحَّتْ لَهُ مَا سِوَاهَا وَ إِنْ رُدَّتْ رُدَّتْ مَا سِوَاهَا وَ إِیَّاکَ أَنْ تَکْسَلَ عَنْهَا أَوْ تَتَوَانَی فِیهَا أَوْ تَتَهَاوَنَ بِحَقِّهَا أَوْ تُضَیِّعَ حَدَّهَا وَ حُدُودَهَا أَوْ تَنْقُرَهَا نَقْرَ الدِّیکِ أَوْ تَسْتَخِفَّ بِهَا أَوْ تَشْتَغِلَ عَنْهَا بِشَیْءٍ مِنْ عَرَضِ الدُّنْیَا أَوْ تُصَلِّیَ بِغَیْرِ وَقْتِهَا[5])

کلام آخر اینکه تلاش نمودیم تا با ذکر معنا، تفاسیر و روایات وارده گروه هایی که ساهون به آن ها اطلاق می شود را معرفی نماییم. آنچه مشخص است این موضوع است که ساهون در این آیه در ارتباط با رعایت نماز و ضابع ننمودن آن است. برخی نیز رعایت حدود نماز را گفته اند که البته اینکه چه حدودی هستند مشخص نشده است. پس ساهون به افرادی اطلاق می گردد که ضایع کننده نماز هستند.

منابع:

[1] تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۰۰ الکافی، ج۳، ص۲۶۸

[2] وسایل الشیعه، ج4، ص 113

[3] تفسیر اهل بیت (ع)، ج 18، ص 400

[4] مستدرک الوسایل، ج۳، ص۹۸/ بحارالأنوار، ج۷۹، ص۲۰۲

[5] فقه الرضا، ص 99

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *